Μία από τις αυστηρότερες πολιτικές σχετικά με τη χρήση εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στην ακαδημαϊκή παραγωγή ανακοίνωσε πρόσφατα το κορυφαίο φιλοσοφικό περιοδικό Ethics. Η απόφαση δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία· έρχεται σε μια στιγμή όπου τα συστήματα ΤΝ διεισδύουν όλο και βαθύτερα στην ερευνητική διαδικασία, προκαλώντας εύλογες ανησυχίες για τη διαφάνεια, την πρωτοτυπία και – κυρίως – την ηθική και νομική ευθύνη στην επιστημονική γραφή.
Σύμφωνα με τη νέα πολιτική, το περιοδικό θα απορρίπτει υποβολές που έχουν γραφτεί, έστω και εν μέρει, με τη βοήθεια εργαλείων ΤΝ. Το σκεπτικό είναι σαφές: τα συστήματα αυτά δεν μπορούν να αναλάβουν ευθύνη για τα επιχειρήματα, τις παραπομπές ή τη συνοχή ενός άρθρου, ούτε προφυλάσσουν την ακαδημαϊκή κοινότητα από νομικές υποχρεώσεις. Συνεπώς, κρίνονται ασύμβατα με τις απαιτήσεις της επιστημονικής δημοσίευσης.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνει το κείμενο στο ζήτημα της λογοκλοπής, το οποίο καθίσταται πιο σύνθετο στην εποχή της ΤΝ. Η χρήση έτοιμων προτάσεων, συλλογισμών ή «ιδεών» που παράγονται από αλγορίθμους και παρουσιάζονται ως πρωτότυπη δουλειά του συγγραφέα θεωρείται μορφή πνευματικής ανειλικρίνειας. Η ασάφεια γύρω από τις πραγματικές ανθρώπινες πηγές από όπου ενδέχεται να αντλούνται αυτά τα στοιχεία επιτείνει το πρόβλημα: όταν η ΤΝ «πλάθει» επιχειρήματα, αυτά συχνά πατούν – χωρίς αναφορά – σε ήδη δημοσιευμένο υλικό.
Παρά τη σκληρή γραμμή, το Ethics δεν απαγορεύει συνολικά τη χρήση ΤΝ. Αντιθέτως, απαιτεί απόλυτη διαφάνεια: ποιο εργαλείο χρησιμοποιήθηκε, πότε, για ποιον σκοπό. Εάν μια ιδέα δεν μπορεί να αποδοθεί σε συγκεκριμένο ανθρώπινο δημιουργό, αυτό πρέπει να δηλώνεται ρητά. Το περιοδικό καλεί, επίσης, τους συγγραφείς να εντοπίζουν – όπου είναι εφικτό – τις αυθεντικές πηγές πίσω από κάθε διατύπωση ή σκέψη που υιοθετούν. Σε έναν κόσμο όπου η ΤΝ παράγει κείμενα βασισμένα σε τεράστιους όγκους ανθρώπινου υλικού, μια «καινούργια» φράση μπορεί να έχει ιστορικό που αξίζει αναφοράς.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο και συμφωνούμε απόλυτα: όποιος υπογράφει ένα επιστημονικό άρθρο φέρει πλήρη, αδιαπραγμάτευτη ηθική και νομική ευθύνη για όσα γράφει – είτε χρησιμοποίησε ΤΝ είτε όχι. Οφείλει να έχει ελέγξει την ακρίβεια, τη γνησιότητα και την τεκμηρίωση κάθε σημείου, όπως ορίζεται για μια κλασική υπεύθυνη δήλωση με βάση το ελληνικό νομικό πλαίσιο.
Ακόμη πιο αυστηρό είναι το πλαίσιο για επιμελητές και αξιολογητές εργασιών. Οι υποβληθείσες εργασίες θεωρούνται απολύτως εμπιστευτικές και δεν επιτρέπεται να μεταφορτώνονται σε εξωτερικές πλατφόρμες ή υπηρεσίες που δεν πληρούν υψηλές προδιαγραφές ασφάλειας. Η κρίση του αξιολογητή πρέπει να παραμένει καθαρά ανθρώπινη – ένα ζητούμενο που, σήμερα, δεν μπορεί να αντικατασταθεί από αλγοριθμικά συστήματα.
Εντούτοις, διαφορετική είναι η περίπτωση της απλής αναζήτησης εναλλακτικών πηγών ή διευκρινιστικών δεδομένων από τον αξιολογητή – εφόσον δεν περιλαμβάνει τη μεταφόρτωση της εργασίας σε πλατφόρμες ΤΝ – η οποία θα πρέπει να θεωρείται επιτρεπτή, καθώς αποτελεί διευκόλυνση της ουσιαστικής και υπεύθυνης αξιολόγησης.
Με τη νέα αυτή πολιτική, το Ethics επιχειρεί να θωρακίσει την ακεραιότητα της ακαδημαϊκής διαδικασίας σε μια εποχή όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη μεταμορφώνει ραγδαία την παραγωγή και τη διακίνηση της γνώσης. Οι κανόνες γίνονται πιο αυστηροί – και ίσως αναγκαίοι. Το μόνο που μένει αναλλοίωτο είναι το τελικό σημείο ευθύνης: ό,τι κι αν χρησιμοποιήσει κανείς ως εργαλείο, η υπογραφή του/της συγγραφέως στο τέλος της σελίδας παραμένει ανθρώπινη και τον/την καθιστά ηθικά και νομικά υπεύθυνο/η.
Οι Γεώργιος Π. Χρούσος και Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος είναι ιατροί – ακαδημαϊκοί
