Πόσο ασφαλείς είμαστε ή πόσο ασφαλείς αισθανόμαστε; Αισθανόμαστε ασφαλείς ως Ελληνες, ως Ευρωπαίοι ή ως πολίτες του κόσμου; Αυτά ήταν μερικά από τα ερωτήματα που τέθηκαν χωρίς όλα να απαντηθούν στο διήμερο Athens Security Forum που συνδιοργανώθηκε από «ΤΑ ΝΕΑ» και το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου με την υποστήριξη διεθνών οργανισμών και ιδρυμάτων, όπως το ΝΑΤΟ, Konrad Adenauer Stiftung, Hanns Seidel Stiftung, Martens Center, RUSI, PRIO, Harriman Institute-Columbia University.
Αναζητήθηκαν απαντήσεις μέσα από τις παρεμβάσεις κορυφαίων ειδικών από τη χώρα μας, άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τις ΗΠΑ, την Ινδία, την Κίνα. Τα συμπεράσματα δυστυχώς δεν εμπνέουν αισιοδοξία. Η αναταραχή που γνωρίζει η Ευρώπη δεν φαίνεται να τελειώνει σύντομα. Η Ευρώπη είναι σήμερα η πιο ευάλωτη ήπειρος για τρεις κυρίως λόγους:
Βρίσκεται γεωγραφικά ανάμεσα στους δύο «μεγάλους», ΗΠΑ και Κίνα, και δεν είναι σε θέση να τους ανταγωνισθεί, πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά. Βρίσκεται επιπλέον πολύ κοντά σε μια ζώνη πολεμική, αυτή της Ουκρανίας, στην οποία ειρήνη δεν διαφαίνεται σύντομα. Ας ξεκινήσουμε απ’ αυτό:
Η Ρωσία δεν θα σταματήσει τον πόλεμο αν δεν κατοχυρώσει τα λάφυρά του, δηλαδή τα εδάφη που έχει καταλάβει. Η μόνη χώρα που θα μπορούσε να της ασκήσει πίεση είναι η Κίνα η οποία δεν έχει δείξει καμία διάθεση να το κάνει. Η ηγεσία της δεν έχει λόγο να μην ικανοποιείται από τη συνέχιση μιας σύγκρουσης που φθείρει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη και απορροφά την προσοχή τους από την περιοχή που βρίσκεται στο κέντρο της κινεζικής στρατηγικής, τη Νοτιοανατολική Ασία. Για την Ουκρανία, το καλύτερο δυνατό σενάριο θα ήταν το «κορεατικό», η δημιουργία δύο κρατών. Εξαιρετικά αρνητικό προηγούμενο για την Ευρώπη και πολύ επικίνδυνο για την Κύπρο.
Απέναντι στον υπαρξιακό κίνδυνο να συνθλιβεί η Ευρώπη ανάμεσα σε δύο γίγαντες, ποια είναι τα μέσα άμυνάς της; Ελάχιστα, δυστυχώς. Η ήπειρός μας επιβίωσε ογδόντα χρόνια χάρις στην αμερικανική ομπρέλα και αυτή δεν είναι πλέον δεδομένη. Η αμερικανική ηγεσία έκανε μια παραχώρηση που αποτυπώθηκε στα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο: μέχρι το 2035 οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να είναι σε θέση να υπερασπισθούν την επικράτειά τους. Για τους γνώστες των αμυντικών πραγμάτων αυτός είναι ένας πολύ ασφυκτικός χρόνος.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα; Σημαίνουν καταρχάς ότι οι «σταθερές» στις οποίες στηρίχθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η σχέση με τις ΗΠΑ μέσω του ΝΑΤΟ, όπως και μετά το 1974 με τη στρατηγική ένταξης στην ΕΟΚ, ενδεχομένως να μην είναι τόσο σταθερές πλέον. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με συγκεκριμένες δυνατότητες, αρνητικά δημογραφικά δεδομένα και εθισμένη στην ειρήνη. Αλλά σήμερα ο πόλεμος έχει επιστρέψει στην Ευρώπη και η χώρα που διαχρονικά την απειλεί είναι ετοιμοπόλεμη. Επομένως, υπάρχουν δύο στρατηγικές επιλογές ανεξαρτήτως του ποιος κυβερνά: πόλεμος ή ειρήνη. Η καθεμία απαιτεί διαφορετική προετοιμασία. Με τους εξοπλισμούς που η πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων στηρίζει, το δόγμα που φαίνεται να επικρατεί είναι «αν επιθυμείς ειρήνη, προετοιμάσου για πόλεμο». Ωστόσο, αν η έννοια του συμβιβασμού δεν καλλιεργηθεί στην ελληνική κοινή γνώμη, και αν τα σημερινά δεδομένα ισχύος δεν αλλάξουν, η ειρήνη μπορεί να διασφαλισθεί με πολύ οδυνηρό τίμημα, δηλαδή έπειτα από σύγκρουση.
Η Ινώ Αφεντούλη είναι εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
