Ο Μαμντάνι διακήρυξε στη νικητήρια ομιλία του: «Είμαι νέος, είμαι μουσουλμάνος, είμαι δημοκρατικός σοσιαλιστής και αρνούμαι να απολογηθώ γι’ αυτό». Πριν λίγα χρόνια, το 2019, η Τζόρτζια Μελόνι είχε διακηρύξει σε προεκλογική ομιλία της: «Είμαι γυναίκα, μητέρα, Ιταλίδα, χριστιανή». Τα θρησκευτικά και εθνικά προσδιοριστικά γίνονται όλο και δραστικότερο μέρος του πολιτικού μάρκετινγκ, μετά από πολλά χρόνια παγκοσμιοποιητικής «ολοποιητικής» φιλολογίας.
Οι μεγάλες «ηθικές» αξίες του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, αξίες μετοχών, μετοχοποίηση-συμβολοποίηση αγαθών και οικονομικών αφηγήσεων, φυσικά παραμένουν, ωμές, ανήθικες και ανυποχώρητες, όμως στη μάχη του «να ξεχωρίσεις» τα εγκαταλελειμμένα στοιχεία εθνικού και θρησκευτικού αυτοπροσδιορισμού έχουν ανακτήσει μια μεγάλη γοητεία και επομένως διαφημιστική αποτελεσματικότητα. Πολλοί ηγέτες «χρωματίζονται» εθνοθρησκευτικά, αναφέρονται σε ρίζες και κληροδοτήματα (συχνότατα νεφελώδη ή και ανύπαρκτα), κυρίως συνδέουν τον επιτευγματικό καπιταλισμό με μεταφορικές, αχανείς, προνεωτερικές έννοιες όπως η μοίρα. Ο κ. Ερντογάν λαμπρό παράδειγμα, πολλοί ευρωπαίοι υπερδεξιοί επίσης, ανατολικοευρωπαίοι εθνικιστές πρωτίστως, φυσικά και ο μεσανατολικός κύκλος.
Ομως υπάρχει ένα πολύ βαθύτερο πρόβλημα, πέρα από τις ιδιοτέλειες της τρέχουσας πολιτικής. «Δεν είναι τόσο ο αριθμός τους όσο το γεγονός ότι πιάνουν κρίσιμα θεσμικά πόστα» μου εκμυστηρευόταν πριν από λίγες μέρες ο αριστερός βρετανός εξάδελφος (επαγγελματίας χρηματιστηριακός αναλυτής), αναφερόμενος σε φονταμενταλιστές, ισλαμικού ιδιώματος της χώρας του. Το ίδιο περίπου περιέγραφε η ελληνογαλλίδα φίλη ερευνήτρια, πριν από δύο μήνες. Εκείνη μάλιστα διάνθιζε την αγχώδη αφήγηση και με τη χωρική διάσταση των ριζοσπαστικοποιημένων παρισινών προαστίων.
Δηλαδή ο συνηθισμένος ευρωπαίος πολίτης εντοπίζει ένα πρόβλημα θρησκευτικού ριζοσπαστισμού που με οργάνωση και σχέδιο διακλαδίζεται στην κρατική εξουσιαστική δομή. Το πρόβλημα δηλαδή δεν είναι μόνο η έκταση του φαινομένου της πολεμικής θρησκοληψίας που γίνεται πολιτικό σχέδιο, ούτε μόνο η πολιτική τύφλωση της Αριστεράς και οι υπεκφυγές της Δεξιάς ως προς την πολιτική και πολιτιστική διαχείρισή του. Το πρόβλημα είναι το ότι μαζικοποιείται και μέσα από την αντίδραση σε αυτό. Πολλαπλασιάζεται, έστω και αρνητικά. Κληροδοτεί τις ποιότητές του και στο υπόλοιπο ακροατήριο. Γίνεται δηλαδή πολύ πιο δραστικό και καθοριστικό στοιχείο των πολιτικο-θεωρησιακών ταυτοτήτων. Θρησκευτική κοσμοθεώρηση ή σέχτα;
Ο Μαμντάνι εκκοσμικεύει αυτό το κάτι, που περιγράφεται από πολλούς ευρωπαίους διανοουμένους ως εισοδισμός, ή αποτελεί απλώς τον τρυγητή μιας μαζικής κοινωνικής απελπισίας; Ποιος ξέρει; Αλλά αν τον καταπιεί η αδυναμία να ανταποκριθεί στις προσδοκίες (πράγμα πιθανό εφόσον περισταλούν κονδύλια), ο δρόμος ευτυχίας και κοινωνικής δικαιοσύνης που πρότεινε, ενώ είναι αναγκαίος, θα μεταβληθεί σε μια σκληρή ματαίωση. Το έχουμε ζήσει και το ζούμε στον τόπο μας και πλέον όλη η Ευρώπη. Και τότε από το φρέσκο και ανορθόδοξο πάντρεμα ελευθερόφρονος, σοσιαλμιντιακά «γήινου» θρησκευτισμού, που εξέφρασε, θα μετατραπεί στον αποθηκάριο μιας αλλοπρόσαλλης και ασχεδίαστης οργής. Η κοινωνική διχοτόμηση πολύ εύκολα μεταβάλλεται σε θρύψαλα, μέσα από τις ζώνες του πολιτικού κομπογιαννιτισμού.
