Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Πέρασαν σχεδόν τρία χρόνια για να έρθει το #MeToo στην Ελλάδα. Για να ακριβολογούμε, πέρασαν δύο μήνες από την πρώτη φορά που η πρωτεργάτριά του Σοφία Μπεκατώρου κατήγγειλε σε μια συνέντευξη τον βιασμό της μέχρι να αναπτυχθεί κι εδώ ένα κίνημα γυναικών που μιλούν ανοιχτά για τη σεξουαλική κακοποίηση ή την παρενόχληση που έχουν βιώσει. Εκ πρώτης όψεως κι αυτό ακολουθεί τη μακρά παράδοση που θέλει τα κοινωνικά ρεύματα του δυτικού κόσμου να καθυστερούν να φτάσουν στη βαλκανική απόληξη της Ευρώπης. Θα το έβλεπε όμως κανείς επιφανειακά αν έμενε εκεί. Η αργοπορία μπορεί να ιδωθεί και σαν μια συνθήκη που θα επιτρέψει στο εγχώριο #MeToo να αποφύγει τα λάθη - από όλες τις πλευρές - των αντίστοιχων σε ΗΠΑ ή Γαλλία, τα οποία έδειξαν τον δρόμο. Κι έτσι να καταλήξει να φέρει πραγματικές αλλαγές.
Οι αντιπαραθέσεις που προέκυψαν και κυρίως το ύφος που ενίοτε υιοθετήθηκε αποτελούν ένα καλό εγχειρίδιο για τις ευκαιρίες και τα ρίσκα που κρύβει ένα τέτοιου είδους κίνημα.
Το επικριτικό - με υπόνοιες κινήτρων προσωπικής ατζέντας από τα θύματα - «γιατί τώρα;» δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Αυτό το στρατόπεδο εμφανίστηκε και αλλού. Μαζί με ένα πιο εκλεπτυσμένο στις μομφές του, το οποίο αντιπροσώπευσε η Κατρίν Ντενέβ και 99 ακόμη Γαλλίδες όταν έστειλαν τον Ιανουάριο του 2018 μια επιστολή στην εφημερίδα «Le Monde» εναντίον του γαλλικού #MeToo - που ονομάστηκε #BalanceTonPork, ελληνιστί «κάρφωσε το γουρούνι σου».
«O βιασμός είναι ένα έγκλημα. Ομως το επίμονο ή αδέξιο φλερτ δεν είναι αδίκημα, ούτε η αβρότητα φαλλοκρατική επίθεση» υποστήριξαν. «Ως γυναίκες», συνέχιζαν, «δεν αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας μέσα σ' αυτόν τον φεμινισμό που, πέρα από την καταγγελία των καταχρήσεων εξουσίας, παίρνει το πρόσωπο ενός μίσους προς τους άνδρες και τη σεξουαλικότητα». Μιλούσαν επίσης για «πουριτανισμό», «συνοπτική δικαιοσύνη», άνδρες που έγιναν με ή χωρίς αποδείξεις θύματα ενός «κύματος εκκαθάρισης» στους χώρους εργασίας. Στην ανάγνωση τους όλα τα παραπάνω εμφανίστηκαν στον υπερθετικό βαθμό στην άλλη όχθη του Ατλαντικού.
Ο αντίλογος στα γραφόμενά τους - τα οποία εκλήφθηκαν στην καλύτερη των περιπτώσεων σαν μια άνευ όρων υπεράσπιση των ανδρών, στη χειρότερη ως προδοσία του φεμινισμού - ήταν τις περισσότερες φορές εξίσου έντονος και αφοριστικός. Παρ' όλα αυτά, ακούστηκε και νηφάλια κριτική στην άποψή τους. «Ολες οι Γαλλίδες, εμού περιλαμβανομένης», έλεγε φέρ' ειπείν η τότε υπουργός Ισότητας της χώρας Μαρλέν Σιαπά, «έχουμε υιοθετήσει έναν κώδικα συμπεριφοράς για να αποκρούουμε ενοχλητικές σεξουαλικές προσεγγίσεις στον χώρο εργασίας, στα μέσα μεταφοράς και αλλού. Κατά κάποιον τρόπο, άθελά μας, είχαμε φτάσει να πιστέψουμε ότι ήταν ένα παιχνίδι, ένα κομμάτι της κουλτούρας μας, κάτι για το οποίο έπρεπε να είμαστε υπερήφανες, να νιώθουμε κολακευμένες ή ακόμη και να επωφελούμαστε από αυτό». Κριτική, δηλαδή, που βάζει στο προσκήνιο τον ρόλο της κυρίαρχης κουλτούρας του σεξισμού στη διαμόρφωση της στάσης τόσο των μεν όσο και των δε.
Ή για να το πούμε πιο ωμά: θέτει το θέμα των γυναικών ως φορέων της συγκεκριμένης κουλτούρας. Οπως το έθεσε μιλώντας στην «Deutsche Welle» για τη συμπλήρωση του ενός χρόνου από την έναρξη του κινήματος το 2018 η γερμανίδα φιλόσοφος Σβένια Φλασπέλερ. «Ολη η επιθετικότητα του #MeToo», ανέφερε, «κατευθύνθηκε εναντίον του άνδρα και άφησε εκτός το γεγονός ότι και οι γυναίκες στήριξαν τις δομές εξουσίας, τις οποίες στη συνέχεια κατήγγειλαν, με την παθητική ή τη συγκρατημένη τους στάση».
ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ. Με την ασφάλεια της εκ των υστέρων προσέγγισης, τα επιχειρήματα που άρθρωσαν αμφότερες οι πλευρές ακούγονται εξίσου πειστικά. Η υπεραντίδραση ορισμένων στις ΗΠΑ μετέτρεψε σε κάποιες περιπτώσεις το #MeToo από κίνημα κατά της κακοποίησης σε κυνήγι μαγισσών. Καριέρες καταστράφηκαν προτού καν αποδειχθεί η ενοχή του κατηγορουμένου. Ο Κέβιν Σπέισι είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα - τον Ιούλιο του 2019 ο εισαγγελέας της Μασαχουσέτης έβαλε στο αρχείο την υπόθεσή του 18χρονου που τον κατηγόρησε για επίθεση σε μπαρ «εξαιτίας της αδυναμίας κατάθεσης του μάρτυρα κατηγορίας». Τον περασμένο Σεπτέμβριο, παρεμπιπτόντως, δυο ακόμη άνδρες υπέβαλαν μήνυση κατά του ηθοποιού για σεξουαλική κακοποίηση τη δεκαετία του 1980.
Το τεκμήριο της αθωότητας - η βάση κάθε νομικού πολιτισμού - αγνοήθηκε μπροστά στο κύμα των γυναικείων αποκαλύψεων και της συσσωρευμένης από τους αιώνες πατριαρχίας αγανάκτησης του δεύτερου φύλου. Τόσο ώστε η δημόσια διαπόμπευση να προηγείται μιας πραγματικής καταδίκης.
Παράλληλα, γυναίκες και άνδρες περιχαρακώθηκαν πίσω από το φύλο τους κι αντιμετώπισαν τη δημόσια συζήτηση σαν μια μάχη μεταξύ τους, ενώ στην ουσία της θα έπρεπε να είναι ένας κοινός αγώνας εναντίον της κατάχρησης εξουσίας από ανθρώπους σαν τον Γουάιστιν.
Η ευαισθητοποίηση ολόκληρης της κοινωνίας - και δη των νεότερων γενιών - ανεξαρτήτως φύλου ως προς τη σημασία της συναίνεσης σε οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη είναι η μεγάλη ευκαιρία που προσφέρουν οι γυναίκες που δημοσιοποιούν τις επιθέσεις που δέχτηκαν.
Αναδεικνύονται βέβαια και μικρότερες μεν, εξίσου σημαντικές δε, δυνατότητες από την απόφασή τους να μη σιωπούν πια. Σαν την επικύρωση από το ελληνικό Κοινοβούλιο της πρώτης παγκόσμιας Σύμβασης κατά της Βίας και Παρενόχλησης στην Εργασία που ψηφίστηκε τον Ιούνιο 2019 από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας του ΟΗΕ - η υφυπουργός Μαρία Συρεγγέλα ανακοίνωσε την Τετάρτη πως το υπουργείο Εργασίας θα τη φέρει σύντομα στη Βουλή.
