Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, η μεγαλύτερη πρόκληση για τον εκλεγμένο πρόεδρο Μπάιντεν, αφορά την αντιστροφή της αναξιοπιστίας που σημάδεψε τη ναυαρχίδα της Δύσης την τετραετία που προηγήθηκε. Επιπλέον, η νέα αμερικανική διοίκηση - πέρα από τη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ παγκοσμιοποίησης και διακυβέρνησης - παραλαμβάνει ένα διεθνές σύστημα σε μετάβαση που δοκιμάζει της συλλογικές ικανότητες αντίδρασης εκ μέρους των ώριμων δημοκρατιών και των πολιτικών τους συστημάτων (βλ. υποχώρηση της Δύσης - λαϊκισμός και κρίση αυτοπεποίθησης, άνοδος των υπολοίπων, ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων). Σε αυτό το πλαίσιο, ολοκληρώνεται η περίοδος αμφισβήτησης μιας σειράς συμβατικών και νομιμοποιημένων παγκόσμιων δομών που αναδείχθηκαν μετά τον Β' ΠΠ και στη θέση τους προκρίνονται άτυπες και ευέλικτες διευθετήσεις για την επίλυση σύνθετων προβλημάτων.
Η πρόκληση για την υπερδύναμη αφορά τη διαχείριση αυτής της μετάβασης προκειμένου να προκριθεί η συνεργασία και ο συντονισμός πολιτικών και να αποφευχθούν η αντιπαράθεση και τα ατυχήματα. Προς αυτή την κατεύθυνση, η αναζήτηση κοινού τόπου παραμένει ευθυγραμμισμένη με την ικανότητα επίτευξης μιας αμοιβαία αποδεκτής και σταθερής γεωπολιτικής ισορροπίας δυνάμεων ανά παγκόσμια περιφέρεια. Μέχρι τότε, το μέγεθος της ελκτικής δύναμης και το εύρος εφαρμογής των φιλελεύθερων αξιών (βλ. διεθνές δίκαιο, διεθνής ευθύνη, ηθικό συμφέρον) θα εξαρτώνται από τον βαθμό ιεράρχησής τους στις προτιμήσεις και τα κύρια συμφέροντα μεταξύ των μεγάλων και (κατά περίπτωση) ορισμένων εκ των αναδυόμενων μεσαίων δυνάμεων της παγκόσμιας τάξης. Με τις τελευταίες -αξιοποιώντας το παράθυρο ευκαιρίας στις γεωγραφικές ζώνες που τις ενδιαφέρουν - να ξεδιπλώνουν μια περισσότερο αυτόνομη στρατηγική ως προς την ενίσχυση του ρόλου και της επιρροής τους.
Αξιολογώντας τις επιλογές προσώπων και την ανακουφιστική επιστροφή στο τρίπτυχο άνθρωποι - διαδικασίες - πολιτικές, η προτεραιότητα του Μπάιντεν καθίσταται περισσότερο από σαφής: Διαμορφώνοντας μια επίλεκτη ομάδα πρώτης γραμμής που περιλαμβάνει ικανούς τεχνοκράτες/διπλωμάτες καριέρας και χαρακτηρίζονται από ζωηρό πολιτικό αισθητήριο, θα επιχειρήσει να διαφυλάξει τον πυρήνα της υπονομευμένης φιλελεύθερης τάξης. Η λήξη του τραμπικού μοντέλου συνειδητής εργαλειοποίησης και συναλλακτικής κακοποίησης της εξωτερικής πολιτικής θα συνοδευτεί από την εκκίνηση μιας συνεκτικής στρατηγικής εξισορρόπησης παραδοσιακών και νέων απειλών. Μέσω της ένωσης δυνάμεων και όχι την επιβολή της μιας πάνω στην άλλη, οι ΗΠΑ θα επιχειρήσουν να διαμορφώσουν βελτιωμένους οριζόντιους όρους και κανόνες γεωπολιτικών συνεννοήσεων και συναινέσεων. Εν τέλει, στοχεύοντας στην ανάδειξη της υπεροχής ενός αναθεωρημένου μοντέλου φιλελεύθερου διεθνισμού έναντι του εθνικολαϊκισμού.
Μεταξύ άλλων, ξεχωρίζει κανείς τους επικεφαλής σε υπουργείο Εξωτερικών, Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών. Σε περιόδους κρίσης, οφείλουμε να αποδίδουμε τη δέουσα προσοχή τόσο στον ρόλο των προσώπων όσο και των συστηματικών διαδικασιών, οι οποίες κάθε άλλο παρά αποτελούν τον φτωχό συγγενή της στρατηγικής. Σε μια κρίσιμη καμπή για το εσωτερικό της Αμερικής, ειδική αναφορά οφείλει να γίνει στο δίδυμο Μπλίνκεν - Σάλιβαν (ΥΠΕΞ - ΣΕΑ) οι οποίοι θα κληθούν να αναπτύξουν πολιτικές και σε πεδία όπου εξωτερική και εσωτερική πολιτική διασταυρώνονται και διασυνδέονται. Κάθε άλλο παρά τυχαίο το γεγονός πως ειδικά ο Σάλιβαν έχει αφιερώσει πολύ χρόνο την τετραετία που προηγήθηκε για την ανάπτυξη μεταρρυθμιστικών προτάσεων, εργαζόμενος εντατικά - από κοινού με τον Μπλίνκεν - ώστε να πετύχουν την προσέλκυση προοδευτικών Δημοκρατικών. Αποδεικνύοντας πως τα χρόνια που έρχονται, οι ΗΠΑ δεν θα κριθούν μόνο από το ιστορικό τους παρελθόν αλλά κυρίως από τον τρόπο που αντιλαμβάνονται το παρόν για να χτίσουν το μέλλον. Σιγοψιθυρίζοντας την επισήμανση της πρώην πρεσβεύτριας στην Ουκρανία Μαρί Γιοβάνοβιτς, κατά τη διάρκεια της ακρόασής της στη Βουλή των Αντιπροσώπων: «Η ηγεσία μας εξαρτάται από την ισχύ του παραδείγματός μας και τη συνέπεια του σκοπού μας. Και τα δύο τίθενται υπό αμφισβήτηση» (διαδικασία καθαίρεσης προέδρου Τραμπ, Νοέμβριος 2019).
Ο Σωτήριος Κ. Σέρμπος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και ερευνητής στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
