Η Ευρώπη κινδυνεύει.
Από όλες τις πλευρές δέχεται επικρίσεις, προσβολές, εγκαταλείψεις: Aρκετά περί ευρωπαϊκής οικοδόμησης! Αντ’ αυτού, ας ξαναβρούμε την «εθνική μας ψυχή!». Ας ανακαλύψουμε ξανά τη «χαμένη μας ταυτότητα»!
Αυτή είναι η κοινή ατζέντα των δημαγωγικών δυνάμεων που κατακλύζουν την ευρωπαϊκή ήπειρο. Παρότι η «εθνική» ψυχή και ταυτότητα συχνά υπάρχουν μονάχα στη φαντασία των δημαγωγών.
Η επίθεση στην Ευρώπη γίνεται εκ των έσω από ψευδοπροφήτες μεθυσμένους από φθονερή πικρία, και σε ντελίριο ενόψει της νέας ευκαιρίας τους να βγουν στο προσκήνιο. Εγκαταλελειμμένη από τη χώρα που βρίσκεται στην άλλη πλευρά της Μάγχης και από τη χώρα που βρίσκεται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού – οι δύο αυτές μεγάλες συμμαχικές χώρες που τον περασμένο αιώνα έσωσαν δύο φορές την Ευρώπη από την αυτοκτονία – και ευάλωτη στις ολοένα και πιο φανερές μεθοδεύσεις του αφέντη του Κρεμλίνου, η Ευρώπη ως ιδέα, ως βούληση και εκπροσώπηση διαλύεται μπροστά στα μάτια μας.
Αυτό το δηλητηριώδες κλίμα θα περικυκλώσει, τον Μάιο του 2019, τις ευρωεκλογές. Εάν δεν αλλάξει κάτι μέχρι τότε, εάν δεν έρθει κάτι να σταματήσει το φούσκωμα του επίμονου χειμάρρου, εάν δεν κυριευτεί σύντομα η ευρωπαϊκή ήπειρος από ένα νέο πνεύμα αντίστασης, αυτές οι εκλογές προμηνύονται οι πιο ζοφερές που έχουμε ζήσει ποτέ: νίκη για τους καταστροφείς˙ ντροπή για εκείνους που ακόμα πιστεύουν στην κληρονομιά του Ερασμου, του Δάντη, του Γκαίτε, και του Κομένιου˙ περιφρόνηση για την ευφυΐα και τον πολιτισμό˙ εκρήξεις ξενοφοβίας και αντισημιτισμού˙ καταστροφή.
Οι υπογράφοντες ανήκουν σε εκείνους που αρνούνται να δεχθούν αμαχητί αυτή την επικείμενη καταστροφή. Ανήκουμε στους ευρωπαίους πατριώτες (μία ομάδα πιο πολυάριθμη απ’ ό,τι συνήθως θεωρείται αλλά συχνά, δυστυχώς, υπερβολικά ήσυχη και παραιτημένη…) που καταλαβαίνουν πως αυτό που διακυβεύεται εδώ, 75 χρόνια μετά την ήττα του φασισμού και τριάντα χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, είναι μία νέα μάχη για τον πολιτισμό.
Η ευρωπαϊκή μας μνήμη, η πίστη μας στη μεγάλη Ιδέα που κληρονομήσαμε, η οποία πιστεύουμε πως ήταν η μόνη δύναμη τόσο ισχυρή ώστε να άρει τους λαούς της Ευρώπης πάνω από τους εαυτούς τους και το εμπόλεμο παρελθόν τους, και παραμένει σήμερα η μόνη δύναμη τόσο ενάρετη ώστε να αποτρέψει τις νέες εφόδους του απολυταρχισμού που φέρουν στο διάβα τους τις παλιές δυστυχίες των Σκοτεινών Εποχών – αυτή είναι που μας απαγορεύει να παραδοθούμε.
Εξού και αυτή η πρόσκληση συμμετοχής σε ένα νέο κύμα.
Εξού και αυτή η έκκληση σε δράση την παραμονή μιας εκλογικής αναμέτρησης την οποία αρνούμαστε να παραδώσουμε στους νεκροθάφτες.
Εξού και αυτή η παρότρυνση να σηκώσουμε μία ακόμα φορά τον πυρσό μιας Ευρώπης που, παρά τα λάθη της, τις αβλεψίες της και την κατά καιρούς δειλία της, παραμένει το δεύτερο σπίτι κάθε ελεύθερου άνδρα και κάθε ελεύθερης γυναίκας στον πλανήτη.
Η γενιά μας έσφαλε.
Οπως οι ακόλουθοι του Γκαριμπάλντι τον 19ο αιώνα, οι οποίοι επαναλάμβαναν σαν προσευχή «Η Ιταλία θα τα καταφέρει μόνη της», πιστέψαμε πως η συνοχή της ευρωπαϊκής ηπείρου θα ήταν κάτι που θα γινόταν από μόνο του, χωρίς να το θελήσουμε εμπράκτως, χωρίς να κοπιάσουμε γι’ αυτό.
Εχουμε ζήσει με την αυταπάτη μιας αναγκαίας Ευρώπης, μιας Ευρώπης εγγεγραμμένης στη φύση των πραγμάτων, μιας Ευρώπης που θα οικοδομούσε εαυτόν χωρίς να χρειάζεται εμείς να κάνουμε οτιδήποτε, γιατί αυτή ήταν, όπως παραμυθιαζόμασταν, «η πορεία της Ιστορίας».
Πρέπει να έρθουμε σε ρήξη με αυτόν τον μοιρολατρικό τρόπο σκέψης.
Πρέπει να απορρίψουμε αυτήν την Ευρώπη που δεν είναι προϊόν σκέψης, που δεν σκέπτεται, που δεν έχει ψυχή.
Πλέον δεν έχουμε άλλη επιλογή.
Πρέπει να δράσουμε τώρα γιατί αλλιώς η Ευρώπη θα πνιγεί από τα κύματα του λαϊκισμού.
Ενάντια στην πολυμέτωπη επίθεση εκείνων που θέλουν κράτη μεμονωμένα και απομονωμένα, που προβάλλουν την εθνική κυριαρχία και ταυτότητα ως έννοιες ασύμβατες με το ευρωπαϊκό όραμα, πρέπει να ανακαλύψουμε εκ νέου την έμπρακτη θέληση ως πολιτικό εργαλείο δημιουργίας. Αλλιώς θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι ο φθόνος, το μίσος, και τα άλλα θλιβερά πάθη όσων τώρα μας επιτίθενται θα μας κυκλώσουν και θα μας πνίξουν.
Σήμερα, επειγόντως, πρέπει να σημάνουμε συναγερμό έναντι των εμπρηστών της ψυχής και του πνεύματος που, από το Παρίσι έως τη Ρώμη, με σταθμούς στη Βαρκελώνη, τη Βουδαπέστη, τη Δρέσδη, τη Βιέννη ή τη Βαρσοβία, παίζουν με τη φωτιά των ελευθεριών μας.
Γιατί αυτό πράγματι είναι το διακύβευμα: πίσω από την παράξενη ήττα της Ευρώπης που διαγράφεται στον ορίζοντα, πίσω από αυτή τη νέα κρίση της ευρωπαϊκής συνείδησης που υπόσχεται να γκρεμίσει ό,τι έκανε τις κοινωνίες μας σπουδαίες, ταγμένες σε αξίες, και εύπορες, βρίσκεται μία πρόκληση που έχει να ακουστεί από τη δεκαετία του 1930, μία πρόκληση στη φιλελεύθερη δημοκρατία και τις αξίες της.
Το κείμενο αυτό γράφτηκε για τη γαλλική «Libération» με πρωτοβουλία
του γάλλου φιλοσόφου Μπερνάρ-Ανρί Λεβί και δημοσιεύεται σήμερα
τόσο σε αυτή όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές εφημερίδες
Βασίλης Αλεξάκης (Αθήνα)
Svetlana Alexievich (Μινσκ)
Anne Applebaum (Βαρσοβία)
Jens Christian Grøndahl (Κοπεγχάγη)
David Grossman (Ιερουσαλήμ)
Αgnes Heller (Βουδαπέστη)
Elfriede Jelinek (Βιέννη)
Ismail Kadare (Τίρανα)
György Konrád (Ντέμπρετσεν)
Milan Kundera (Πράγα)
Bernard-Henri Lévy (Παρίσι
António Lobo Antunes (Λισσαβόνα)
Claudio Magris (Τεργέστη)
Ian McEwan (Λονδίνο)
Adam Michnik (Βαρσοβία)
Herta Mόller (Βερολίνο)
Ludmila Oulitskaïa (Μόσχα)
Orhan Pamuk (Κωνσταντινούπολη)
Rob Riemen (Αμστερνταμ)
Salman Rushdie (Λονδίνο)
Fernando Savater (Σαν Σεμπαστιάν)
Roberto Saviano (Νάπολη)
Eugenio Scalfari (Ρώμη)
Simon Schama (Λονδίνο)
Peter Schneider (Βερολίνο)
Abdulah Sidran (Σαράγεβο)
Leοla Slimani (Παρίσι)
Colm Tóibín (Δουβλίνο)
Mario Vargas Llosa (Μαδρίτη)
Adam Zagajewski (Κρακοβία)
