Η ανακοίνωσή του ονόματός της στον τελευταίο ανασχηματισμό για τη θέση της υπουργού Πολιτισμού έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Μια γυναίκα που δεν είχε διστάσει να χτυπήσει το χέρι στο τραπέζι αφήνοντας το αποτύπωμά της στον χώρο του βιβλίου, γνωστή για τον αυστηρό χαρακτήρα της, τη σύνδεσή της με το εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ, υπέρμαχος του σύγχρονου Πολιτισμού και σύντροφος του ιστορικού και ακαδημαϊκού δασκάλου Αντώνη Λιάκου αναλάμβανε χαρτοφυλάκιο στην κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα. «Ούτε εγώ το περίμενα» λέει χαμογελώντας συγκρατημένα η Μυρσίνη Ζορμπά. «Η πρώτη ερώτηση που έκανα ήταν αν πρόκειται για πλάκα. Οταν συνειδητοποίησα ότι ήταν αλήθεια, δέχτηκα αμέσως διότι είναι κάτι μέσα στο οποίο βρίσκομαι».

Πώς είναι δυνατόν όμως μια υπουργός που, όπως έχει δηλώσει, δεν έχει κομματική σύνδεση με τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως και παλαιότερα με το ΠΑΣΟΚ, να υπηρετεί την πολιτική της κυβέρνησής του; «Η τελευταία μου κομματική εμπλοκή ήταν η ΕΑΡ τη δεκαετία του ’80. Νομίζω ότι η κυβέρνηση έχει μια σχετική αυτονομία από το κόμμα, γι’ αυτό άλλωστε και περιλαμβάνει εξωκοινοβουλευτικούς υπουργούς που σημαίνει ότι υπάρχουν χώροι που χρειάζονται περισσότερες συναινέσεις και μια ευρύτερη αντίληψη. Δεν έχω συναντήσει αντιδράσεις κομματικού τύπου, διότι νομίζω ότι η αγωνία αυτή τη στιγμή για τον πολιτισμό είναι μεγαλύτερη από μια κομματική γραμμή, αν και δεν αντιλαμβάνομαι κομματικές γραμμές».

Δεν αισθάνεται το φορτίο από την απογοήτευση του μέσου πολίτη που έτρεφε υψηλές προσδοκίες για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και το αίσθημα προδοσίας που προέκυψε από τη διαχείριση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος και την ψήφιση νέων Μνημονίων; «Είχα ήδη δει μέσα από τον εκσυγχρονισμό, στον οποίο βρέθηκα πολύ κοντά, με ποιον τρόπο μια πολιτική αλλάζει και προσαρμόζεται υποχρεωτικά προς μια κατεύθυνση που μπορεί να σου αρέσει περισσότερο ή λιγότερο. Θεωρούσα ότι ο εκσυγχρονισμός ήταν μια προσπάθεια ήπιας προσαρμογής. Για άλλους, ωστόσο, αποτέλεσε το προοίμιο της κρίσης, κάτι που αποτελεί ακόμη μια ανοιχτή συζήτηση για μένα. Με την έλευση του ΣΥΡΙΖΑ είδα ότι η Αριστερά έχει μπροστά της μια πολύ μεγάλη πρόκληση. Θα ήταν καλό να μην είναι τόσο δύσκολη η στιγμή, αλλά έτσι έτυχε. Είδα τις αναγκαιότητες, τις δυσκολίες, όπως επίσης ότι αυτή η Αριστερά που δεν είχε εμπειρία στη διακυβέρνηση κατάφερε να μπει στο νόημα και να προσαρμοστεί. Υπήρξε μια συγκροτημένη προσπάθεια που αμφισβητείται πάρα πολύ, αλλά προσωπικά με βρήκε αλληλέγγυα».

Η ρότα της από τα έδρανα της Νομικής και των Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εν συνεχεία στο Πανεπιστήμιο Λα Σαπιένζα της Ρώμης ώς το τιμόνι των εκδόσεων Οδυσσέας και αργότερα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, αλλά και ώς το Ευρωκοινοβούλιο και τον ακτιβισμό για τα δικαιώματα των παιδιών είχε στάσεις και σε δύσκολες ιστορικά στιγμές. Ορισμένες φορτωμένες με ένοχα μυστικά όπως προκύπτει από τα σκάνδαλα Τσοχατζόπουλου και Παπαντωνίου με ανοιχτές ευθύνες προς τον Κώστα Σημίτη, του οποίου υπήρξε στενή συνεργάτιδα. Κι ορισμένες φορτωμένες από τις ακυρωμένες ελπίδες συνέπεια της σημερινής κυβέρνησης. Αν μπορούσε να πάρει αποστάσεις και από τις δύο αυτές συγκυρίες ποια αισθάνεται ότι την απογοήτευσε περισσότερο; «Δεν είμαι από τους ανθρώπους που απογοητεύονται, διότι πιστεύω ότι η ζωή μας και η πολιτική αποτελούν μια σύνθεση στοιχείων».

Η συζήτηση έχει «ζεσταθεί» από τα πρώτα λεπτά, καθώς με έχει ενημερώσει πως έχει λίγο χρόνο αναλογικά με την έκταση της συνέντευξης και γι’ αυτό απαντά όσο πιο σύντομα μπορεί ώστε να μην περιοριστεί το εύρος των θεμάτων που θα πέσουν στο τραπέζι. Η διακοπή για την παραγγελία είναι αναγκαία ωστόσο. Και μέχρι να διαλέξω κάτι από τον κατάλογο παρακολουθώ το βλέμμα της να επιχειρεί να διατρέξει τις σημειωμένες στο χαρτί που έχω μπροστά μου ερωτήσεις.

Οσο διαρκεί ο σύντομος διάλογός της με την κυρία που σερβίρει, βρίσκω ευκαιρία να ρίξω μια ματιά γύρω μας, στον χώρο του καφέ της οδού Καλλιδρομίου, όπου έχει οριστεί το ραντεβού. Οι λιγοστοί θαμώνες δεν εστιάζουν το βλέμμα τους στην παρουσία της υπουργού, ούτε έμοιαζαν να υποψιάστηκαν ότι ο νεαρός που είχε ελέγξει διακριτικά τον χώρο ελάχιστα λεπτά νωρίτερα ανήκε στην ασφάλειά της. Μπορεί και να είναι συνηθισμένοι στην παρουσία της στο γνωστό στέκι της διανόησης που συνδέεται με την Αριστερά, το οποίο βρίσκεται λίγα μόλις τετράγωνα από το σπίτι της.

Μια υπουργός στο άβατο των Εξαρχείων

Πώς είναι μια υπουργός να ζει σε μια περιοχή που έχει χαρακτηριστεί άβατο; «Νομίζω ότι οι κάτοικοι δεν έχουμε την ίδια άποψη ή τουλάχιστον όλοι οι κάτοικοι. Οταν ανέλαβα το ΥΠΠΟ μού άρεσε πάρα πολύ το ότι μπορούσα να μετακινούμαι με τα πόδια. Η αλήθεια είναι ότι πήγα κάποιες φορές, αλλά μετά σταμάτησα» παραδέχεται. Ενιωσε πλέον ότι θα μπορούσε να αποτελέσει στόχο; «Ανασφάλεια δεν ένιωσα σε καμία περίπτωση. Ο χρόνος ήταν η αιτία. Επρεπε να πηγαίνω όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Η ζωή μου έχει αλλάξει. Οι υποχρεώσεις στο ΥΠΠΟ με απασχολούν από νωρίς το πρωί και πολλές φορές έως τις 10.30 το βράδυ. Δεν έχω πλέον την ελευθερία να περπατήσω όπως συνήθιζα το απόγευμα, να γράψω το πρωί με την ησυχία μου. Εχω χάσει το σινεμά που μου αρέσει και διαβάζω πλέον ελάχιστα. Σε ένα τρίμηνο έχω διαβάσει μόνο του Ραφαέλ Γκλικσμάν το «Εναντίον της αντιδραστικής σκέψης» (εκδ. Πόλις). Είναι μια στέρηση που την ισοφαρίζω με το τεράστιο φάσμα ενδιαφέροντος που έχουν τα θέματα του υπουργείου».

Οταν δέχτηκε τη θέση περίμενε με τι θα έρθει αντιμέτωπη; «Ηξερα λίγο – πολύ τον μηχανισμό του υπουργείου και τη διάρθρωσή του, όμως ο όγκος της δουλειάς και των πληροφοριών είναι όντως τεράστιος». Που σημαίνει ότι υπήρξαν στιγμές κατά τις οποίες απογοητεύτηκε; «Οχι. Προβληματίζομαι, όμως. Μερικές φορές δεν μπορώ να βρω τη λύση γρήγορα και σκέφτομαι ένα ζήτημα για μερικές ημέρες. Το ΥΠΠΟ, ξέρετε, έχει στα ντουλάπια του πολλούς σκελετούς, που σημαίνει πολλά μισοτελειωμένα θέματα τα οποία μπορεί να κρατάνε και δεκαετίες. Σκέφτομαι ότι η μέθοδος για να τα αντιμετωπίσεις είναι να τα θέσεις από την αρχή σε μια καινούρια βάση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τα γνωρίσεις, να προβληματιστείς. Δίνω καθημερινά μάχη με τον χρόνο».

Πέντε μήνες στην καρέκλα του πέμπτου ορόφου της οδού Μπουμπουλίνας αισθάνεται ότι έχει ολισθήσει σε λάθη; «Ναι σε μερικές περιπτώσεις. Κάποιες φορές από την κούραση δεν είμαι διαθέσιμη να ακούσω πιο προσεκτικά κάτι ή βιάζομαι να δώσω μια απάντηση. Πρέπει να τα αποφεύγει κάποιος πάρα πολύ αυτά» λέει και παραδέχεται πως ένα από τα πιο πρόσφατα λάθη της είναι η απουσία γυναικών από την επιτροπή που θα επιλέξει τον νέο διευθυντή/-ντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. «Δέχομαι την κριτική απολύτως και παίρνω όλη την ευθύνη» δηλώνει και πριν δοκιμάσω να θέσω την ερώτηση σχετικά με το πότε τοποθετεί τα εγκαίνια του μουσείου με προλαβαίνει: «Υπάρχει κατατεθειμένη φιλοδοξία του ΔΣ και δέσμευσή του ότι θα ανοίξει την άνοιξη». Ενώ αναλογίζομαι «πόσες φορές έχουν «οριστεί» τα εγκαίνια αυτού του μουσείου» τη ρωτώ αν εκτιμά ότι επιτρέπονται τα λάθη στην πολιτική; «Δεν είναι το θέμα αν επιτρέπονται ή όχι αλλά αν γίνονται τεράστια λάθη και όντως έχουμε δει όλοι ότι γίνονται. Βλέπουμε, όμως, ότι υπάρχουν κι άνθρωποι ικανοί που μπορούν να μετατρέψουν το λάθος σε ευκαιρία για τον εαυτό τους, αλλά υπάρχουν κι εκείνοι που βυθίζονται. Η πολιτική είναι μια τέχνη στην οποία μετατρέπεις τα λάθη σε πλεονεκτήματα».

Ζει στο ίδιο σπίτι με τον Αντώνη Λιάκο – έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης – μια εξίσου ισχυρή προσωπικότητα με τη δική της. Κατά πόσο η παρουσία του επηρεάζει τις αποφάσεις της; «Τον εμπιστεύομαι πάρα πολύ. Συζητάμε μαζί τα θέματα και τα αναλύουμε, τα ξανασυνθέτουμε και τα βλέπουμε υπό νέο φως διότι η προσέγγιση και των δυο μας είναι ερμηνευτική, οπότε υπάρχει η απόλαυση της ανάλυσης και της σύνθεσης. Αυτός ο διάλογος είναι ό,τι καλύτερο ζω τα τελευταία χρόνια. Αν είχαμε βρεθεί πριν από δύο δεκαετίες θα ήταν δύσκολο να συνυπάρξουμε, αλλά το γεγονός ότι συναντηθήκαμε σε μια ώριμη ηλικία και μετά από πολλές εμπειρίες σχέσεων μας έκανε νομίζω να αντιληφθούμε τι σημαίνει μια σχέση στην οποία τα ενδιαφέροντα είναι σε μεγάλο βαθμό κοινά, αλλά βγαίνουν κι έξω από το κοινό πεδίο. Αν υπάρχει ένα σημείο ανταγωνισμού με τον Αντώνη είναι το ποιος είναι καλύτερος μάγειρας. Επειδή είναι χορτοφάγος κάνει πολύ ωραίους συνδυασμούς, αλλά και εγώ ως παμφάγο πειραματίζομαι στην κουζίνα».

Ο χρόνος που έχει στη διάθεσή της στον θώκο της υπουργού γνώριζε εξαρχής ότι θα είναι περιορισμένος. Τι ονειρεύεται να αφήσει πίσω της ως παρακαταθήκη; «Θα μου άρεσε να παραμείνει στο υπουργείο ένα πρόγραμμα για τα παιδιά και τους νέους. Να ανοίξει το Ακροπόλ και να αποδειχθεί ένας κόμβος για νέους καλλιτέχνες και για όλες τις τέχνες που να ακτινοβολεί στην Πατησίων και να αναδιαμορφώνει την ατμόσφαιρα της περιοχής. Να λειτουργήσει ο οργανισμός βιβλίου που ετοιμάζουμε. Ωστόσο για μένα το μεγάλο στοίχημα είναι η περιφερειακή πολιτική του σύγχρονου πολιτισμού, το οποίο είναι πιο διαρθρωτικό, πιο δύσκολο, πιο βαθύ. Ετοιμάζουμε ένα πρόγραμμα με γραφεία σε μεγάλες πόλεις και σε χώρους που θα αποτελούν μικρογραφίες του Ακροπόλ ώστε ο πολιτισμός της περιφέρειας να συνδέεται με την Αθήνα και με το εξωτερικό».

Οταν το Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο Πόλεων κατέρρευσε σε μια εποχή που το χρήμα έρεε κι ακόμη και ορισμένα από τα ΔΗΠΕΘΕ βρίσκονται εν υπνώσει, ποια συνταγή θα εφαρμόσει η Μυρσίνη Ζορμπά που θα επιτρέψει στο σχέδιό της να αντέξει στον χρόνο; «Οτι σταμάτησε να λειτουργεί δεν οφείλεται σε παθογένεια, αλλά σε πολιτική βούληση. Νομίζω ότι σήμερα είναι πολύ πιο συνειδητή η ανάγκη της περιφερειακότητας. Πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι, να κάνουμε τις προσπάθειές μας και να τολμούμε».

Οι επιχορηγήσεις και οι αδικημένες τέχνες

Σχέδια χωρίς χρήματα η Ιστορία έχει δείξει ότι μένουν στα χαρτιά. Φτάνει ο προϋπολογισμός του ΥΠΠΟ για να υλοποιηθούν τα δικά της; «Τα χρήματα  δεν είναι ποτέ αρκετά. Υπάρχουν όμως ποσά αδιάθετα ακριβώς επειδή οι διαδικασίες είναι πιο σύνθετες και χρειάζεται περισσότερο κόπο για να αντληθούν. Επομένως υπάρχει ένα απόθεμα στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων το οποίο ώς έναν βαθμό έχει αξιοποιηθεί σε πολύ καλές κατευθύνσεις και νομίζω ότι εκεί πρέπει να επιμείνουμε περισσότερο για να μπορέσουμε να το αξιοποιήσουμε. Παράλληλα νομίζω ότι μπορούμε να κάνουμε ορισμένες αναδιαρθρώσεις. Στις επιχορηγήσεις επί παραδείγματι. Μπορούμε να επιχειρήσουμε μια καινούρια ισορροπία που θα φέρει μια ανάσα σε ορισμένες αδικημένες τέχνες. Επίσης για έναν τομέα όπως είναι το βιβλίο, που βρίσκεται στο κατώτατο σημείο των επιχορηγήσεων, το να φτιάξουμε τον οργανισμό θα δώσει μια ανάσα πραγματική και μια στήριξη».

Κι ο Πολιτισμός θα εξακολουθεί να είναι κρατικοδίαιτος βασιζόμενος σε δεκανίκια – επιχορηγήσεις; «Σε καμία περίπτωση ο Πολιτισμός δεν είναι ιδιωτική υπόθεση κατά τη γνώμη μου. Το Δημόσιο έχει να παίξει έναν σημαντικό, ρυθμιστικό και υποστηρικτικό ρόλο. Βέβαια τα χρήματα, η διαχείριση και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει είναι προς συζήτηση».

Ψύχραιμη, μετρημένη, αυστηρή ακόμη και στον τρόπο που χαμογελάει, μοιάζει να μη χάνει τον έλεγχο σχεδόν ποτέ. Εικόνα που έχει άραγε επιβληθεί ως άμυνα στις δυσκολίες που συνάντησε λόγω της καταγωγής της – παιδί της εργατικής τάξης, όπως δηλώνει, μεγαλωμένη στα Πετράλωνα – αλλά και της γυναικείας της φύσης; «Η καταγωγή σε συνδυασμό με το φύλο είναι πράγματι επιβαρυντικά στοιχεία. Συνάντησα, όντως, αρκετές δυσκολίες και από νοοτροπίες και από αντικειμενικά προβλήματα. Αρκεί να σκεφτείτε ότι η πόρτα του Πανεπιστημίου δεν ήταν ανοιχτή παρά το γεγονός ότι ήμουν καλή μαθήτρια διότι υπήρχαν δίδακτρα. Ευτυχώς καταργήθηκαν στην εποχή μου. Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι έγινα εκδότρια στα 22 -23 μου χρόνια κι εκεί δέχτηκα την πρώτη ψυχρολουσία από τους τυπογράφους που είχαν συνηθίσει να συνεργάζονται με άνδρες».

Οι αντιξοότητες αυτές έπαιξαν ρόλο ώστε να μην επιλέξει τη μητρότητα παρόλο που υπήρξε ιδρύτρια του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού; «Είναι μια επιλογή που έκανα στα παιδικά μου χρόνια. Εβλεπα ότι οι γυναίκες καταπιέζονταν, είχαν την ευθύνη των παιδιών μόνες τους πολλές φορές και σκέφτηκα ότι μια ελεύθερη γυναίκα, η οποία θέλει να μορφωθεί και να έχει μια καλύτερη ζωή θα πρέπει να θυσιάσει πολλά στα παιδιά. Αυτό δεν άλλαξε ακόμη κι όταν άλλαξαν οι συνθήκες».

INFO

Παρασκήνιο

Καλλιδρομίου 68

Χυμός ροδιού       €3,50

Ζεστή σοκολάτα       €4

Δύο κρουασάν με τυρί και καπνιστή μπριζόλα       €5

Σύνολο €12,50