Οταν μου ζητήθηκε να γράψω ένα σύντομο κείμενο για την ερευνητική μου δραστηριότητα, ήρθαν στο μυαλό μου διάφορες σκέψεις: ασύρματα δίκτυα πέμπτης γενιάς (5G), ασύρματη μεταφορά ενέργειας, Ιnternet οf Τhings, βελτίωση της επικοινωνίας σε ιατρικές εφαρμογές (π.χ. κοχλιακά εμφυτεύματα), βία και ανομία στο πανεπιστήμιο, αγώνας για εύρεση χρηματοδότησης, ευθύνες, προσωπικό κόστος… Φαινομενικά ασύνδετες έννοιες και σκέψεις. Ομως, έχουν σχέση και συνδέονται μεταξύ τους…

Η ραγδαία ανάπτυξη τα τελευταία 20 χρόνια της τεχνολογίας στην πληροφορική, τις τηλεπικοινωνίες, τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, συμπυκνώνει δραματικά τον χρόνο των αλλαγών στην οικονομία και την κοινωνία και γίνεται ο καταλύτης των ιστορικών εξελίξεων. Φαινόμενα όπως ο λαϊκισμός απλώνονται ταχύτατα και παρεμβαίνουν στην πολιτική και την οικονομία, ακριβώς εξαιτίας των τεράστιων δυνατοτήτων που παρέχει σήμερα η τεχνολογία της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών. Ενα εντελώς νέο περιβάλλον δημιουργείται στις εργασιακές σχέσεις και σε άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ειδικά στην παραγωγή και τη διάδοση της γνώσης, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα σε όλο τον κόσμο διεθνοποιούνται πλήρως και η πρόσβαση στη γνώση και την έρευνα γίνεται ευκολότερη.

Μέσα σε αυτό το ισχυρά ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον υπάρχουν έλληνες ακαδημαϊκοί και ερευνητές με εξαιρετικό έργο, που τυγχάνει μεγάλης διεθνούς αναγνώρισης. Ομως, πρέπει να είμαστε ειλικρινείς: οι καλές επιδόσεις δεν αφορούν μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας, αλλά έναν μικρό αριθμό ερευνητικών ομάδων «νησίδων αριστείας» ή ανεξάρτητων ερευνητών, που αγωνίζονται να επιβιώσουν και να κρατηθούν στην κορυφή κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Η δυνατότητα παραγωγής ερευνητικών αποτελεσμάτων που επηρεάζουν ένα επιστημονικό πεδίο σε παγκόσμιο επίπεδο κρύβει πολλή αφοσίωση και μεγάλο προσωπικό κόστος. Προϋποθέτει έρωτα για την έρευνα και το καινούργιο, φαντασία, ρίσκο, πολύ καλό κλίμα στην ερευνητική ομάδα και διεθνείς συνεργασίες. Ταυτόχρονα υπάρχει και μια πολιτεία η οποία με τις συνεχείς αλλαγές του νομοθετικού πλαισίου – τις περισσότερες φορές σε λάθος κατεύθυνση -, τις ιδεοληψίες, τη διατήρηση των στερεοτύπων και παθογενειών που ταλαιπωρούν εδώ και πολλά χρόνια το ελληνικό πανεπιστήμιο και  την έλλειψη δίκαιης κατανομής στη κρατική χρηματοδότηση, δεν τους βοηθά να αναπτυχθούν και να διεθνοποιήσουν την έρευνα, αλλά αντίθετα σε πολλές περιπτώσεις τους εμποδίζει.

Η έρευνα και η καινοτομία μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν έναν από τους βασικούς πυλώνες για την ανάκαμψη της χώρας, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξουν ισχυρά κίνητρα και επενδύσεις, που θα επιτρέψουν σε νέους εξαιρετικούς επιστήμονες που τώρα εργάζονται στο εξωτερικό να επιστρέψουν. Προϋπόθεση είναι επίσης η ύπαρξη ενός ελληνικού πανεπιστημίου διεθνοποιημένου, ανοικτού στην κοινωνία και τις αντιφάσεις της, που να βραβεύει την αριστεία και να προστατεύει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και όχι την ανομία. Χρειάζεται να ληφθούν πρωτοβουλίες που σε όλες σχεδόν τις χώρες είναι το αυτονόητο και η πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια. Ενώ στην Ελλάδα συζητάμε ακόμη για το αν πρέπει ή όχι να διατηρηθεί το άσυλο ανομίας, στην Κίνα, στις ΗΠΑ και την υπόλοιπη Ευρώπη θέματα συζήτησης είναι το Σχολείο και το Πανεπιστήμιο μετά το 2030, στις νέες συνθήκες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.

Τέλος, χρειάζεται η χώρα να αφήσει πίσω την ντροπιαστική λογική των παροχών και των επιδομάτων, όπως η επιστροφή των αναδρομικών σε «ειδικούς» δημοσίους υπαλλήλους, και να κοιτάξει το μέλλον των παιδιών της που δεν μπορεί να είναι άλλο από την επένδυση στη γνώση και την καινοτομία.

Ο Γιώργος Κ. Καραγιαννίδης είναι καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μιχανικών Υπολογιστών ΑΠΘ και πρόεδρος της Επιτροπής Αριστείας ΑΠΘ