Θα μπορούσε να μείνει στην Ιστορία με διάφορους τρόπους. Οπως τον παρουσίαζε, για παράδειγμα, η Κέριν Χόουπ των Financial Times τον περασμένο Αύγουστο: ως μια διχαστική προσωπικότητα, που στα 25 του χρόνια έγραψε ένα βιβλίο μαζί με έναν πράκτορα της Στάζι και στα 66 του χρόνια ενέτεινε τους φόβους στην Ευρώπη για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα καταφεύγοντας στα δικαστήρια εναντίον ενός περιοδικού επειδή δεν του άρεσαν ορισμένοι χαρακτηρισμοί για το πρόσωπό του.

Ενας άλλος τρόπος θα ήταν με βάση την ιδεολογική του διαδρομή. Στα νιάτα του ήταν επικεφαλής της Ιδεολογικής Επιτροπής του ΚΚΕ επί ηγεσίας Χαρίλαου Φλωράκη. Κι όπως είπε σε μια συνέντευξή του στο Σπίγκελ, έγραψε κατ’ εντολή του κόμματος πράγματα, π.χ. για την Πολωνία, που ήταν «ανοησίες». Οταν ο Γιώργος Παπανδρέου ανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών, έγινε σύμβουλός του. Κι όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την εξουσία, έγινε ο πνευματικός του μέντορας: ανάμεσα στα μέλη της κομμουνιστικής νεολαίας που είχε άλλωστε «καθοδηγήσει», ήταν και ο Αλέξης Τσίπρας.

Οι πρώτες δηλώσεις του Νίκου Κοτζιά ως υπουργού Εξωτερικών είχαν ερμηνευθεί ως φιλορωσικές. Είχε προηγηθεί και η περίφημη πόζα του με τον μεγαλοϊδεάτη ρώσο προπαγανδιστή Αλεξάντερ Ντούγκιν, τον οποίο είχε καλέσει το 2013 στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Και να που σήμερα βάζει τη σφραγίδα του σε μια διαφαινόμενη συμφωνία που η Μόσχα ήθελε με κάθε τρόπο να εμποδίσει. Αν τελικά κλείσει το Μακεδονικό, θα ανοίξει ο δρόμος για την ένταξη της γείτονος στο ΝΑΤΟ, κάτι που η ρωσική πλευρά έχει προειδοποιήσει πως θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην περιφερειακή ασφάλεια και τις διμερείς σχέσεις.

Αλλαξε ο Κοτζιάς; Είδε αλλιώς ορισμένα πράγματα, υπέκυψε στις πιέσεις των εταίρων του ή απλώς θέλησε να συνδέσει το όνομά του με μια από τις θεαματικότερες επιτυχίες της ελληνικής διπλωματίας; Ο άνθρωπος που εξόργισε τους Δυτικούς με την αδιαλλαξία του στις συνομιλίες για το Κυπριακό, σε σημείο μάλιστα που είχε ζητηθεί από τον Πρωθυπουργό να τον «αποσύρει», σήμερα υπερβαίνει τις προσδοκίες τους ρίχνοντας όλο του το βάρος στην επίλυση της διαμάχης με τα Σκόπια, παρόλο που κάτι τέτοιο συναντά την αντίδραση της πλειοψηφίας της ελληνικής κοινωνίας και κατά συνέπεια θα έχει πολιτικό κόστος για το κόμμα του.

Ο πιο μετριοπαθής πρόεδρος που είχε περάσει από την ΠΓΔΜ πριν από τον Ζάεφ, ο Κίρο Γκλιγκόροφ, φέρεται ότι είχε δεχθεί για τη χώρα του ένα όνομα της αρεσκείας της Αθήνας με αντάλλαγμα ελληνική βοήθεια ύψους 200 εκατομμυρίων δολαρίων και επενδύσεις. Η πρότασή του είχε απορριφθεί ως ακριβή. Ο Νίκος Κοτζιάς ρίχνει σήμερα το οικονομικό κόστος και ανεβάζει το συναισθηματικό. Οι αντίπαλοί του θα πουν ότι δρα για άλλη μια φορά διχαστικά. Αλλά ο ίδιος πιστεύει ότι, παρά τα φαινόμενα, στο τέλος θα ενώσει. Διαψεύδοντας ακόμη και τον εαυτό του.