Βασικά Σημεία
- Νέα επιστημονική έρευνα με επικεφαλής τον δρ. Αντώνη Γεωργακάκη από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών αποκαλύπτει ότι το «τρεμόπαιγμα» των ακτίνων Χ από υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες εντείνεται όταν αυτές απορροφούν ύλη με ταχύτερο ρυθμό, αμφισβητώντας προηγούμενες θεωρίες.
- Η αιτία του έντονου τρεμοπαίγματος αποδίδεται σε ισχυρούς «κοσμικούς ανέμους» που δημιουργούν νέφη ύλης, τα οποία κατά διαστήματα «κρύβουν» την πηγή φωτός, προκαλώντας τις παρατηρούμενες διακυμάνσεις.
- Η ελληνική επιστημονική ομάδα συμμετείχε στη γερμανική κοινοπραξία του διαστημικού τηλεσκοπίου eROSITA, αναπτύσσοντας εργαλεία λογισμικού για τη βαθμονόμηση και ανάλυση των παρατηρήσεων, τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύθηκαν στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Monthly Notices» της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας.
Νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι οι μαύρες τρύπες στα κέντρα των γαλαξιών δεν απορροφούν απλώς ύλη, αλλά δημιουργούν ισχυρούς «κοσμικούς ανέμους» που εκτοξεύουν μέρος της στο διάστημα. Το φαινόμενο αυτό προκαλεί έντονες αυξομειώσεις στο φως που εκπέμπουν, ιδιαίτερα στις ακτίνες Χ.
Οι περισσότεροι γαλαξίες στο σύμπαν, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, φιλοξενούν στο κέντρο τους μαύρες τρύπες με μάζες εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερες από εκείνη του Ήλιου. Η ισχυρή βαρυτική τους έλξη παγιδεύει αέρια από το γύρω περιβάλλον, τα οποία περιδινίζονται σχηματίζοντας σπειροειδείς δίσκους ύλης που τελικά καταλήγουν στη μαύρη τρύπα, αυξάνοντας τη μάζα της.
Η διαδικασία αυτή δεν είναι αθόρυβη. Η έντονη βαρύτητα και η τριβή θερμαίνουν την ύλη σε εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες, παράγοντας τεράστια ποσά ενέργειας που ακτινοβολούνται στο διάστημα. Οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες που απορροφούν ύλη και εκπέμπουν έντονο φως ονομάζονται κβάζαρ και αποτελούν μερικά από τα πιο λαμπρά αντικείμενα του σύμπαντος.
Ανατροπή στην καθιερωμένη θεωρία
Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι όσο πιο γρήγορα μια μαύρη τρύπα απορροφά ύλη, τόσο πιο αδύναμες είναι οι διακυμάνσεις στην ακτινοβολία της. Ωστόσο, νέα μελέτη που βασίστηκε σε παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου eROSITA αμφισβητεί αυτόν τον κανόνα.
«Αντίθετα με τις προσδοκίες μας, διαπιστώσαμε ότι το τρεμόπαιγμα των ακτίνων Χ γίνεται ισχυρότερο για μαύρες τρύπες που απορροφούν ύλη με ταχύτερο ρυθμό», αναφέρει ο δρ. Αντώνης Γεωργακάκης από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, επικεφαλής της μελέτης.
Οι κοσμικοί άνεμοι ως αιτία του φαινομένου
Οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι το έντονο τρεμόπαιγμα οφείλεται σε ισχυρούς ανέμους εκροής υλικού που δημιουργούνται από το ίδιο το κβάζαρ. Τα νέφη ύλης που σχηματίζονται από αυτούς τους ανέμους «κρύβουν» κατά διαστήματα την πηγή φωτός, προκαλώντας τις χαρακτηριστικές διακυμάνσεις στην ακτινοβολία.
Στην έρευνα συμμετείχαν οι ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών δρ. Αντώνης Γεωργακάκης, δρ. Μαρία Χήρα και δρ. Angel Ruiz. Το Αστεροσκοπείο και το Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) συμμετέχουν στη γερμανική κοινοπραξία που διαχειρίζεται το eROSITA, συνεισφέροντας εργαλεία λογισμικού για τη βαθμονόμηση και ανάλυση των παρατηρήσεων.
Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Monthly Notices» της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας και η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.).
