Μια νέα, εκτεταμένη επιστημονική μελέτη κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον της Ευρώπης: η κατάρρευση ενός κρίσιμου ωκεάνιου ρεύματος, γνωστού ως Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC), θα μπορούσε να προκαλέσει ακραία ξηρασία και πολύ μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας στην ήπειρο για εκατοντάδες έως και χίλια χρόνια.
Η AMOC είναι ένα από τα σημαντικότερα συστήματα θαλάσσιων ρευμάτων στον Ατλαντικό Ωκεανό. Μεταφέρει θερμότητα από το Νότιο στο Βόρειο Ημισφαίριο, διαμορφώνοντας καθοριστικά το κλίμα της Ευρώπης. Είναι ο λόγος που η βορειοδυτική Ευρώπη έχει ήπιο κλίμα, σε αντίθεση με περιοχές του Καναδά που βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η κλιματική αλλαγή έχει αποδυναμώσει δραματικά το σύστημα, με τους επιστήμονες να προειδοποιούν ότι μπορεί να πλησιάζει σε ένα επικίνδυνο σημείο καμπής.
Η νέα μελέτη, για πρώτη φορά, εξετάζει τι θα συμβεί στις θερινές βροχοπτώσεις της Ευρώπης κάτω από διαφορετικά σενάρια κλιματικής αλλαγής — και ειδικά τι θα γίνει αν η AMOC καταρρεύσει.
Οι επιστήμονες πραγματοποίησαν οκτώ προσομοιώσεις που εκτείνονται σε περισσότερο από 1.000 χρόνια. Τα σενάρια περιλάμβαναν:
- προ-βιομηχανικά επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου,
- μεσαίο σενάριο εκπομπών (RCP4.5),
- υψηλό σενάριο εκπομπών (RCP8.5),
- εισροή μικρών ή μεγάλων ποσοτήτων γλυκού νερού στον Ατλαντικό λόγω τήξης πάγων.
Η μεγάλη εισροή γλυκού νερού μειώνει την αλατότητα και τη πυκνότητα των υδάτων, επηρεάζοντας τον τρόπο που μεταφέρουν θερμότητα και ενέργεια. Σε αρκετά σενάρια – ακόμη και σε μεσαίας έντασης εκπομπές – το αποτέλεσμα ήταν κατάρρευση της AMOC.
Ακόμη και χωρίς κατάρρευση της AMOC, η ξηρασία αναμένεται να ενταθεί λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Με την κατάρρευσή της όμως, η κατάσταση γίνεται εξαιρετικά σοβαρή.
Σε σενάριο RCP4.5 η ένταση της ξηρής περιόδου στην Ευρώπη αυξάνεται κατά 8% όταν η AMOC λειτουργεί κανονικά. Με κατάρρευση της AMOC, η αύξηση εκτινάσσεται στο 28%.
Οι επιπτώσεις ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή:
- Σουηδία: αύξηση της ξηρασίας κατά 54% με AMOC, 72% χωρίς AMOC.
- Ισπανία: ήδη στο χείλος της υδατικής κρίσης, θα δει αύξηση 40% με AMOC και 60% χωρίς.
Ουσιαστικά, η Ευρώπη γίνεται πολύ πιο ξηρή, με μεγαλύτερες, πιο σοβαρές και πιο συχνές περιόδους ξηρασίας.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν: Ο Ρενέ βαν Βέστεν, κύριος συγγραφέας της μελέτης, τονίζει ότι η AMOC «διαμορφώνει το παγκόσμιο κλιματικό σύστημα» και οποιαδήποτε διαταραχή της επηρεάζει άμεσα την υγρασία και τις θερμοκρασίες στην Ευρώπη. Αν η AMOC καταρρεύσει, η Ευρώπη θα βιώσει όχι μόνο πολύ ψυχρότερους χειμώνες, αλλά και πολύ ξηρότερα καλοκαίρια.
Άλλοι επιστήμονες χαρακτηρίζουν τη μελέτη «εξαιρετικά σημαντική» επειδή εξετάζει την κλιματική ισορροπία σε μακροχρόνιο ορίζοντα. Ωστόσο, κάποιοι προειδοποιούν ότι τα μοντέλα χρησιμοποιούν ακραίες ποσότητες γλυκού νερού για να προκαλέσουν πλήρη κατάρρευση, κάτι που ίσως δεν αντικατοπτρίζει επακριβώς την πραγματικότητα — αλλά εξακολουθεί να λειτουργεί ως ισχυρή προειδοποίηση.
Ο Στέφαν Ράμστορφ, κορυφαίος ωκεανογράφος, συνοψίζει το νόημα της μελέτης: η υπερθέρμανση ήδη επιδεινώνει την ξηρασία, αλλά μια αποδυνάμωση ή κατάρρευση της AMOC μπορεί να φέρει ανυπολόγιστες συνέπειες για αιώνες.
Εάν το σύστημα αυτό σταματήσει να λειτουργεί, οι αλλαγές στο κλίμα της Ευρώπης θα είναι τόσο βαθιές και μακροχρόνιες, που — όπως τονίζει ο Ράμστορφ — «οι αποφάσεις των σημερινών ηγετών θα καθορίσουν το περιβάλλον για τις επόμενες χιλιάδες γενιές».
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: η κλιματική αλλαγή δεν απαιτεί μόνο δράση. Απαιτεί άμεση και αποφασιστική δράση, ειδικά σε μια Ευρώπη που ήδη βιώνει τα πρώτα σημάδια αυτής της επερχόμενης υδρολογικής κρίσης.
