Η Ισπανία βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μια βαθιά αντίφαση στην αγορά εργασίας της. Παρά το γεγονός ότι απασχολεί πάνω από 22 εκατομμύρια εργαζομένους και δημιουργεί θέσεις εργασίας με ταχύτερο ρυθμό από κάθε άλλη οικονομία της ευρωζώνης, η ανεργία παραμένει πάνω από 10% και οι κενές θέσεις έχουν εκτοξευθεί σε ιστορικά υψηλά. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς συγκυριακό· συνδέεται με μια «δημογραφική βόμβα» που έχει ήδη σκάσει.
Στο επίκεντρο βρίσκονται οι εργαζόμενοι ηλικίας 25-54 ετών, οι λεγόμενοι prime age workers, που θεωρούνται οι πιο παραγωγικοί και ευέλικτοι. Το 2025 έφτασαν τα 17,8 εκατ., αριθμός 4,1% μικρότερος σε σχέση με το 2009. Αντιπροσωπεύουν πλέον το 71,2% του εργατικού δυναμικού, όταν πριν από 15 χρόνια άγγιζαν το 80%. Ακόμα πιο ανησυχητική είναι η μείωση των νέων κάτω των 25 ετών: πτώση 21,8%, διπλάσια από τον μέσο όρο της ΕΕ. Αντίθετα, οι εργαζόμενοι άνω των 55 ετών αυξήθηκαν κατά 102%, φτάνοντας τα 5,3 εκατ.
Το αποτέλεσμα είναι μια γήρανση της αγοράς εργασίας, όπου η είσοδος νέων δεν καλύπτει την αποχώρηση μεγαλύτερων, ενώ η μετανάστευση –αν και σημαντική– δεν αρκεί για να αντιστρέψει την τάση. Ακόμη και οι μετανάστες εντάσσονται σταδιακά σε μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες, γεγονός που επιβεβαιώνουν τα στοιχεία της Eurostat.
Συγκριτικά με την Ευρώπη, η Ισπανία μοιάζει περισσότερο με την Ιταλία, όπου οι νέοι εργαζόμενοι μειώθηκαν κατά 20% και οι seniors αυξήθηκαν κατά 123%. Στη Γερμανία και τη Γαλλία η εικόνα είναι πιο ισορροπημένη: στη Γαλλία, μάλιστα, οι νέοι κάτω των 25 αυξήθηκαν κατά 10,8% σε 15 χρόνια.
Η αντίφαση είναι έντονη: παρά το υψηλό ποσοστό απασχόλησης, η συνολική συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό είναι χαμηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ. Οι πολιτικές εκπαίδευσης, όπως η διττή επαγγελματική κατάρτιση (FP Dual), δεν έχουν ακόμα καταφέρει να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ σχολείου και αγοράς εργασίας, αφήνοντας πολλούς νέους στο περιθώριο.
Από την άλλη, η μεγαλύτερη συμμετοχή των seniors είναι θετική – η απασχόλησή τους ανέβηκε από το 44% στο 62% από το 2009. Όμως πολλές επιχειρήσεις διστάζουν να προσλάβουν μεγαλύτερους εργαζόμενους, ειδικά σε κλάδους όπως η εστίαση, η κατασκευή ή η εφοδιαστική αλυσίδα, όπου προτιμούν νεότερους κάτω των 30.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι απαιτείται ριζική αναπροσαρμογή πολιτικών. «Η γήρανση είναι αναπόφευκτη· το ζήτημα είναι πώς θα αξιοποιήσουμε καλύτερα το ταλέντο των μεγαλύτερων και θα διευκολύνουμε την είσοδο των νέων», σημειώνει η AiReF. Η Αρχή προβλέπει ότι η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό θα φτάσει στο 68% το 2025, αλλά δύσκολα θα συνεχίσει να αυξάνεται χωρίς ενισχυμένες ροές μετανάστευσης και αποτελεσματικότερη ένταξη των νέων.
Στην Ισπανία, όπου το μεγαλύτερο ποσοστό ανέργων αφορά τους άνω των 50 ετών, η αδυναμία των επιχειρήσεων να αξιοποιήσουν το ώριμο ανθρώπινο κεφάλαιο και, ταυτόχρονα, να προσφέρουν ουσιαστικές ευκαιρίες στους νέους, κινδυνεύει να αποτελέσει το μεγαλύτερο εμπόδιο της αγοράς εργασίας για την επόμενη δεκαετία. Πρόβλημα παντού…
