Πόσο ευρωπαϊκά είναι τα ελληνικά κόμματα

Φέτος γιορτάζουμε τα 40 χρόνια από την ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Πόσο Ευρωπαίοι είμαστε οι Ελληνες; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα χρησιμοποιήσουμε τα αποτελέσματα από διάφορες έρευνες του Ευρωβαρόμετρου καθώς και την έρευνα Chapel Hill Expert Survey.

Tο Ευρωβαρόμετρο έχει θέσει το ερώτημα πώς αποτιμάται από τους πολίτες η συμμετοχή της χώρας τους στην ΕΕ.

Συχνά οι πολιτικοί ασκούν κριτική στην Ευρωπαϊκή Ενωση θεωρώντας ότι σε πολλές περιπτώσεις οι αποφάσεις της δεν είναι πολύ «φιλελληνικές». Τα πολιτικά κόμματα που επηρεάζουν και διαμορφώνουν την κοινή γνώμη τι στάση κρατούν απέναντι στην Ευρώπη; Θέλουν να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ή πιστεύουν ότι πρέπει να επιστρέψουν στην Ελλάδα αρμοδιότητες που αυτή τη στιγμή ασκούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο;

Οι μετρήσεις δείχνουν ότι η ιδιότητα του μέλους στην ΕΕ έχει θετική αποδοχή μεν, αλλά όχι στον βαθμό που είναι αποδεκτή από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Οι θετικές γνώμες είναι 56% στην Ελλάδα, όταν στην Ευρώπη είναι 63%, οι δε αρνητικές είναι 15% στην Ελλάδα, όταν στην ΕΕ είναι μόνο 9%. Η τραυματική εμπειρία του δημοψηφίσματος και οι πολιτικοί χειρισμοί εκείνης της εποχής οδήγησαν σε μια κατάσταση που οι αρνητικές γνώμες ήταν σχεδόν όσες και οι θετικές. Από το 2016 και μετά, οι θετικές γνώμες έχουν ανοδική πορεία, αλλά συνεχίζουν να υπολείπονται του ευρωπαϊκού μέσου όρου κατά 7 μονάδες.

Ενδιαφέρον όμως έχει η ποιοτική ανάλυση των απαντήσεων αυτών. Αν δούμε τις απαντήσεις μέσα από το φίλτρο του πολιτικού αυτοπροσδιορισμού «δεξιός, αριστερός», τότε παρατηρούμε ότι στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, οι δεξιοί είναι πιο φιλευρωπαίοι από τους αριστερούς. Ετσι, το 69% των δεξιών θεωρεί την ιδιότητα του μέλους της Ευρωπαϊκής Ενωσης θετική, όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόνο 54%. Αντίθετα, οι ευρωπαίοι αριστεροί είναι πολύ πιο θετικοί στην ιδιότητα του Ευρωπαίου με ποσοστό 73%, ενώ οι έλληνες αριστεροί μόνο με 49%.

Αυτή η πολιτική διαφοροποίηση έχει βαθιές ρίζες και δεν είναι σίγουρα συγκυριακή. Στη διαμόρφωσή της έχει συμβάλει η «αντιμπεριαλιστική» ιδεολογία, η οποία μεταφράζεται σε αντιδυτική και τελικά σε αντιευρωπαϊκή. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα κόμματα της Αριστεράς έχουν είτε μια σαφή αντιευρωπαϊκή θέση είτε μια ασαφή και θολή θέση. Στην Ευρώπη οι δεξιοί εμπεριέχουν και την εθνικιστική τάση, η οποία ουσιαστικά μειώνει το φιλευρωπαϊκό ρεύμα εντός της Δεξιάς. Και στην Ελλάδα υπάρχουν τα ακροδεξιά κόμματα που είναι μεν ευρωσκεπτικιστικά, η επιρροή τους όμως σε αυτό το θέμα είναι λιγότερο ισχυρή.

Ερευνα

Θα χρησιμοποιήσουμε τη Chapel Hill Expert Survey (CHS) για να αντιληφθούμε τη θέση των πολιτικών κομμάτων απέναντι στην ΕΕ. Η CHS είναι μια ποιοτική έρευνα που έγινε από 421 επιστήμονες, οι οποίοι ανέλυσαν 277 πολιτικά κόμματα όσον αφορά την ιδεολογία τους, τη θέση τους για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και άλλες πολιτικές θέσεις. Η ποιοτική αυτή ανάλυση μεταφράστηκε σε ποσοτική ανάλυση και αυτή χρησιμοποιούμε στο άρθρο αυτό. Για την Ελλάδα αναλύθηκαν όλα τα πολιτικά κόμματα που έχουν αντιπροσώπους είτε στην ελληνική Βουλή είτε στο Ευρωκοινοβούλιο.

Τα κόμματα αξιολογούνται όσον αφορά τη θέση τους για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τη σημασία που έχει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση για το κόμμα, κατά πόσο η θέση είναι ομόφωνη ή διχαστική μέσα στο κόμμα και, τέλος, αν οι θέσεις που λαμβάνουν όσον αφορά την ΕΕ είναι σαφείς ή ασαφείς και αόριστες.

Η παραπάνω ανάλυση μας δείχνει ότι τα μόνα κόμματα που είναι σαφώς φιλευρωπαϊκά είναι η ΝΔ και το ΚΙΝΑΛ. Το ΜέΡΑ25 και ο ΣΥΡΙΖΑ τηρούν μια χαλαρή φιλευρωπαϊκή στάση, η οποία όμως δεν είναι ξεκάθαρη. Το ΚΚΕ, η Ελληνική Λύση και η ΧΑ έχουν σαφή αντιευρωπαϊκή θέση.

Τα κόμματα διαμορφώνουν την κοινή γνώμη. Τα ελληνικά κόμματα, εκτός από τη Νέα Δημοκρατία και το ΚΙΝΑΛ, τηρούν είτε εχθρική είτε αμφιλεγόμενη στάση όσον αφορά την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Για τον λόγο αυτό οι Ελληνες δεν είναι και οι πιο ενθουσιώδεις ευρωπαϊστές. Ο αντιευρωπαϊσμός, είτε είναι μετωπικός χωρίς πολιτικό προσανατολισμό (το ΚΚΕ π.χ. είναι το ίδιο αντιευρωπαϊκό όσο και η ΧΑ) είτε είναι έμμεσος με την ασαφή θέση ή τη διχογνωμία στελεχών, δεν βοηθά την ευρωπαϊκή ταυτότητα της Ελλάδας.