Σκόρπια χαρτιά πάνω στο τραπέζι, κοπίδι, χαρτόνια. Από το ανοιχτό παράθυρο τρυπώνει στο σαλόνι η θέα του Παρθενώνα που στέκει σε απόσταση αναπνοής. Ο Κώστας Τσόκλης, όρθιος, προσπαθεί να κόψει ολόισια το τελείωμα μιας αφίσας για να διακοσμήσει τον τοίχο του σπιτιού στο οποίο πολύ πρόσφατα μετακόμισε. Πιο δίπλα ένα χαρτί με το πρόγραμμα του επόμενου διαστήματος: στις 19 Μαΐου έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, όπου σε σύμπραξη με το δημοτικό μουσείο που φέρει το όνομά του στην Τήνο θα παρουσιαστούν σημαντικές δημιουργίες του, όπως το «Καμακωμένο ψάρι» και ο «Σίσυφος», μαζί με ζωγραφικά του έργα. Στις 24 Μαΐου ένα ολοκαίνουργιο έργο που συνδυάζει βίντεο με περφόρμανς υπό τον τίτλο «Tsoclis, Eμείς» θα παρουσιαστεί στο 14ο Athens Digital Art Festival. Toν Αύγουστο ετοιμάζεται για έκθεση στις Σπέτσες, ενώ κάπου πιο κει είναι αφημένο ένα δοκίμιο του βιβλίου που βρίσκεται στο τυπογραφείο με συνεντεύξεις και κείμενά του (εκδ. Καστανιώτη). Στο εξώφυλλο ο τίτλος ταιριαστός με το ταμπεραμέντο του ομιλούντος: «Που να μην έσωνα…».
Δεν είναι βαρύ το πρόγραμμα για έναν 88χρονο;
Το όνειρο της ζωής μου ήταν να ξεπέσω κάποτε με ένα μπαστουνάκι στον δρόμο και να με βλέπουν και να λένε «βρε, για κοίτα τον Τσόκλη, τον θυμάσαι; Πώς κατάντησε έτσι». Αλλά…
Λίγο μαζοχιστικό δεν το βρίσκετε;
Είναι, αλλά και λίγο φανταστικό ταυτοχρόνως. Νομίζω ότι δεν θα συμβεί πλέον. Και με χαλάει διότι τελικά ζήλεψα πολύ τους καταραμένους. Τους έχω μια αδυναμία. Τους έβρισκα γοητευτικούς. Με ενδιέφεραν οι αποτυχημένοι, αλλά δεν το προσπάθησα. Αντίθετα, προσπάθησα να επιτύχω και τώρα μένει η ζήλεια μέσα μου. Φοβήθηκα, όπως εσείς οι γυναίκες που πόσες φορές δεν είπατε «όχι» σε πράγματα που τα θέλατε, αλλά τα φοβηθήκατε…
Αν και δεν νομίζω ότι ο φόβος είναι θέμα φύλου, σε κάθε περίπτωση εσείς δεν είστε γυναίκα.
Ολοι είμαστε γυναίκες. Γι’ αυτό και στο καινούργιο έργο μου, το «Tsoclis, Εμείς», πάνω σε ένα σχέδιο του εαυτού μου προβάλλονται η γυναίκα μου, ο φίλος μου Μάνος Περράκης, ένας συνεργάτης μου, γλύπτης από την Τήνο, ο Δημήτρης Σκαλκωτός, κι άλλα τέσσερα – πέντε άτομα. Γίνομαι γυναίκα, παιδί… Δείχνει πως δεν ήμουν εγώ. Ημουν λίγο Περράκης, λίγο Ελένη, λίγο ο βοηθός μου, γι’ αυτό και μόλις πέφτει μια άλλη μορφή πάνω στη δική μου, χάνομαι, εξαφανίζομαι.
Αναζητάτε την ταυτότητά σας κατά κάποιον τρόπο;
Ζητάω τη μη ταυτότητα. Εγραψα σε έναν καθρέφτη «Σκίσε την ταυτότητά σου και τότε θα δεις αν εξακολουθείς να υπάρχεις». Πιστεύω ότι πολλές φορές έσκισα την ταυτότητά μου και νομίζω ότι οι άνθρωποι πρέπει να παίρνουν τα ρίσκα τους από την αρχή. Ετσι ξαναγεννιούνται.
Φοβηθήκατε ότι κάποια φορά θα βρεθείτε χωρίς ταυτότητα;
Βεβαίως και το έχω πληρώσει. Πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες αναγνωρίζονται από την εικόνα που παράγουν. Το δικό μου έργο είναι αναγνωρίσιμο γιατί βλέπει τα πράγματα από ένα ορισμένο σημείο, αλλά δέχεται την αλλαγή του κόσμου. Κάνω εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους πράγματα, αλλά πίσω τους βρίσκεται η οπτική μου, το πνεύμα μου.
Μήπως είναι πιο εύκολο να σκίσει κάποιος την ταυτότητά του όταν είναι ο καθιερωμένος Τσόκλης;
Η συνέπειά σου είναι ουσιαστικά η ασυνέπειά σου. Είσαι αυτό που δεν έκανες, ενώ ήθελες να το κάνεις. Είμαι, όπως είπε ένας φίλος, ένας συντηρητικός επαναστάτης.
Η τέχνη σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία μήπως πρέπει να μας ταρακουνήσει λίγο να ξαναδούμε τον εαυτό μας;
Σαφώς, αλλά όχι εντυπωσιάζοντας. Ο εντυπωσιασμός είναι καλό δόλωμα, όμως πρέπει να αισθάνεσαι κάτι όταν βλέπεις ένα έργο, έστω και θυμό. Εχουν όλοι παρασυρθεί από το μέγεθος, από την πρωτοτυπία και τελικά συμβαίνει το αντίθετο. Η πρωτοτυπία έχει γίνει ό,τι πιο συνηθισμένο. Θέλω να τραβώ τα πράγματα στα άκρα.
Δεν χάλασε κι ο κόσμος, δεν είμαι ο Πικάσο.
Ναι, σε μια λάσπη δεχόμενος να με ξέρουν οι περισσότεροι από τα δεντράκια και τις πετρούλες. Σκεφτόμουν ότι το επόμενο έργο που θα ήθελα να κάνω θα ήταν ένα δωμάτιο γεμάτο σκόνη, αράχνες, ένας χώρος απελπιστικά εγκαταλελειμμένος. Με συγκινεί το να πάρεις ένα άθλιο πράγμα και να το προτείνεις ως έργο τέχνης. Αν το δω αυτό σε σύγκριση με την «Τζοκόντα», διαπιστώνω ότι με συγκινεί πιο πολύ.
Δεν σας τρομάζει η σύγκριση με τον Ντα Βίντσι;
Τώρα πια όχι. Κι αυτός ο φόβος έσπασε πριν από δύο χρόνια που ήμουν στο Παρίσι και πήγα στο Λούβρο. Η «Τζοκόντα» δεν είναι πια πίσω από ένα τζάμι. Τη βλέπεις από μακριά, πίσω από ένα σχοινί. Για πρώτη φορά λόγω της απόστασης διαπίστωσα ότι είναι γεμάτη λάθη και πήρα κουράγιο. Μας έχουν φάει μια ζωή με το αριστούργημα. Τώρα που πήρα απόσταση υποχρεωτικά, το είδα με άλλο μάτι και δεν μου άρεσε καθόλου. Μήπως όμως τα λάθη είναι πιο ενδιαφέροντα από το σωστό;
Δεν είναι προκλητικό να αποδομείτε την «Τζοκόντα»;
Οχι, είναι ένα είδος προσευχής. Δεν σας έχει τύχει να πάτε σε μια έκθεση και να δείτε μια πόρτα η οποία να είναι πιο ενδιαφέρουσα από τα εκθέματα; Κι άλλοι καλλιτέχνες που τους αγάπησα πραγματικά με έχουν απογοητεύσει, όπως ο Βαν Γκογκ, ο Σεζάν. Δεν με συγκινούν. Βλέποντας την «Τζοκόντα» με κριτικό μάτι, μπόρεσα να πω ότι έπρεπε να δώσουμε κάποιες συμβουλές σε αυτό το παιδί να προσέχει, να το κάνει καλύτερο.
Τα δικά σας έργα σάς συγκινούν;
Σπανίως. Και τώρα που έχω την αίσθηση ότι γέρασα, τουλάχιστον ηλικιακά –ίσως και πνευματικά, αλλά δεν το καταλαβαίνω -, βλέπω ότι τα απλά καθημερινά πράγματα με συγκινούν πολύ περισσότερο από ό,τι το 99% των αριστουργημάτων.
Ο τίτλος του βιβλίου που ετοιμάζετε είναι «Που να μην έσωνα…». Ποιο πράγμα;
Περισσότερο να τα πω. Δεν μετανιώνω. Απλώς τα έχω πληρώσει ακριβά. Αν ρωτήσετε τους συναδέλφους «Αγαπάτε τον Τσόκλη;», ελάχιστοι θα σας πουν «ναι». Ισως επειδή θα ήθελαν να έχουν κάνει εκείνοι αυτά που έκανα εγώ, να είχαν πει όσα είπα και δεν μου το συγχωρούν.
Δεν νιώθετε κούραση από την ακατάπαυστη παραγωγή ή κορεσμό;
Σίγουρα πρέπει να έχω νιώσει, αλλά πάντα έχω τον φόβο ότι δεν είπα τον λόγο τον τελικό. Θέλω να εκφραστώ με το ελάχιστο. Με το τίποτα. Αν μπορέσω, θέλω να συνοψίσω τον λόγο μου σε μια φράση, τη σκέψη μου σε ένα έργο. Εχει φτάσει αυτή η στιγμή; Δεν ξέρω.
INFO:Εκθεση στο ΕΜΣΤ από 19/5 έως 1/7. Συμμετοχή στο 14ο Athens Digital Arts Festival από τις 24 έως τις 27/5 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Αναζήτηση
