Η πιο αξιοπρόσεκτη και δραματική δήλωση των ημερών ανήκει στον Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ. Ενδεικτική του ζουρλομανδύα της αρχιτεκτονικής της σημερινής Ευρώπης και των θεσμών της. Και ακόμη κάτι βασικότερο: του ρήγματος που έχει επέλθει μεταξύ των αναγκών και δικαιωμάτων του κόσμου της εργασίας και του ευρωπαϊκού κεφαλαίου. Τα μέτρα που συμφωνούνται στο πλαίσιο ενός Μνημονίου δεν είναι υποχρεωτικό να είναι συμβατά με το κοινοτικό κεκτημένο, είπε εν ολίγοις ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Χαμένοι στο βέρτιγκο της δημοσιονομικής προσαρμογής, θα χρειαστεί να μεταφράσουμε την απίστευτη παραδοχή. Αν θες να είσαι μέρος της Ευρώπης, απαιτείται να υποδυθείς για λίγο τον μη Ευρωπαίο, περιστέλλοντας τις κατακτήσεις σου. Δίκαιο, θα πει κάποιος καλοπροαίρετος. Η Ελλάδα από το 2010 βρίσκεται σε έκτακτη συνθήκη. Πάνω της δοκιμάζονται διαδοχικά κοστούμια επιτροπείας για να διασωθεί και να μείνει στην ευρωζώνη. θα πρέπει να υποχωρήσει και αυτή σε αξιώσεις και δεδομένα. Το ερώτημα βέβαια που θα μπορούσαμε να θέσουμε θυμίζει έναν στίχο του Μανώλη Ρασούλη: τι να τα κάνω τα λεφτά όταν δεν έχω φράγκο;

Πολλοί μάλλον θα ξεχνούν πως είσαι μέρος μιας Ενωσης, ακριβώς επειδή μετέχεις ενός κοινωνικού κεκτημένου. Και αυτό το δεύτερο –κατακτημένο με αίμα από τους λαούς και όχι από τους γραφειοκράτες των αριθμών –δεν χαρίστηκε. Αποτελεί ένα απ’ τα καταλυτικά στοιχεία που σε διαφοροποιούν από χώρες με απόλυτα συμπιεσμένο κόστος εργασίας. Αν το δούμε ακόμη πιο σχηματικά, είναι τουλάχιστον μελαγχολικό να μιλούν οι δανειστές για το κεκτημένο –ή να το ξεχνούν εντελώς –στο όνομα μιας δανειακής υποχρέωσης. Για παράδειγμα, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις ως κομβικό μέρος του ευρωπαϊκού κοινωνικού συμβολαίου αποτυπώνουν και μια κατακτημένη εργασιακή ειρήνη. Μονίμως υπό αίρεση από τις δυνάμεις του κεφαλαίου, αλλά υπαρκτή.

Εξάλλου, η όποια ανάπτυξη δεν μπορεί να ξεκινάει από την εξαθλίωση των εργαζομένων. Οι περιώνυμες επενδύσεις δεν οριοθετούνται μόνο ως πράξεις απόσπασης εδαφών ή δημόσιου πλούτου, αλλά ως πολυεπίπεδες συμπράξεις όπου το δημόσιο και το ιδιωτικό μπορούν να βρουν μια φόρμουλα εργασίας και να διατηρηθεί και ένα κοινωνικό πρόσημο. Αν κάποιοι ονειρεύονται πυραμίδες, να τους υπενθυμίσουμε πως μεσολάβησαν επαναστάσεις και διεκδικήσεις για να μην τις χτίζουν πάλι δούλοι.