ο θέατρο από την αναγέννησή του μετά την Επανάσταση του 1821 πολύ άμεσα και αιχμηρά ασχολήθηκε με την παθογένεια του πολιτικού συστήματος: πατρωνίες, πελατειακές σχέσεις, ρουσφέτια, εκβιασμοί, υπονομεύσεις, συκοφαντίες, ακόμη και δολοφονικές απόπειρες και αποτελεσματικές δολοφονίες! Ηδη ο Μιλτιάδης Χουρμούζης από το 1830 με τον «Τυχοδιώκτη» και τον «Υπάλληλο», ο Σοφοκλής Καρύδης (δημοσιογράφος που κατά καιρούς συμπλήρωσε 20 χρόνια στις φυλακές των Βαυαρών) με τον «Υποψήφιο βουλευτή», ο Ραγκαβής με του «Κουτρούλη το γάμο» και αργότερα, τέλος του 19ου αιώνα, ο Καπετανάκης με τον «Γενικόν γραμματέα» έως την έξοχη κωμωδία ηθών πολιτικών του Παναγιώτη Καγιά «Τοπικός παράγων» (το ανέβασε έξοχα ο Ροντήρης με το Πειραϊκό Θέατρο το 1957) και στη συνέχεια ο Ψαθάς, οι Σακελλάριος – Γιαννακόπουλος, ο Ρούσσος με «Ζητείται ψεύτης», με «Θανασάκη πολιτευόμενο», με «Πρωτευουσιάνο» αλλά και η αθηναϊκή επιθεώρηση στην ακμή της εστίασε τη σάτιρά της στον ρητορεύοντα στο κενό πολιτικάντη, τον πωλούντα φύκια για μεταξωτές κορδέλες υπουργό και τα λαμόγια, τον εσμό που περιβάλλει τα πολιτικά και τα κομματικά γραφεία. Από τα τελευταία αριστουργήματα του είδους αυτής της σάτιρας ο περίφημος «Λάκης» των Φασουλή – Παναγιωτοπούλου που δόξασε ο αείμνηστος φίλος Χρυσομάλλης. Οπως αντιλαμβάνεται κανείς η κωμωδία ακολουθώντας τη μεγάλη ευρωπαϊκή παράδοση που συνεχίζει την αριστοφανική σάτιρα και τη μενάνδρεια αλλά και τη λατινική πολιτική διά του θεάτρου κριτική έδωσε και στους έλληνες κωμωδιογράφους τα πρότυπα, τους τύπους, τις ίντριγκες των πολιτικών υπογείων ώστε να «μνημειώσουν» και την ελληνική πολιτική κομματίλα.
ΤΟ ΕΡΓΟ. Ενα από τα εξοχότερα επιτεύγματα της θεατρικής πολιτικής σάτιρας είναι το αριστούργημα των Κεχαΐδη – Χαβιαρά «Δάφνες και πικροδάφνες». Ο Κεχαΐδης κουβαλούσε τραυματικές εμπειρίες από τον επαρχιώτικο πολιτικαντισμό της Θεσσαλίας, όπου γεννήθηκε. Εγώ τουλάχιστον τον καταλαβαίνω στις λεπτομέρειες, επαρχιώτης Ρουμελιώτης δα! Εγώ όπως και ο Κεχαΐδης γνωρίσαμε εκλογές με σημαδεμένα ψηφοδέλτια, ακόμη και ψηφοφόρους που έφταναν στην κάλπη δεμένοι με τριχιά από τον τοπικό κομματάρχη και το ψηφοδέλτιο κλειστό στο χέρι.
Μεγαλώσαμε με τις ουρές στα πολιτικά γραφεία των επαρχιωτών βουλευτών που απαιτούσαν διορισμούς, δάνεια, απαλλαγές από μηνύσεις, εξόντωση αντιπάλων ή εμπορικών ανταγωνιστών, ακόμη και προβιβασμό κάθε μαθητή «μπουμπούνα» που οι δάσκαλοι τον έκριναν στάσιμο.
Το «Δάφνες και πικροδάφνες» μάς οδηγεί στα «στρατηγεία» των κομματικών στρατοπέδων και μάλιστα μας μυεί με τρόπο αποκαλυπτικό στον εσωτερικό πόλεμο των κομματαρχών του ίδιου κόμματος να συγκροτήσουν τα ψηφοδέλτια προβάλλοντας ο καθένας τον δικό του υποψήφιο.
Ο Κεχαΐδης και η Χαβιαρά είχαν την έμπνευση να αναγάγουν το όλο αυτό πολιτικό παιχνίδι σε καφενόβιο χαρτοπαίγνιο. Θες πικέτο, θες πόκα, θες πόκερ, θες ακόμη και τάβλι (πλακωτό, φεύγα, πόρτες) οι κομματάρχες χρησιμοποιούσαν όλες τις τεχνικές, τις τακτικές, τις στρατηγικές, τις παραλλαγές, τη φενάκη, την προσποίηση, τον αιφνιδιασμό, την κρυψίνοια, την παραπλάνηση, την μπλόφα, τον ψυχολογικό εκβιασμό, την παρόξυνση του νευρικού συστήματος, τα υπονοούμενα για τον προσωπικό βίο, το κουτσομπολιό, τη διαβολή και όλες τις αναπτύξεις ενός πολεμικού επί τραπέζης παιγνίου για να επιβάλουν τον δικό τους υποψήφιο ώστε να εξασφαλίσουν τα ανταλλάγματα της προσφοράς τους μοιράζοντας ρουσφέτια, θέσεις, προνόμια, διορισμούς, απαλλαγές ή ωφελήματα στους ψηφοφόρους που κατευθύνουν, ελέγχουν και προωθούν.
Τέσσερις αλεπούδες επί σκηνής, όσους απαιτεί μια παρτίδα πόκας, παίζουν την παρτίδα μπλοφάροντας και παραπλανώντας τους συμπαίχτες τους Ντάμες, Ρηγάδες, σπαθιά. Οι πολιτικοί που διεκδικούν μια θέση στο κομματικό ψηφοδέλτιο. Πίσω από κάθε γύρο της παρτίδας υπάρχουν μυστικά, απόρρητα, ερωτικά απωθημένα, διαπλοκές και οικονομικά σκάνδαλα, ρεμούλες, προδοσίες και καταδόσεις αντιπάλων. Ολα αυτά είναι «χαρτιά» που παίζονται στο τραπέζι.
Αν παίζεται τάβλι η προσπάθεια είναι να πιάσεις από την αρχή τη «μάνα» ή να λακίσεις γρήγορα αφήνοντας εκτεθειμένα τα πούλια σου. Συχνότερο είναι να φυλάς και να εξασφαλίζεις τις «πόρτες» σου.
Από την εποχή του «Χαρτοπαίχτη» του Χουρμούζη και της «Χαρτοπαίχτρας» του Ψαθά η ελληνική κοινωνία τζογάρει, μπλοφάρει, πλακώνει, φεύγει, κλείνει πόρτες και «φτιάχνει» τα ζάρια, τα «πειράζει» λέει η πιάτσα και ο πειράζων και κλέπτων στα χαρτιά και στα ζάρια θεωρείται ατσίδας και άξιος θαυμασμού. Το έργο των Κεχαΐδη – Χαβιαρά έχει μια ένδοξη παραστασιολογική ιστορία. Από την εποχή, πριν από 40 χρόνια περίπου, που το σκηνοθέτησε ο Κουν έδωσε την ευκαιρία σε σημαντικούς έλληνες δεξιοτέχνες να δοκιμάσουν να ταυτιστούν με τα ελληνικά αναγνωρίσιμα μοντέλα!
Τώρα στο Θέατρο Μουσούρη, άλλη μια φορά σε μια πολιτική συγκυρία που ευνοεί την επανάληψή του, το «Δάφνες και πικροδάφνες» με σκηνοθέτη τον Πέτρο Φιλιππίδη και σ’ ένα έξοχο επαρχιακό μεσοαστικό κιτς σαλόνι του Γιώργου Γαβαλά και μουσικό «αχταρμά» που σηματοδοτεί τα μουσικά γούστα των πολιτικών θαμώνων των επαρχιακών σκυλάδικων του Ιάκωβου Δρόσου, τέσσερις εκπληκτικοί ηθοποιοί τίμησαν το νεοελληνικό υποκριτικό ιδίωμα. Ενα ελληνικότατο λαϊκό κουαρτέτο: Ζουρνάς, Βιολί, Κλαρίνο, Ντέφι.
ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ. Είναι αξιοσημείωτο και ως εκ τούτου μάθημα υποκριτικού ύφους και ήθους πως τέσσερις γενιές ελλήνων ηθοποιών βρήκαν το «γράδο», ισορρόπησαν χωρίς ο καθένας να προδώσει τα εργαλεία του ή να υποχωρήσει.
Ο νεότερος Πυγμαλίων Δαδακαρίδης σχεδίασε και απέδωσε μια εκπληκτική περσόνα ενός πρωτόπειρου στο παιχνίδι που όμως μαθαίνει γρήγορα και κάνει ρελάνς. Ο Πέτρος Φιλιππίδης διαμόρφωσε μια περσόνα μπούφα που έρχεται από τη μεγάλη παράδοση του λαϊκού μας θεάτρου. Ο Γιώργος Κιμούλης άντλησε υλικό από το κουκλοθέατρο και τους χαζοχαρούμενους και συνάμα ύπουλους φαφλατάδες. Και ο Θανάσης Παπαγεωργίου ακολουθώντας τη σειρά που δόξασε τον Λογοθετίδη, τον Αργυρόπουλο και τον Ηλιόπουλο σχεδίασε τον προδομένο που οι άλλοι, πλέον καπάτσοι, τον ξεπουπούλιασαν. Εκτός από το αριστούργημα των Κεχαΐδη – Χαβιαρά η παράσταση είναι μάθημα υψηλής νεοελληνικής υποκριτικής ενός αξιοσημείωτου λαϊκού εμπρεσιονισμού. Μάθημα και για τον κύριο Βαρουφάκη που αν ήξερε την πρακτική των παιγνίων της πολιτικής λαμογιάς δεν θα βούλιαζε με τη θεωρία των παιγνίων του!
Info
Κείμενο:
Δημήτρης Κεχαΐδης, Ελένη Χαβιαρά
Σκηνοθεσία:
Πέτρος Φιλιππίδης
Σκηνικά – κοστούμια:
Γιώργος Γαβαλάς
Φωτισμοί:
Λευτέρης Παυλόπουλος
Μουσική επιμέλεια:
Ιάκωβος Δρόσος
Παίζουν:
Γιώργος Κιμούλης, Πέτρος Φιλιππίδης, Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Θανάσης Παπαγεωργίου
Πού:
Θέατρο Μουσούρη (Πλ. Καρύτση 7, τηλ.: 210-3310.936)
