Το μεγαλύτερο άλυτο ζήτημα στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι η κινητικότητα. Η διαδικασία ενοποίησης είχε στόχο να κάνει πιο εύκολη και πιο ελκυστική για τους Ευρωπαίους τη μετεγκατάσταση από μια χώρα στην άλλη. Βάσει αυτού του οράματος, οι κάτοικοι της ΕΕ θα έχαναν ένα κράτος αλλά θα κέρδιζαν μια ήπειρο. Ομως τα αποτελέσματα κάποιων πρόσφατων εκλογικών αναμετρήσεων δείχνουν ότι πολλοί ανησυχούν για την προοπτική να χάσουν μια χώρα.

Από το 1986 η Ευρώπη είναι μια κοινή αγορά εργασίας –τουλάχιστον θεωρητικά. Ομως μόνο μετά τη διεθνή οικονομική κρίση άρχισε πραγματικά η ευρωπαϊκή μετανάστευση. Και το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ενός κινήματος εναντίον της –πρώτα στις χώρες προορισμού και τώρα, μετά τις εκλογές στην Πολωνία, σε χώρες προέλευσης. Καθώς ανάβει η συζήτηση για τη μετανάστευση, τόσο εκείνοι που μετακινήθηκαν όσο και εκείνοι που έμειναν πίσω δείχνουν να αισθάνονται πιο εθνικιστές, όχι πιο Ευρωπαίοι.

Το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο δεν πήγε τόσο καλά στις τοπικές εκλογές όσο τα φιλευρωπαϊκά κόμματα ενώ μετά ξέσπασαν διαμάχες στο εσωτερικό του. Εν τω μεταξύ το αντιευρωπαϊκό κόμμα της Ανεξαρτησίας στη Βρετανία δεν τα κατάφερε στις εκλογές του περασμένου μήνα και κατόπιν κατακερματίστηκε. Η δεξιά λαϊκιστική Εναλλακτική για τη Γερμανία επίσης δείχνει να διαλύεται, ενώ το ιταλικό Κίνημα Πέντε Αστέρων είναι σχεδόν αδρανές. Οι προβλέψεις ότι τα ακροδεξιά κόμματα θα επωφεληθούν από την κρίση απέτυχαν. Ωστόσο το ζήτημα της εργασιακής κινητικότητας παραμένει.

Μέχρι τώρα, η συζήτηση για την ευρωπαϊκή μετανάστευση γινόταν κυρίως στο εσωτερικό πλούσιων χωρών προορισμού, όπως η Γαλλία και η Βρετανία. Ομως στις προεδρικές εκλογές της Πολωνίας το ζήτημα ήταν κεντρικό και φαίνεται ότι συνέβαλε στη νίκη του Αντρέι Ντούντα, επικεφαλής του δεξιού κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης, ο οποίος κατήγγειλε ότι πολλοί νέοι Πολωνοί εγκαταλείπουν τη χώρα, αφήνοντας πίσω τους ηλικιωμένους. Συζητήσεις για τις ζημιές που προκαλεί η μετανάστευση γίνονται και σε χώρες που έχει πλήξει περισσότερο η κρίση –χώρες εντός ευρωζώνης όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία, αλλά και εκτός όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Η Ευρώπη δεν έχει ουσιαστική απάντηση.

Η αλήθεια είναι ότι κάποιοι μετανάστες μπορεί να επιστρέψουν πιο πλούσιοι σε εμπειρίες και κεφάλαια. Ωστόσο, αφήνουν πίσω έναν πληθυσμό πιο γηραιό, πιο φτωχό και πιο ευάλωτο. Οι ευρωπαϊκές λύσεις στο πρόβλημα θα πρέπει να περιλαμβάνουν μεταφορά κεφαλαίων για εκπαίδευση ή βοήθεια σε περιοχές τις οποίες εγκαταλείπει ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός.

Η ειρωνεία του ζητήματος είναι προφανής. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση προκαλεί αυξημένη κινητικότητα –ιδιαίτερα μετά την κρίση. Ομως αυτό που δεν γίνεται είναι η δημιουργία του θεσμικού πλαισίου που χρειάζεται ώστε η κινητικότητα να γίνει αποδεκτή από τους κατοίκους της ΕΕ.

Ο Χάρολντ Τζέιμς είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και καθηγητής Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας

Τελευταία Νέα