λήμματα

είδηση. Δημοσιεύεται στα προχθεσινά «ΝΕΑ» και σηματοδοτεί μια εξαίρεση που ενδέχεται να προοιωνίζεται την εναρμόνιση με έναν κανόνα. Φέτος η Ελλάδα, με μία ημέρα καθυστέρηση, θα τιμήσει την επέτειο λήξεως του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως γνωστόν η χώρα μας δεν έχει παράδοση εορτασμού των εκβάσεων των μεγάλων ιστορικών αναμετρήσεων που καθόρισαν τη μοίρα της. Γιορτάζουμε με χαρά και υπερηφάνεια τις ενάρξεις, όπως μεθαύριο την 25η Μαρτίου και βέβαια την 28η Οκτωβρίου, αλλά με τις λήξεις παραμένουμε αμήχανοι. Λες και δεν έχουμε πειστεί ότι τελείωσε ούτε πώς και πότε τελείωσε η Επανάσταση του ’21 αλλά και ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, με την Κατοχή που επακολούθησε. Και αν η Επανάσταση είναι ένα εθνικό γεγονός που η χρονολόγησή του δεν αφορά τους άλλους, η συνθηκολόγηση της χιτλερικής Γερμανίας στις 8 Μαΐου 1945 δεν αποτελεί πανευρωπαϊκό, παγκόσμιο ορόσημο; Γιατί απουσιάζαμε ουσιαστικά τόσα χρόνια από το μνημόσυνό του; Βεβαίως η ερώτηση είναι ρητορική και η απάντηση πολύ συγκεκριμένη: διότι, όπως αποδείχθηκε, ήμασταν απασχολημένοι με τον αδελφοκτόνο πόλεμο που είχαμε αρχίσει μεταξύ μας. Τι να μας πει η πτώση του Χίτλερ και η συντριβή του ναζιστικού καθεστώτος; Ζούσαμε στον δικό μας χρόνο και στον δικό μας κόσμο. Φέτος όμως η τάξη αποκαθίσταται (βλ. παρακάτω.)

επανόρθωση. Στις 9 Μαΐου, λέει το δημοσίευμα των «ΝΕΩΝ», «στους λογαριασμούς μισθοδοσίας 64.065 ενστόλων θα καταβληθεί το εφάπαξ επίδομα από το κοινωνικό μέρισμα των 500 εκατ. ευρώ ενώ εξετάζονται ήδη τα κριτήρια με βάση τα οποία θα καταβληθεί η ενίσχυση σε 940.000 οικονομικά ασθενέστερους». Είναι προφανές τι θέλει να πει η είδηση: «Ο πόλεμος τελείωσε». Υστερα από μια εξαετή ύφεση, με οικονομικά αποτελέσματα ανάλογα μιας πολεμικής περιόδου, ήρθε το πρωτογενές πλεόνασμα και το ελληνικό κράτος ανέκτησε τη βασική του ιδιότητα: να μοιράζει λεφτά. Αυτή τη φορά όχι ξένα και δανεικά, αλλά δικά μας. Ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι, τηρουμένων των αναλογιών, γιορτάζουμε το τέλος του τελευταίου πολέμου που γνώρισε η χώρα; Δεν έχει καμία σημασία ότι ο πόλεμος αυτός είχε μεταφορικό χαρακτήρα. Ολοι αναγνωρίζουμε ότι είχε θύματα. Ηταν συμπολίτες μας. Ηταν το κράτος μας. Ενα κράτος ανέκαθεν στοργικό και δίκαιο. Με την κίνηση του προσεχούς Μαΐου κάποιοι από τους συμπολίτες μας, προσκαίρως έστω, ανακουφίζονται, ενώ το κράτος μας έρχεται στα συγκαλά του. Είμαστε όλοι έτοιμοι να πάρουμε ξανά τους δρόμους της ειρήνης.

μέλλον. Απασχολεί τους πάντες. Στους τρεις δημοσιολογούντες τουλάχιστον οι δύο μιλούν για το «εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης» που πρέπει να εκπονήσουμε –πάντα εμείς, σε πρώτο πληθυντικό. Λόγω προεκλογικής περιόδου και ασχέτως του ότι οι επικείμενες εκλογές δεν είναι εθνικές, είναι βέβαιο ότι το «εθνικό σχέδιο» θα έχει την τιμητική του. Είναι κι αυτό ένα σημάδι ότι άλλαξαν οι καιροί. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να πιστέψουν ότι, όπως έλεγε ο Μπρεχτ, «τις δυσκολίες των βουνών τις περάσαμε. Τώρα έχουμε μπροστά μας τις δυσκολίες των πεδιάδων». Γι’ αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή (βλ. παρακάτω).

πεδιάδες. Ιστορικά ποτέ δεν ήταν το φόρτε του Νεοέλληνα, σε αντίθεση με τα βουνά και τη θάλασσα. Στα βουνά, σύμφωνα με τον ποιητή, έχει «τα θεμέλιά» του. Στη θάλασσα οφείλει την εθνοκρατική υπόστασή του. Στα βουνά και στη θάλασσα έδωσε τους αγώνες του, εθνικοαπελευθερωτικούς και αντιστασιακούς, εναντίον των κατακτητών αλλά και του εαυτού του. Φταίει ίσως το ανάγλυφο της χώρας, η μορφολογία του εδάφους. Μην ξεχνάμε ότι οι σχετικά μεγάλες πεδινές εκτάσεις (Θεσσαλία, Βόρεια Ελλάδα) προστέθηκαν με καθυστέρηση στον εθνικό κορμό και αντιπροσωπεύουν όχι ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό του ελληνικού ανάγλυφου. Μην ξεχνάμε επίσης ότι ο εμφύλιος επισφράγισε πρακτικά και συμβολικά την πρωτοκαθεδρία της ορεσίβιας συνθήκης, επικυρώνοντας τις καταβολές που οφείλονται στους κλέφτες, στους αρματολούς και στους ληστές.

προοπτική. Η θάλασσα διδάσκει τη ροή και το βουνό την ασυνέχεια. Είναι μήτρες του τυχοδιωκτισμού και της περιπέτειας και συνάμα λίκνα δόξας. Μπροστά τους η πεδιάδα, που είναι δασκάλα της συνέχειας, δεν κουβαλά καμία λάμψη, δεν εκπέμπει καμία σαγήνη. Ισως αυτό το κενό θα πρέπει να αντιμετωπίσουν όσοι ετοιμάζονται να συντάξουν τα εθνικά σχέδια ανασυγκρότησης. Να λάβουν υπόψη τους, δηλαδή, ότι με το τέλος του μεταφορικού πολέμου που προαναγγέλλεται η χώρα θα βρεθεί μπροστά «στις δυσκολίες των πεδιάδων». Και σ’ αυτές τις δυσκολίες δύο ολόκληροι αιώνες έδειξαν ότι είναι άμαθη. Κάποιοι άλλοι πρέπει να της μάθουν τι σημαίνει ζωή στην πεδιάδα, κυριολεξία και «πρόζα του κόσμου», που έλεγε ο Χέγκελ.