Τελικά ποιες είναι εκείνες οι συνθήκες που θα ανατάξουν την οικονομία και το κράτος και θα μας οδηγήσουν μακριά από το φάσμα της χρεοκοπίας, της ύφεσης, της ανεργίας; Με ποιους τρόπους θα ανακαινίσουμε το πολιτικό σύστημα και θα εδραιώσουμε ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας της κυβέρνησης και των κομμάτων με ισχυρή προσήλωση στις ελευθερίες των πολιτών, στο δημόσιο συμφέρον και στην πολιτική λογοδοσία;

Οι οιωνοί δεν είναι ιδιαίτερα θετικοί για τα παραπάνω κορυφαία ζητήματα για την πολιτική κοινωνία της Ελλάδας. Τα σημαντικότερα κόμματα του Κοινοβουλίου εξαντλούν τις εσωκομματικές διαδικασίες τους σε ζητήματα που ελάχιστα συνεισφέρουν για τη χάραξη μιας νέας προοπτικής για την κοινωνία. Ετσι επιτείνουν την κρίση αντιπροσώπευσης. Ξιφουλκούν καθημερινά με οξύτητα για να αναπαραστήσουν σκηνές αντιπαράθεσης. Αλλά δεν παράγουν πολιτική, έστω μέσα από το ιδεολογικό πρίσμα που το καθένα υιοθετεί.

Τι θα έπρεπε, λοιπόν, να κάνουν; Ενα μικρό παράδειγμα είναι χρήσιμο. Πρόσφατα η κυβέρνηση ξεκίνησε τον διάλογο για το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020 και κάλεσε τις Περιφέρειες να διαμορφώσουν τις δικές τους προτάσεις. Σε μια κοινωνία που μαστίζεται από την κρίση, όπου όλοι κατηγορούν το Μνημόνιο ως ένα επαχθές και πολιτικά μη νομιμοποιημένο πρόγραμμα, θα περίμενε κάποιος ότι το νέο ΕΣΠΑ θα αποτελούσε τον καταλύτη για μία άνευ προηγουμένου χαρτογράφηση των αναγκών σε κάθε επίπεδο και, συνακόλουθα, για τη συγκρότηση ενός στρατηγικού σχεδιασμού που θα περιλάμβανε συγκεκριμένους και ώριμους στόχους και έργα που θα αναζητούσαν την άμεση χρηματοδότησή τους.

Δυστυχώς, στην Ελλάδα η πολιτική προσλαμβάνεται περισσότερο ως διαδικασία μονολόγου και προβολής θέσεων παρά ως διαδικασία διαβούλευσης και σύζευξης στόχων και προγραμμάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα απλουστευτικά κυβερνητικά προγράμματα και την αδυναμία του πολιτικού προσωπικού να διαμορφώσει ένα συνεκτικό πλαίσιο στόχων. Αυτό αποκαλύπτουν οι ατελέσφορες μεταρρυθμίσεις ή η κυβερνητική αβελτηρία του παρελθόντος.

Το νέο ΕΣΠΑ μπορεί να αποτελέσει μία μικρή αλλά σημαντική άσκηση για μία νέα προσέγγιση στην πολιτική. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι πολίτες έχουν ισχυρό κίνητρο, γιατί όλοι προσδοκούν βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου. Η κυβέρνηση έχει κάθε λόγο να επιτρέψει στην κοινωνία να έχει έναν αυθόρμητο και δημιουργικό ρόλο, διατηρώντας τον ρόλο του θεματοφύλακα του ευρύτερου σχεδιασμού, των κανόνων και της νομιμότητας. Οι περιφέρειες και οι δήμοι, σε μια συγκυρία οικονομικής δυσπραγίας, έχουν την ευκαιρία να διαμορφώσουν ένα ρεαλιστικό και χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα έργων ζωτικής σημασίας, λαμβάνοντας υπόψη και τις εκλογές για την Αυτοδιοίκηση που προβλέπονται το 2014.

Στους κύριους άξονες της αναπτυξιακής στρατηγικής περιλαμβάνονται η ανταγωνιστικότητα και η εξωστρέφεια των επιχειρήσεων, οι ικανότητες του ανθρωπίνου δυναμικού, η προστασία του περιβάλλοντος, οι υποδομές, η δημόσια διοίκηση και η αειφόρος χωρική ανάπτυξη.

Για όλα αυτά τα ζητήματα οι πολίτες, τα κόμματα, οι κοινωνικοί εταίροι, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι φορείς της αγοράς οφείλουν να επιδείξουν άμιλλα ιδεών, αποδεικνύοντας εμπράκτως ότι όλοι κατανοήσαμε τα λάθη που κάναμε έως σήμερα. Οι συζητήσεις δεν πρέπει να περιοριστούν σε δημόσιες σχέσεις και κατανάλωση προϊόντων catering στις ανά την επικράτεια προγραμματισμένες διασκέψεις. Πρέπει να οδηγήσουν σε ένα συνεκτικό σχέδιο έργων και δράσεων με προσήλωση στο δημόσιο συμφέρον.

Τα κόμματα μπορούν να αξιοποιήσουν την αφορμή ως μία διαδικασία μάθησης για τη διαμόρφωση ενός πολιτικού προγράμματος που θα συνδυάζεται με τις ελάχιστες διαθέσιμες πηγές χρηματοδότησης σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Αντί της αδιέξοδης φλυαρίας με ρηχές διπλωματικές και γεωπολιτικές αναλύσεις, ας προτιμήσουμε τα μικρά αλλά ρεαλιστικά βήματα. Αν όλοι συμφωνούν ότι οι πόροι ανάλογων προγραμμάτων κατασπαταλήθηκαν στο παρελθόν, αρχής γενομένης από τα ΜΟΠ, ας αναλάβουμε τον ρόλο της συνδιαμόρφωσης και της εποπτείας ενός τέτοιου προγράμματος. Αν οι τοπικές κοινωνίες δεν μπορούν να πετύχουν τον συμβιβασμό των προτεραιοτήτων και των συμφερόντων, ας μην περιμένουν την επίλυση των προβλημάτων τους από το κεντρικό κράτος.

ΥΓ: Για όσους βρίσκουν κάποια ψήγματα πολιτικού νοήματος στα παραπάνω, μπορούν να αξιολογήσουν ένα πιλοτικό σχέδιο διαβούλευσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Κρήτης που αξιοποιεί και τον σχεδιασμό για το νέο ΕΣΠΑ (βλ. www.governance.gr).

Ο Μάνος Γ. Παπάζογλου είναι λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Τελευταία Νέα