Αναζήτηση
Το ελληνικό ντοκιµαντέρ έκλεισε 100 χρόνια ζωής και είναι η αρχή του κινηµατογράφου µε το φιλµ των αδελφών Λιµιέρ -1895 – «Εξοδος από το εργοστασίο Λιµιέρ»
Και ο ελληνικός κινηµατογράφος είπε «παρών» στο ντοκιµαντέρ από το 1906 µε τον «Βλάχικο γάµο» και το 1926 µε «Τις περιπέτειες του Βιλάρ» του Γιόζεφ Χεπ. Σήµερα, την εποχή της οικονοµικής κρίσης, ο κινηµατογράφος απελευθερώνεται µε πρώτο πρώτο το ντοκιµαντέρ που έσπασε το «εµπάργκο» των εµπορικών κινηµατογραφικών αιθουσών και οι φτηνές ψηφιακές µηχανές παρέχουν σε όλους τη δυνανότητα να γίνουν ντοκιµαντερίστες.
Το «Ντοκιµαντέρ: Παρελθόν-ΠαρόνΜέλλον» ήταν και το θέµα του 24ου Συνεδρίου που οργάνωσε αυτές τις µέρες η Οµοσπονδία Κινηµατογραφικών Λεσχών Ελλάδας ΟΚΛΕ που έχει 110 κινηµατογραφικές λέσχες σε όλη την Ελλάδα, από τις οποίες οι 60 είναι ενεργές και στην πρώτη γραµµή του πολιτισµού στις τοπικές τους κοινωνίες. Από το 1906 έως το 2000, στον ελληνικό κινηµατογράφο γυρίστηκαν 217 ντοκιµαντέρ. Μέχρι τότε σπάνια τολµούσαν να βγουν στις εµπορικές αίθουσες. Ολες αυτές τις δεκαετίες, έκαναν περίπου 400.000 εισιτήρια, όπου τα 150.000 απ αυτά κόπηκαν µετά την πτώση της χούντας το 74 µε τα ντοκιµαντέρ που αναφέρονταν σε αυτή την περίοδο («Τα τραγούδια της φωτιάς», «Κύπρος 74»,«Αγώνας;», «Αττίλας;
74», «Παιδεία», «Ο αγώνας των τυφλών», «Η δίκη της χούντας», «Αρης Βελουχιώτης, το δίληµµα» κ.ά.).
«Σήµερα, και µε µηδέν κόστος, ο καθένας µπορεί να κετέβει στην οδό Σταδίου και να γράψει το δικό του Αξιον Εστί, αλλα, ακόµα κι αν δεν είναι Ελύτης, µπορεί να φανεί… χρήσιµος δίνοντας στοιχεία στην Αστυνοµία για τα αιµατηρά γεγονότα που φιλµάρισε», λέει, µε ζέση ο σκηνοθέτης-εκδότης Γιάννης Σολδάτος. Αλλά «σοβαρεύεται» και εξηγεί:«Με την ψηφιακή επανάσταση που έχει γίνει στον χώρο της εικόνας, όλοι µπορούν να κατέβουν στον δρόµο και να αποδείξουν µε τις εικόνες που τραβούν κατά πόσο είναι σκηνοθέτες και ντοκιµαντερίστες ή, απλώς, φωτογράφοι της στιγµής».
Η κοινωνική διάσταση του ντοκιµαντέρ, η σύγχρονη πολιτική ιστορία µέσα από τα ντοκιµαντέρ, µορφές αφήγησης στο ντοκιµαντέρ, η ποίηση της αλήθειας και η σύγκρουση του υποκειµενικού δηµιουργού µε το αντικειµενικό θεµατολογία ήταν τα θέµατα που απασχόλησαν το 24ο Συνέδριο της ΟΚΛΕ. «Καµιά ταινία ή εκποµπή, κανένα ντοκιµαντέρ ή ρεπορτάζ δεν επιτρέπεται να παράγεται χωρίς τον αναγνωρισµένο και κατάλληλο σκηνοθέτη» τονίζει ο Ροβήρος Μανθούλης, από τους πρωτεργάτες του ελληνικού ντοκιµαντέρ που τιµήθηκε στη διάρκεια του συνεδρίου. «Τα ντοκιµαντέρ», συνεχίζει, «έχουν στόχο τη συγκίνηση του θεατή, στη µέθεξη του οποίου αποβλέπουν. Δεν αποβλέπουν αναγκαστικά στον κοινό παρονοµαστή της αντικειµενικότητας, έχουν άποψη όπως όλα τα έργα τέχνης».
«Ο δηµιουργός του ντοκιµαντέρ είναι ένας story-teller, ένας παραµυθάς, είναι ο πρώτος και ο ιδανικός θεατής της ταινίας του» επισηµαίνει ο σκηνοθέτης-ποιητής Λευτέρης Ξανθόπουλος µε πολλά ντοκιµαντέρ στις αποσκευές του. «Στο ντοκιµαντέρ», συνεχίζει, «το γεγονός που σήµερα βρίσκεται εδώ, αύριο δεν θα υπάρχει.
Το ντοκιµαντέρ αφηγείται µια ιστορία µε αρχή, µέση και τέλος. Πολύ συχνά, η ιστορία αυτή είναι πολύ πιο συναρπαστική από την αντίστοιχη ιστορία µιας ταινίας φιξιόν».
Μόνο από το 2000 αρχίζει να εµφανίζεται µια έκρηξη του ντοκιµαντέρ µε την εκ βαθέων «Αγέλαστος πέτρα» του Φίλιππου Κουτσάφτη που έκοψε 200.000 εισιτήρια ρεκόρ για τα ελληνικά δεδοµένα. Μια ταινία που ήρθε στην «ώρα της», καθώς από τότε ο κινηµατογράφος, παγκόσµια, στρέφεται στο είδος του ντοκιµαντέρ. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2000 µέχρι σήµερα δεκάδες ελληνικά ντοκιµαντέρ βγήκαν στις κινηµατογραφικές αίθουσες και τα πρώτα 10 έκοψαν πάνω από 300.000 εισιτήρια. Παράλληλα, πολλά ξένα ντοκιµαντέρ σε αυτό βοήθησε και το Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ της Θεσσαλονίκης και άλλα επτά που απλώνονται στην ελληνική περιφέρεια βρήκαν διέξοδο στις αίθουσες κόβοντας ικανοποιητικό αριθµό εισιτηρίων («Φαρενάιτ 7/11», «Ακήρυκτος πόλεµος» του Μάικλ Μουρ, «Φιντέλ», «Μαραντόνα», «Οι ΗΠΑ εναντίον του Τζον Λένον», «Η ιστορία της καµήλας που δάκρυζε», «Τα παιδιά της ανοχύρωτης πόλης» κ.ά.).
Από το 2000 συντελείται µια έκρηξη του ντοκιµαντέρ µε την «Αγέλαστος πέτρα» του Φίλιππου Κουτσάφτη που έκοψε 200.000
εισιτήρια
Ερµηνεία της πραγµατικότητας
Στις µέρες µας επικρατεί ολοένα και µεγαλύτερη σύγχυση σχετικά µε τη φύση του ντοκιµαντέρ. Και η σκηνοθέτις Εύα Στεφανή που µίλησε στο συνέδριο της ΟΚΛΕ, εξηγεί: «Το ντοκιµαντέρ, όπως όλες οι αναπαραστατικές τέχνες, αποτελεί ερµηνεία της πραγµατικότητας και όχι αντανάκλασή της. Η πραγµατικότητα που καταγράφεται από την κάµερα είναι προϊόν διαµεσολάβησης, εποµένως δεν µπορεί ποτέ να είναι αντικειµενική.
Εφόσον ο κινηµατογραφιστής, έστω και ασυνείδητα, επιλέγει το κάδρο, τον φωτισµό, τη γωνία λήψης, αυτό σηµαίνει ότι συνθέτει, κατασκευάζει µία πραγµατικότητα και όχι την πραγµατικότητα».
Αναζητώντας το «Παρελθόν-ΠαρόνΜέλλον του ντοκιµαντέρ», ο κριτικός κινηµατογράφου Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, και ένας εκ των οµιλητών στο συνέδριο της ΟΚΛΕ, λέει: «Στη µίζερη χώρα µας, υπάρχουν Δον Κιχώτες που συνεχίζουν να ονειρεύονται, µερικοί απ αυτούς είναι και οι ντοκιµαντερίστες»…
