Αναζήτηση
ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΚΑΙ ΤΑ ΑΓΚΑΘΩΤΑ ΣΥΡΜΑΤΟΠΛΕΓΜΑΤΑ
ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΦΡΑΞΟΥΝ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ
ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ, ΟΜΩΣ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ
Οι πολιτισμικές σπουδές δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές στη χώρα μας και οι σχετικοί συνειρμοί περιπλανώνται συχνά άσκοπα στη μεθοριακή γραμμή της πολυπολιτισμικότητας, βλέποντάς την ως σύνορο μεταξύ συντηρητισμού και προοδευτικότητας. Όμως συμβαίνει να διαβάζουμε αρκετά και να συζητάμε τις ιδέες σημαντικών διανοητών, όπως οι Έντουαρντ Σαΐντ, Νόρμπερτ Ελίας, Μιχαήλ Μπαχτίν, Έρικ Χόμπσμπομ, Μισέλ Φουκό, Πιερ Μπουρντιέ, Μπένεντικτ Άντερσον, Εντγκάρ Μορέν και Ρολάντ Μπαρτ, τα βιβλία των οποίων αποτελούν μερικές από τις καλύτερες στιγμές αυτών των σπουδών. Ο Πίτερ Μπερκ με το βιβλίο του Τι είναι πολιτισμική ιστορία μας οδηγεί σταθερά και γοητευτικά στον πυρήνα της σχέσης κοινωνίας και πολιτισμού, μιας σχέσης που από το 1960 και μετά αναλύουν οι πολιτισμικές σπουδές. Επιπλέον, ο Μπερκ δείχνει πόσο αποκαλυπτική και αποφασιστικής σημασίας είναι η σχέση αυτή όχι μόνο για την κουλτούρα μας αλλά και για τις πιο σκληρές ακόμη ανάγκες μας, την οικονομία και την πολιτική. Μας παρέχει τα διανοητικά εργαλεία που φέρνουν στο φως τις κρυφές και προβεβλημένες, γραμμένες και άγραφες ιστορίεςπου συνθέτουν τη μικρή και μεγάλη πραγματικότητά μας και που προκύπτουν όχι μόνο από γεγονότα αλλά και από πολιτισμικές εμπειρίες, βιώματα, συναισθήματα.
Μέσα από το πλούσιο υπέδαφος του λατομείου που σκάβει, ο Μπερκ αναδεικνύει τον κοινό παρονομαστή αλλά, προπάντων, τις μεγάλες τομές στη διαδρομή κατανόησης της σχέσης κουλτούρας- κοινωνίας: όταν κουλτούρα σήμαινε τα αριστουργήματα της τέχνης, της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας, όταν αργότερα σήμαινε το «πνεύμα της εποχής», όταν μέσα από τη ματιά του Μαξ Βέμπερ σήμαινε την ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού. Αναλύει την οβιδιακή μεταμόρφωση της κουλτούρας από ελίτ σε λαϊκή, από τέχνες σε συμπεριφορές, από ιεράρχηση σε ισοτιμία, από ουσία σε σύμβολο και ερμηνεία, από εξουσιαστική στάση σε εργαλείο αντίστασης, από ελεύθερη έκφραση σε «κοινωνική πίεση για αυτοέλεγχο» (Νόρμπερτ Ελίας), από σύγκλιση και κατανόηση σε «διάκριση» (Μπουρντιέ), από απελευθέρωση σε «πειθαρχικό έλεγχο» (Φουκό), από ερμηνεία της πραγματικότητας σε «κατασκευή» της (Σαΐντ). Ο Μπερκ φτάνοντας στο σήμερα σχολιάζει τα νέα κέντρα πολιτισμικού ενδιαφέροντος: το σώμα, το φύλο, τις ταυτότητες, τη βία, την οικονομία των συναισθημάτων και των αισθήσεων, τις υβριδικές κουλτούρες και, τέλος, πολύ σημαντικό, τη διαχείριση και την πολιτική της κουλτούρας. Κατά τη διάρκεια αυτής της ιστορικής διαδρομής δεν παύει να θέτει το ερώτημα: ποιοι; Δηλαδή, ποιες κατηγορίες ανθρώπων παράγουν, χρησιμοποιούν, αντιστέκονται, διαχειρίζονται όλο αυτό το πολιτισμικό κεφάλαιο που παράγεται στις κοινωνίες μας. Ποιοι και πώς ελέγχουν τους πόρους και την πολιτική οικονομία της κουλτούρας των κοινωνιών μας;
Η Μυρσίνη Ζορμπά είναι πρώην ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, εκδότρια και Διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου.
