Η ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ
ΗΡΩIΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΤΡΟΠΩΣΗ ΤΩΝ
ΕΧΘΡΩΝ; ΣΥΝΤΗΡΟΥΜΕ ΜΙΑ ΤΕΤΟΙΑ
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ
ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΠΟΛΕΜΟΧΑΡΗ ΙΔΑΝΙΚΑ; ΚΑΙ
ΠΩΣ ΘΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΟΤΑΝ
ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΟΥΝ ΤΙΣ
ΑΚΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ ΠΟΥ ΕΧΕΙ
ΩΣ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΟ «ΕΜΕΙΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ»;
Τα τελευταία χρόνια η σχολική Ιστορία βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα. Στις συζητήσεις μοιραία ενεπλάκησαν εκτός από τα σχολικά εγχειρίδια, τα αντίστοιχα βιβλία γνώσεων καθώς και τα λογοτεχνικά βιβλία ιστορικού περιεχομένου. Αυτά τα δύο είδη εξωσχολικών βιβλίων, όταν χρησιμοποιούνται στις τάξεις, επιδιώκουν να φέρουν τους μαθητές πιο κοντά στο αντικείμενο και συνεπικουρούν στη διαμόρφωση ενός πλαισίου μέσα στο οποίο μπορούν να τεθούν και να συζητηθούν ιστορικά θέματα από τον μαθητικό πληθυσμό. Τα πρώτα είναι περισσότερο τεχνικά, κινούνται γύρω από την ιστοριογραφία, αναφέρονται στις πηγές και τις αξιοποιούν παρέχοντας στους αναγνώστες μια ιδέα για το πώς γράφεται η Ιστορία. Τα ιστορικά λογοτεχνικά αφηγήματα αντίθετα, τα οποία επίσης χρησιμοποιούν ιστορικά στοιχεία, επιδιώκουν περισσότερο τη συναισθηματική εμπλοκή του αναγνώστη και δεν έχουν ως στόχο την καλλιέργεια της ιστορικής παιδείας, οργανώνουν όμως και συνδιαμορφώνουν μαζί με τον κοινωνικό περίγυρο μια άποψη για το παρελθόν. Ο ιστορικός Μarc Ferro, στο βιβλίο του « Πώς αφηγούνται την Ιστορία στα παιδιά σ΄ ολόκληρο τον κόσμο » (Εκδ. Μεταίχμιο), κάνοντας κριτική στη σχολική Ιστορία, γράφει ότι διατυπώνει μια απλουστευμένη και κοινή για όλους αλήθεια, η οποία παραμένει σταθερή καθώς αντλεί από τη συλλογική μήτρα τα στοιχεία που την απαρτίζουν. Κατ΄ επέκταση η ιστορική αφήγηση που βασίζεται στην Ιστορία αυτού του είδους ακολουθεί την ίδια οδό, όπως στο βιβλίο « Ήρωες της Ελλάδας ». Στον τόμο δημοσιεύονται 14 σύντομα διηγήματα συγγραφέων που ασχολούνται με τη λογοτεχνία για παιδιά, με θέμα γνωστά και άγνωστα περιστατικά των δύο εθνικών επών: του ΄40 και του ΄21. Είναι κάτι σαν μικρή ανθολογία, η οποία συγκροτεί ένα εθνικό αφήγημα που χτίζεται γύρω από τρεις αναλλοίωτες και διαχρονικές αξίες- συστατικά της ελληνικής ψυχής: αυτοθυσία, ηρωισμός, αγάπη για την πατρίδα.

Εθνοπατριωτικά κείμενα λοιπόν, έντονα, φορτισμένα με συναισθηματικό περιεχόμενο. Αυτό που χαρακτηρίζει τα κείμενα είναι κυρίως η σταθερή ιδέα «εμείς είμαστε καλύτεροι από τους άλλους». Το «εμείς» επενδύεται με ρήματα κι εκφράσεις όπως «αίμα λεβέντικο», «ήρωες», «φανταράκια», «υπερηφάνεια», «να ξανάκουγα τη φωνή μου ν΄ αντιλαλεί στις αετοράχες “αέρα” κι ας ξεψυχούσα!» (Ε. Αντωνάκου, 28η Οκτωβρίου ), «μια χούφτα λαός να ορθώσει το ανάστημά του», «τούτη τη στιγμή γίνεσαι άντρας» (Γλ. Γκρέκου, Για τα δάκρυα της μαστίχας ), «καμιά άλλη χώρα δεν αντιστάθηκε στους ναζήδες… μόνο εμείς κάναμε το καθήκον μας» (Α. Δελώνης, Είσαι κι εσύ Έλληνας ). Σ΄ αυτό το αφήγημα υπάρχει τουλάχιστον έμμεση αναφορά στη θέση των Μικρασιατών που έφτασαν στην Ελλάδα μετά το ΄22 και άρα ανοίγεται μια χαραμάδα στην παγιωμένη άποψη περί της «υποδοχής» τους από τους Ελλαδίτες. Ο καταιγισμός των τυποποιημένων εκφράσεων όμως, δεν έχει τέλος: «Η Παναγιά είναι στο πλευρό μας», «να ελευθερώσουμε την έρημη πατρίδα» (Καλαμαρά, Στο Αργυρόκαστρο), «βροντοφωνάξαμε θα τους φάμε! ήμουν αποφασισμένος να σκοτώσω ή να σκοτωθώ, σεμνός, αφανής ήρωας, παλεύαμε για την ελευθερία, ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε» (Κατσούλη- Συμεώνογλου, Εσύ θα γίνεις πυροβολητής… ).

Στα κεφάλαια για το ΄21 προστίθενται η αγνότητα, το δυσεξήγητο σε άλλες γλώσσες φιλότιμο, η πίστη, τα γνήσια τέκνα της ελληνικής γης, το κρυφό σχολειό που δεν υπήρξε ποτέ… Οι «άλλοι», αντίθετα, είναι

Συγγραφείς του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου

ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΕΙΚ. ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΡΙΒΑΣ ΕΚΔ. ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 2007 ΣΕΛ. 160, ΤΙΜΗ: 9 ΕΥΡΩ

«μακαρονάδες», «απάνθρωποι», «σκυλιά», «αντίχριστοι», «έντρομοι», «δεν τους γέννησαν μανάδες»…

Χωρίς απλουστεύσεις

Ωστόσο μερικοί από τους συγγραφείς ξέφυγαν από την παραπάνω απλούστευση. Η Α. Βαρελλά στο αφήγημα «Γενάρης 1940, κάπου στην Τρεμπεσίνα» περιγράφει τη συνάντηση δυο στρατιωτών, ενός Έλληνα κι ενός Ιταλού, και βάζει το δίλημμα κατά πόσον σε καιρό πολέμου χάνεις ή δεν χάνεις τον ανθρωπισμό σου. Ο Α. Μπούτσικας ( Ένας τόσο μεγάλος Έλληνας ) θέτει το θέμα των ενδοελληνικών συγκρούσεων στα χρόνια της Επανάστασης και η Ειρ. Καμαράτου- Γιαλούση ( Μακρυγιάννης ) επιχειρεί μια συνοπτική βιογραφία του στρατηγού και τις περιπέτειές του με την πολιτική εξουσία, δείχνοντας ότι δεν ήταν όλα ρόδινα στη χώρα μας. Οι συγγραφείς δοκίμασαν διάφορους τρόπους ανάπτυξης της μυθοπλασίας: το χιούμορ (Γ. Ρεμούνδος, Και του πουλιού το γάλα ), τον εσωτερικό μονόλογο (Γλ. Γκρέκου), την άποψη του αυτόπτη μάρτυρα (Α. Κατσούλη- Συμεόνογλου), τα σύγχρονα παιδιά πρωταγωνιστές (Ε. Αντωνάκου, Λ. Μερίκα- Θεοδωρακάκου, Φρ. Σταθάτου).

Ένα άλλο ζήτημα είναι το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται στη λογοτεχνική απόδοση των δύο ιστορικών επών και επιδιώκει να προσδώσει αυθεντικότητα στα γραπτά. Όταν διαβάζουμε για το ΄21, μπροστά από τα μάτια μας περνούν ασκέρια, παλικάρια, ταμπούρια και ακούμε τους ήρωες να προσφωνούνται με το ωρέεεε… και το μπρε….. με αποτέλεσμα να εντυπώνονται στο μυαλό και να παραπέμπουν σ΄ εκείνη την ιστορική περίοδο.

Τελευταία Νέα