Ένα αρχαιολογικό αίνιγμα που παραμένει άλυτο εκατό χρόνια, η μορφή του θρόνου του Απόλλωνα Αμυκλαίουένα από τα τρία μεγάλα ιερά της Σπάρτης- βρίσκει τη λύση του
Αντί για έναν συνηθισμένο ναό, οι αρχαίοι Σπαρτιάτες τον 6ο αι. π.Χ. έκτισαν για τον θεό Απόλλωνα έναν λαμπρό επίγειο θρόνο στο βαθύσκιο Άλσος των Αμυκλών. Κάλεσαν έναν διάσημο αρχιτέκτονα από τη Μαγνησία της Μικράς Ασίας, τον Ίωνα Βαθυκλή, ο οποίος ανήγειρε για το ξύλινο ξόανο του θεού- που είχε ύψος τριάντα πήχεις (13 μ.)ένα «τριώροφο» μνημείο με μορφή καθίσματος.

Ο «θρόνος», ένα μνημείο μοναδικό στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, ήταν γεμάτος με μυθολογικές παραστάσεις που περιγράφονται λεπτομερώς από τον Παυσανία τον 2ο αι. π.Χ. Στεκόταν πάνω από τον τάφο του Υακίνθου- που ήταν σύμφωνα με τον μύθο αγαπημένος φίλος του Απόλλωνα. Στο τέλος της αρχαιότητας, το Αμυκλαίο καταστράφηκε. Στη θέση του κτίστηκε μια παλαιοχριστιανική βασιλική.

Οι ανασκαφές που άρχισαν στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, έφεραν στο φως ένα «τέμενος» που περικλειόταν από περίβολο. Μέσα βρέθηκαν τα ερείπια της πρωτοχριστιανικής εκκλησίας, λείψανα μιας κρηπίδας, ενός βωμού, ενός αναλημματικού τοίχου, πλήθος αρχιτεκτονικών μελών με ωραία ανάγλυφα και ίχνη λατρείας που ανάγονταν στη μυκηναϊκή εποχή. Η ανακάλυψη του Αμυκλαίου προκάλεσε και άλλα δύο φαινόμενα: τη διασπορά του αρχιτεκτονικού και γλυπτικού υλικού στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα – στο Μουσείο της Σπάρτης, στα εκκλησάκια της περιοχής, έως και τον Μυστρά- και τη δημιουργία μιας ολόκληρης πινακοθήκης από αδιέξοδες σχεδιαστικές απόπειρες αναπαράστασης του μυστηριώδους «θρόνου». Ο χώρος της ανασκαφής που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ εγκαταλείφθηκε στην τύχη του.

Ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Άγγελο Δεληβορριά αποφάσισε να ασχοληθεί ξανά με τη λύση του αινίγματος. Οι έρευνες ξεκίνησαν πριν από τρία χρόνια προς δύο κατευθύνσεις. Την περισυλλογή και αναψηλάφηση του υπάρχοντος υλικού και την ολοκλήρωση της ανασκαφής στο ιερό.

«Ένας από τους στόχους της έρευνας είναι να συγκεντρωθούν τα αρχιτεκτονικά μέλη του ιερού, να συγκολληθούν, να χωριστούν σε ομάδες και να αποτυπωθούν

Το ιερό του Απόλλωνα Αμυκλαίου ήταν για την αρχαία Σπάρτη ό,τι και ο Παρθενώνας για την Αθήνα, καθώς και κέντρο της μεγαλύτερης γιορτής, των Υακινθίων

ξανά διότι από αυτά θα βγουν οι απαντήσεις που θέτει η αναστήλωση του μνημείου», λέει ο Άγγελος Δεληβορριάς. «Όμως για να έρθει στο φως η αλήθεια προέχει η αφαίρεση των αρχαίων που βρίσκονται εντοιχισμένα στις εκκλησίες του Σκλαβοχωρίου, ιδιαίτερα του Προφήτη Ηλία και των Αγίων Θεοδώρων. Επιπλέον, χρειάζεται συστηματική ανασκαφή σε εύρος και σε βάθος, απαλλοτριώσεις, έγκαιρη έγκριση αδειών από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ώστε να κινητοποιηθούν τα κεφάλαια των χορηγών, όπως τα Κοινωφελή Ιδρύματα Α.Σ. Ωνάσης και Ι. Φ. Κωστόπουλος, ο Λαυρέντης Λαυρεντιάδης και άλλοι».

Γιατί παραμένει άλυτος γρίφος η μορφή του θρόνου- ναού;

Τα περισσότερα αρχιτεκτονικάκατάλοιπα χρησιμοποιήθηκαν και πάλι ως οικοδομικό υλικό, όταν λίγο αργότερα ξανακτίστηκε στην κορυφή του λόφου η εκκλησία της Αγίας Κυριακής.

Σχεδιαστικές αποκαταστάσεις του θρόνου έχουν προταθεί πολλές. Ποια είναι η δική σας γνώμη;

Ότι στο ιερό του Απόλλωνα, εκτός από τον περίβολο, τον τάφο του Υακίνθου, τον βωμό και τον θρόνο του Απόλλωνα, δεν αποκλείεται να υπήρχαν και άλλα οικοδομήματα, ίσως κάποια στοά και, πιθανότατα, ένα πρόπυλο.

Μένει η ακριβής θέση


Ποια είναι τα νέα στοιχεία από την ανασκαφή του χώρου; «Η φετινή ανασκαφή έφερε στο φως έναν αναλημματικό τοίχο της Γεωμετρικής Εποχής, δηλαδή μια προγενέστερη μνημειακή φάση του ιερού, που ήταν παντελώς άγνωστη», λέει ο υπεύθυνος της ανασκαφής, αρχαιολόγος Σταύρος Βλίζος.

«Παράλληλα προχωρήσαμε στην επαναποκάλυψη μέρους του περιβόλου, μήκους 120 μ., που είναι σημαντικός διότι δίνει τα όρια και το βόρειο πέρας του ιερού.

Το 30% του χώρου δεν έχει ανασκαφεί ποτέ. Για να φτάσουμε στον στόχο μας χρειάζεται να γίνουν απαλλοτριώσεις, επέκταση των ερευνών και περίφραξη του αρχαιολογικού χώρου, αλλά και ανασκαφή στο εσωτερικό του περιβόλου για να επιβεβαιωθούν τα δεδομένα των ανασκαφών του 1890 και των αρχών του 20ού αιώνα. Έτσι ελπίζουμε να βρεθεί και να επιβεβαιωθεί η ακριβής θέση του μεγάλου βαθμιδωτού κυκλικού βωμού και να γίνει μερική ανασύστασή του. Ο μεγάλος στόχος είναι, φυσικά, να βρούμε πώς ακριβώς ήταν ο περίφημος θρόνος».

Λεοντοπόδαρες βάσεις


Ποια νέα στοιχεία έφερε στο φως η ανασκαφή αναψηλάφησης και η περισυλλογή του υλικού; «Με τις λεπτομερείς νέες αποτυπώσεις των αρχιτεκτονικών μελών (που έκαναν ο Θέμης Μπιλής και η Μαρία Μανήσαλη), άλλαξαν οι διαστάσεις του μνημείου», λέει στα «ΝΕΑ» ο Άγγελος Δεληβορριάς. «Ο Μανώλης Κορρές προχώρησε στη σχεδιαστική αποκατάσταση του βαθμιδωτού κυκλικού βωμού που είχε διάμετρο 8 μ. και ύψος 4 μ. και αναγνώρισε τις βάσεις που στήριζαν τις παραστάσεις του θρόνου και που είχαν το τυπικό και γνωστό από τα έπιπλα της αρχαιότητας σχήμα λεοντοπόδαρου».

Τι σας κάνει να αισιοδοξείτε ότι είναι δυνατόν να λυθεί το αίνιγμα του Αμυκλαίου;

Η υπόθεση ότι ο αρχιτέκτων της αρχαιότητας Βαθυκλής χωροθέτησε το σύνολο των κατασκευών του τεμένους στηριγμένος σε αρχές αξονικών σχέσεων. Το κέντρο του θρόνου θα μπορούσε να αναζητηθεί πάνω στον παράλληλο προς τη θεμελίωση άξονα του βωμού.