Θα τελειώσω, παραθέτοντας ένα απόσπασμα από την Αναζήτηση, το πρώτο μυθιστόρημα του Ν. Θέμελη, για τη Σμύρνη των αρχών του προηγούμενου αιώνα: « Η γοητεία της […] δεν ήταν μόνο στο ότι επικυριαρχούσαμε παντού, έχοντας καταφέρει να διαμορφώσουμε την άποψη, μέσα κι έξω από το οθωμανικό κράτος, ότι η Σμύρνη ήτανε ελληνική. Η γοητεία της ήτανε και εκείνη η συνύπαρξη και ο συχνωτισμός τόσων πολιτισμών σ΄ ένα χώρο ακμής, άμιλλας και που χωρίς δογματισμούς μπορούσε να συνυφαίνει δόγματα, ιδεολογίες και αντιλήψεις».

Δεν διακατέχομαι από κανένα σύνδρομο για άκριτες αναπολήσεις ενός ωραιοποιημένου παρελθόντος. Στο κάτω κάτω της γραφής, η ιστορία δικαίωσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο και όχι τον Ίωνα Δραγούμη. Θέλω απλώς, με αφορμή το ωραίο βιβλίο του Μ. Μαζάουερ, να θυμίσω ότι η Θεσσαλονίκη, μόλις πριν από έναν αιώνα, μαζί με την Αλεξάνδρεια, τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, συγκροτούσαν ένα δίκτυο «ανοιχτών» και εξωστρεφών πόλεων, με κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, οι οποίες προσπαθούσαν να συγκεράσουν την ταχύτητα της Δύσης με τους αργούς ρυθμούς της Ανατολής, τον νεωτερισμό με την παράδοση.

Στις πόλεις αυτές οι Έλληνες κατείχαν σημαίνουσα θέση.

Πέρα από τον Μαζάουερ, η σοβαρή δουλειά μιας σειράς ερευνητών της νεώτερης γενιάς, από τον Ηervi Georgelinπου η γαλλική διατριβή του για τη Σμύρνη των αρχών του 20ού αιώνα ακούω ότι πρόκειται σύντομα να εκδοθεί σε ελληνική μετάφραση- έως τη Ρένα Μόλχο, την Αλέκα Γερολύμπου και τους άλλους συνεργάτες των πρωτοποριακών αφιερωμάτων στη Θεσσαλονίκη του γαλλικού περιοδικού Αutrement (1992) και των δικών μας Σύγχρονων Θεμάτων (1994), δείχνει ότι μοντέλο αυτό, αν μη τι άλλο, στις μέρες των σχισμάτων στα Βαλκάνια και των κάθε είδους φονταμενταλισμών στην Εγγύς Ανατολή, προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον.

Αυτό ίσως είναι άλλη μια ένδειξη ότι μια μελανή σελίδα της σύγχρονης ιστορίας μας, με τη βοήθεια και του παρελθόντος, έχει αρχίσει να γυρίζει. Ο Νίκος Κ. Αλιβιζάτος είναι καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ● Στην κριτική του βιβλίου τού Μ. Μαζάουερ «Θεσσαλονίκη. Πόλη των φαντασμάτων», που δημοσιεύθηκε στο «Βιβλιοδρόμιο» της περασμένης εβδομάδας (13-14 Ιανουαρίου), εκ παραδρομής δεν αναφέρθηκε ότι το μνημείο στη Θεσσαλονίκη για τους Εβραίους- θύματα του Ολοκαυτώματος, μεταφέρθηκε πριν από περίπου έναν χρόνο στην Πλατεία Ελευθερίας λόγω έργων στον χώρο, όπου μέχρι τότε ήταν τοποθετημένο (πλατεία στη συμβολή Ν. Εγνατίας και Παπαναστασίου). Δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν η μεταφορά είναι προσωρινή, αλλά πάντως η Πλατεία Ελευθερίας είναι σαφώς καταλληλότερη, καθώς αποτελεί για τους Εβραίους της πόλης έναν τόπο μνήμης.

Τελευταία Νέα