AΦIEPΩMA Mικρασιατική καταστροφή H φυγή βάφτηκε με αίμα

Κεντρική – Νότια Μικρασία. Περιφέρεια Νίγδης. Ένεχιλ

Το Ένεχιλ (σημερινό όνομα Dikilitas) βρίσκεται 76 χλμ. ΝΔ της Καισάρειας και

39 χλμ. BA της Νίγδης, στο νοτιοανατολικό τμήμα του Mπουdάκ οβά. Οι κάτοικοί

του το 1924 ήταν Έλληνες τουρκόφωνοι (236 οικογένειες – 815 άτομα) και Τούρκοι

(1.500 άτομα περίπου). Το Ένεχιλ ήταν μουχταρλίκι και υπαγόταν στο μουδουρλίκι

του Γιάχγιαλι, στο καϊμακαμλίκι του Βερεκιού, στο μουτεσαριφλίκι της

Καισάρειας και στο βαλελίκι της Άγκυρας. Εκκλησιαστικά ανήκε στη μητρόπολη της

Καισάρειας. Είχε σχέσεις και συναλλαγές με ελληνικούς και τουρκικούς

οικισμούς.

H ιστορία των τελευταίων 150 χρόνων του Ένεχιλ (απόσπασμα)

(Μαρτυρία Ελένης Γλύκατζη – Αρβελέρ)

…Τον Αύγουστο του 1924 άρχισε το ξεσήκωμα. Μέλη της Μικτής Επιτροπής της

Ανταλλαγής ήταν οι: Σάββας Σαββίδης, Αβραμάκης Μπαντμάνογλου και ο Λαζαρίδης,

όλοι από τη Νίγδη· ο τελευταίος μάλιστα ήταν διευθυντής σχολείου. Οι πιο

πλούσιοι, κοντά 100 οικογένειες, πλήρωσαν με δικά τους λεφτά τα έξοδα και

έφυγαν. Για τους πιο πτωχούς χρειάστηκε να γίνει έρανος στον οποίο βοήθησαν

και οι ξενιτεμένοι Ενεχιλιώτες.

Πάντως πολλοί από τους πτωχότερους έφυγαν τελείως δωρεάν. H θλιβερή συνοδεία

ξεκίνησε τον Αύγουστο από το Ένεχιλ και μέσω Νίγδης, Ουλούκισλα, Μποζήνε,

Γένιτζε, Ταρσού έφτασαν στη Μερσίνα, όπου επιβιβάστηκαν στα πλοία για να

‘ρθουνε στην Ελλάδα.

Την ώρα του ξεσηκωμού δεν ξέχασαν τα ιερά κειμήλια. «Ανοίξαμε», λένε οι

πληροφορητές μας, «ένα λάκκο στην αυλή του Αγίου Παχωμίου και θάψαμε όσα ιερά

σκεύη μπορέσαμε. Πήρε ο καθένας ό,τι μπορούσε να σηκώσει κι αφήσαμε πίσω την

πατρίδα».

Οι Τούρκοι του χωριού συμμερίζονταν τη λύπη του χωρισμού. Όλοι οι Ενεχιλιώτες

εκτός από δυο έφτασαν σώοι στον τόπο του προορισμού τους. Μόνο ο Σεραφινίμ

Αλεξή και ο γιος του Μισαήλ είχαν κακό τέλος. Αυτοί οι δυο έμειναν πίσω για να

πάρουν κάτι χρεώστια που τους είχαν οι Τούρκοι, και για να πουλήσουνε τα

γεννήματα που είχαν στις αποθήκες. Αφού τελείωσαν τις δουλειές ξεκίνησαν με

2.000 παγκανότες στην τσέπη, μας λέει ο γαμπρός τους, για τη Νίγδη. Στο δρόμο

όμως Τούρκοι από τα γειτονικά χωριά, άτακτοι, τούς σκότωσαν.

Ήταν το τελευταίο ενεχιλιώτικο αίμα που έβαψε άδολα την καππαδοκική γη.

Από τη Μερσίνα, είπαμε, μπάρκαραν οι Ενεχιλιώτες για την Ελλάδα όπου έλπιζαν

ότι θα τέλειωναν τα δεινά τους. Τα πράγματα όμως δεν ήρθαν γι’ αυτούς δεξιά,

όπως περίμεναν. Μόλις έφτασε το πλοίο στον Άγιο Γιώργη του Κερατσινιού, τους

έβαλαν σε καραντίνα γιατί έπεσε αρρώστια. Άνδρες και γυναίκες αναγκάστηκαν να

κόψουν σύρριζα τα μαλλιά τους.

Σαν τέλειωσεν η καραντίνα ξεκίνησαν οι Ενεχιλιώτες για την Ηγουμενίτσα της

Θεσπρωτίας. Εκεί είχε αποφασίσει το κράτος να τους εγκαταστήσει. Πραγματικά

πήγαιναν στο Καλπάκι, στην περιφέρεια Φιλιατών, όπου άρχισαν τα πρώτα έργα της

εγκατάστασης. Δεν επρόκειτο όμως να στεριώσουν εκεί. Το σχέδιο της Ανταλλαγής

των πληθυσμών δεν είχε περιλάβει την περιοχή εκείνη. Ξανασήκωσαν λοιπόν τους

Ενεχιλιώτες, σε δεύτερη προσφυγιά από κει, πήγαν τους μισούς και παραπάνω στην

περιοχή των Γιαννιτσών στο σημερινό χωριό Αραβισό, με «οικιστή» το γνωστό

Ενεχιλιώτη Καμπανίτη Χρήστο. Τους άλλους τους φέραν στην Ανάβυσσο. Το πρώτο

που αντίκρυσαν σαν πλησίασαν στην Ανάβυσσο ήταν μία χέρσος έκταση αφιλόξενη.

Σήμερα κατάφεραν οι πρόσφυγες να φτιάξουν ένα περιποιημένο καθαρό χωριό,

περιτριγυρισμένο από αμπέλια. H αμπελουργία αποτελεί έναν από τους

μεγαλύτερους πόρους ζωής των σημερινών Αναβυσσιωτών.

Οι Ενεχιλιώτες δεν ήρθαν πρώτοι στην Ανάβυσσο. Τους είχαν προλάβει οι

Αρετσιανοί. Σήμερα στο χωριό της Αναβύσσου είναι εγκατεστημένοι Αρετσιανοί,

Ενεχιλιώτες, Μιστιλήδες, Τσαρικλιώτες και Λαζοί (Πόντιοι). Στο κάτω χωριό που

είναι παραθαλάσσιο είναι εγκατεστημένοι Φωκιανοί και το χωριό λέγεται Νέα

Φώκαια.

Πώς εγκαταστάθηκαν οι Ενεχελιώτες στην Ελλάδα

H εγκατάσταση των Ενεχιλιωτών στην Ελλάδα παρουσιάζει περίπου αυτήν τη μορφή:

Οι περισσότεροι, πάνω από 80 οικογένειες, είναι εγκατεστημένοι στην Αραβισό

των Γιαννιτσών. Αυτή η ομάδα πήρε μαζί της τα ευαγγέλια και τα εξαπτέρυγα των

εκκλησιών του Ένεχιλ και σήμερα βρίσκονται στην εκκλησία της Αραβισού. Οι

πληροφορητές μας λένε επίσης ότι όσοι κώδικες της εκκλησίας και κοινοτικοί

σώθηκαν βρίσκονται πάντα στην Αραβισό κι αυτό γιατί τα φρόντισε ο δραστήριος

Ενεχιλιώτης που αναφέραμε παραπάνω Χρήστος Καμπανίτης.

Ένας μόνο ενεχιλιώτικος επιτάφιος βρίσκεται σήμερα στη μητρόπολη της

Αναβύσσου.

Στο Παρανέσκο της Δράμας είναι εγκατεστημένες 25 περίπου οικογένειες

Ενεχιλιωτών.

Κοντά 10 Ενεχιλιώτικες οικογένειες εγκαταστάθηκαν στα Πορρόια του Νομού

Σερρών. Πάνω από 60 οικογένειες εγκαταστάθηκαν στην Ανάβυσσο της Αττικής και

καμιά 10ριά στην Κοκκινιά στα Γερμανικά. Σήμερα βέβαια ο αριθμός των

οικογενειών του Ένεχιλ έχει παντού αυξηθεί κι αυτό γιατί μεγάλωσαν τα παιδιά

που έφυγαν από την πατρίδα μικρά, και έφτιαξαν δικά τους σπίτια και

οικογένειες.

1950