Kόμικς: η νεανική τέχνη «επιτίθεται»

«Τα κόμικς κατέκτησαν μια εκφραστική αυτονομία που θα τη ζήλευε και η

ζωγραφική» συμπεραίναμε εδώ παλιότερα. Τότε η είδηση και η αφορμή ήταν ότι από

τα νεανικά βιβλιοπωλεία το είδος αυτής της τέχνης «μπήκε» σε μια κεντρική

γκαλερί (στον «Αστρολάβο») και στους τοίχους συλλεκτών και ειδικών μουσείων.

Σήμερα το ερέθισμα προέρχεται από το 8ο φεστιβάλ κόμικς που οργάνωσε όπως

πάντα το ιστορικό περιοδικό του είδους, η «Βαβέλ».

Ας ξεκινήσουμε από το ερώτημα που μας διέτρεχε σε όλη την περιδιάβαση της

έκθεσης στις δύο μεγάλες αίθουσες, στο Γκάζι.

«Γιατί οι εικαστικοί δημιουργοί των κόμικς, διεθνώς έγκυροι (όπως οι Α.

Breccia, Α. Barbier, G. Palumbo κ.ά.), δεν έχουν ακόμη το ίδιο καλλιτεχνικό

κύρος, την ίδια δημοσιότητα και την ίδια αγοραστική τιμή όσο οι συνάδελφοί

τους της ζωγραφικής; Τι κάνει τους Έλληνες (Θ. Βαλλιανάτο, Σπ. Βερύκιο, K.

Βιτάλη, Σπ. Δερβενιώτη κ.ά.) λιγότερο γνωστούς από τους συνομήλικους

ζωγράφους;

Τι είναι αυτό που κάνει τη διαφορά – εάν πράγματι υπάρχει; Τη στιγμή

μάλιστα που ο μεγάλος ρεαλιστής ζωγράφος Εντ Χόππερ ήταν εικονογράφος, ενώ

τόσοι άλλοι δικοί μας (Δ. Σκουλάκης, Σπ. Βασιλείου, Δ. Βιτσώρης, Χρ.

Μπότσογλου κ.ά.π.) διετέλεσαν επίσης σκιτσογράφοι εφημερίδων ή περιοδικών ή

εικονογράφοι στα «Κλασσικά Εικονογραφημένα»;

Στην άψογη (από καλλιτεχνική και μουσειολογική άποψη) έκθεση της «Βαβέλ»

είδαμε προβληματισμούς και ταλέντα που λίγο-πολύ συναντάμε και στις τρέχουσες

εικαστικές εκθέσεις, αλλά με μια φρεσκάδα και ελευθεριότητα που την

καμαρώσαμε. Δυναμικό σχέδιο και χρώμα, αλλού ρεαλιστική περιγραφικότητα κι

αλλού εξπρεσιονιστικό φλου, αλλού αφαιρετική στοχαστικότητα κι αλλού θυμόσοφη

διάθεση σχολιασμού. Πέρα από διαφορές και ομοιότητες, ο κοινός συνδετικός

παράγοντας ήταν σαφώς η άμεση αναφορά στον θεατή.

Στα κόμικς το βλέμμα αισθάνεται ότι το υπολογίζουν, ως αισθητηριακό

μηχανισμό, ως σύγχρονο άνθρωπο που θέλει «οπτική γροθιά» για να προσέξει ένα

θέαμα, αλλά και ως αγχωμένη ψυχή της μεγαλούπολης που κρύβει μέσα της ένα αθώο

παραδείσιο ζώο. H ζωγραφική των γκαλερί αντίθετα είναι πιο σνομπ, επιχειρεί να

υπάρξει και από μόνη της, καμώνεται πως έχει θεολογικό δόγμα αιωνιότητας, ενώ

τα κόμικς έχουν εγκοσμιότητα, ζουν τη στιγμή και την σχέση θεατή-δημιουργού.

Νεανική και «τζαζ» η όλη εικόνα, αποδίδει την ουσία αυτής της ιδιότροπης

εικονογραφικής τέχνης με το να μας κάνει να αισθανόμαστε σωματικά την

«εικονική πραγματικότητα» των σκίτσων.

Εικόνες υπερκινητικές, σαν γκρο-πλαν από εξώφυλλο περιοδικού ή σαν το βλέμμα

να βουτά από τον ουρανό προς τη γη, ή σαν ο θεατής να είναι κρυμμένος στη σκιά

ενός πρωταγωνιστή. Τα σχεδιαστικά «σημεία αναφοράς» σε πρωταγωνιστικό ρόλο, ο

θεατής αισθάνεται ότι καβαλά στην τροχιά μιας «πτήσης πουλιού» ή σε τράβελινγκ

με έκδηλη κινηματογραφική παιδεία. Άμεσες προσωπικές συγκινήσεις, μεταπηδούν

σε τρυφερότητα, χιούμορ ή θρίλερ μαζί.

Χρόνος-λάστιχο, αλλού σταματημένος κι αλλού εκτεταμένος, αφήγηση μέσα

από την ραγδαία διαδοχή εικόνων και επιφωνήματα που δηλώνουν δράση, σπανίως

σκέψη. Ας το επαναλάβουμε: «Τα κόμικς έχουν ισχυρότατες τεχνικές που μοιάζουν

με γκροτέσκο θέατρο ή κινηματογράφο. Πρόγονός τους είναι επίσης το θέατρο

σκιών, ο αναλόγως περιθωριακός και σκιοφωτιστικός Καραγκιόζης». Το μυστικό της

εξέλιξής τους πρέπει να βρίσκεται στο ότι πρόκειται για μια υπόθεση νεανική,

απ’ αυτούς φιλοτεχνείται και κυρίως καταναλώνεται. Είναι μια

«επικοινωνιο-τεχνία» που εκφράζει την εποχή όπου οι οπτικές γλώσσες (κινήσεις

σώματος, χειρονομίες, ενδυμασία κ.ά.) υποκαθιστούν τις ρηματικές (τα λόγια και

τα γραπτά).

Τι θα θέλαμε να δούμε παραπέρα; Μια πιο επιθετική στάση αυτής της τέχνης

έναντι της ζωγραφικής και των μοντερνιστικών ευφυολογημάτων. Όχι μόνο δεν

έχουν τίποτε να ζηλέψουν, αλλά και μονίμως δανείζουν τις εμπνεύσεις τους χωρίς

ούτε ένα ευχαριστώ. Τα σημερινά κόμικς είναι για το κυρίως ρεύμα της τέχνης

ένα πλούσιο εργαστήριο ολοζώντανων νέων ιδεών.

INFO

«Μακρινά Ταξίδια», 8ο Διεθνές Φεστιβάλ Κόμικς – «Βαβέλ», Τεχνόπολις (Γκάζι), 4

έως 7 Σεπτεμβρίου.