΄Ενα από τα παλαιότερα χριστιανικά νεκροταφεία του κόσμου, μια απομίμηση

πόλης στη νεκρόπολη του Μπαγκαβάτ. 4ος αιώνας μ.X. (επάνω) Προσωπείο γυναίκας

του 1ου αιώνα μ.X. Ένα χαρακτηριστικό έργο του εξελληνισμού της αιγυπτιακής

παράδοσης από το Μουσείο Καΐρου (δεξιά)

H Αίγυπτος των αντιθέσεων. Ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια του κόσμου και

η μεγαλύτερη και πιο άνυδρη έρημος της Γης, η Σαχάρα, σχηματίζουν τη χώρα της

Αιγύπτου, που ξεκινά από τον καυτό Ισημερινό στο Σουδάν και λούζεται προς

Βορράν στις ακτές της Μεσογείου. H δημιουργία της λίμνης Νάσερ, άλλαξε το

κλίμα της χώρας, στην οποία δεν έβρεχε ποτέ, τα νερά του Νείλου γονιμοποιούσαν

με την παχιά ιλύ τους τις στενές καλλιεργήσιμες λωρίδες. Σήμερα η Αίγυπτος

έχει βροχές, οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις έχουν διπλασιαστεί με το άνοιγμα

αρδευτικών καναλιών, αλλά ο άνεμος εξακολουθεί να σπρώχνει και να μετακινεί

τους αμμόλοφους προς τις γόνιμες περιοχές, θάβοντας άλλοτε ολόκληρα

στρατεύματα κι άλλοτε πόλεις και κάστρα.

Πριν από 5.200 χρόνια οι Αιγύπτιοι, σπρωγμένοι από την ανάγκη να

προβλέπουν την εποχή της πλημμύρας του Νείλου, επινόησαν το ημερολόγιο. Πριν

από περίπου 5.000 χρόνια οι Φαραώ του Αρχαίου Βασιλείου άρχισαν να χτίζουν τις

τρεις μεγάλες πυραμίδες έξω από τη δυτική όχθη του Νείλου: στη Γκίζα, του

Χέοπος που είναι και η μεγαλύτερη, του Χεφρήν που είναι η δεύτερη σε μέγεθος

και του Μυκερίνου.

Ένας Φαραώ στην Αθήνα. Δεν είναι μεγάλο σε μέγεθος, μόλις μισό μέτρο

ύψος έχει το άγαλμα του Μυκερίνου (2532-2515 π.X.) που βρίσκεται στην έκθεση.

Είναι όμως επιβλητικός στον πέτρινο θρόνο, με το γωνιώδες γένι που είχαν οι

Φαραώ και το ιερατικό κάλυμμα της κεφαλής του. H μορφή του συμβολίζει το

ιδεώδες της εποχής. Τη θεοκρατική βασιλεία.

Ορθός ο Μερεσάνχ ποζάρει με τις δυο κόρες του. Ο Μερεσάνχ έζησε δύο

αιώνες μετά τον Μυκερίνο και είχε την ευχέρεια να φτιάξει για τον εαυτό του

μια ευρύχωρη, υπόγεια κατοικία για τη μετά θάνατον ζωή – ένα «μασταμπά».

Ο Μερεσάνχ είχε τίτλο και θέση στην κοινωνία. Ήταν προϊστάμενος των

ιερέων για τις επικήδειες τελετές και αυτό του εξασφάλισε τα μέσα για μια καλή

ταφή, που ήταν όνειρο ζωής των Αιγυπτίων, αφού η ψυχή – το Κα, που πίστευαν

ότι ήταν κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του σώματος – δεν χανόταν μετά τον

θάνατο, αλλά ζούσε όσο διατηρούνταν και το σώμα. Για χάρη της άνετης διαμονής

τής αθάνατης ψυχής, οι Αιγύπτιοι γέμιζαν τους τάφους με κάθε λογής ομοιώματα –

συγγενών και φίλων για συντροφιά, υπηρετών και δούλων για να παρέχουν τις

υπηρεσίες τους.

Πορτρέτα Φαγιούμ. Ο Αντρέ Μαλρό έχει γράψει ότι στο βλέμμα των προσώπων

τους μοιάζει να καίει ένα καντήλι αιώνιας ζωής. Ήταν λιγοστά όταν

πρωτοανακαλύφθηκαν, αλλά σήμερα ο αριθμός τους ξεπερνά τα χίλια. Βρέθηκαν στις

νεκροπόλεις της Αιγύπτου και ήταν προσαρμοσμένα στο καπάκι του φέρετρου που

περιέκλειε το ταριχευμένο σώμα του νεκρού. H Κοιλάδα του Φαγιούμ βρίσκεται 60

χιλιόμετρα νοτίως του Καΐρου.

H Δημώς. Καλοχτενισμένη, με μπούκλες και πλεξίδα που συγκρατείται από

μια καρφίτσα, η Δημώς είναι ένα από τα αριστουργήματα της έκθεσης. Γνωρίζουμε

το όνομά της από μια επιγραφή στα ελληνικά «Δημως, 24 ετών, αείμνηστος».

Βρέθηκε θαμμένη μαζί με το κοριτσάκι της – το πορτρέτο παιδιού με το θλιμμένο

ύφος στον ίδιο τάφο της Χαουάρα – το 1888, από τον αρχαιολόγο Φλίντερς Πέτρι,

αυτό το σπάνιο είδος αρχαίας τέχνης, συνδυάζει ελληνικές νατουραλιστικές

τεχνικές ζωγραφικής, την τετραχρωμία και την εγκαυστική, άνθηση του πορτρέτου

που είναι χαρακτηριστική για την τέχνη της εποχής – είμαστε στον 1ο αι. μ.X.,

αλλά και κάτι ολοφάνερα αιγυπτιακό. Το ολοζώντανο πρόσωπο με τα τεράστια μάτια

που μας κοιτάζουν πάντα με μια αίσθηση αιωνιότητας, όπως τα μάτια των αγίων

στις εικόνες. Στην εγκαυστική, οι σκόνες των χρωμάτων ανακατεύονταν με

λειωμένο κερί που στέγνωνε πολύ γρήγορα.

Το φωτογραφικό οδοιπορικό στις οάσεις και τα μνημεία τους έχει

επίκεντρο τη μεγάλη όαση Χάργκα, η οποία υπήρξε ο κυριότερος σταθμός στον

«Δρόμο των 40 ημερών» που ακολουθούσαν τα καραβάνια για να φέρουν πραμάτειες

από το Σουδάν προς Βορράν και το αντίθετο. Τόπος εξορίας Πατριαρχών και

αιρετικών στην πρώτη βυζαντινή εποχή πριν από τον εξισλαμισμό της Αιγύπτου, η

Χάργκα – το αρχαίο όνομά της ήταν Κύσις – έχει τον ζηλευτό τίτλο «Οι πύλες της

ερήμου».

Οάσεις: Σύμφωνα με μια θεωρία, οι οάσεις στο μέσον της ερήμου είναι τα

νησιά των Μακαρών, με πλούσια βλάστηση τους, λίμνες και πηγές. Όμως ο άνεμος

που σπρώχνει τους αμμόλοφους και τα νερά που λιγοστεύουν, θέτουν σε κίνδυνο

την πλούσια βλάστηση και τις καλλιέργειές τους, κάποιες από αυτές

κατακλύζονται και νεκρώνουν, παρά την προσπάθεια των ανθρώπων να ανακόψουν την

ερημοποίησή τους.

Τελευταίως η αιγυπτιακή κυβέρνηση προσπαθεί με τη διάνοιξη καναλιών

νερού να τις ενισχύσει και να συγκρατήσει τους πληθυσμούς με έργα υποδομής και

τουριστικής ανάπτυξης, ενώ οι αρχαιολόγοι ανακαλύπτουν μέσα στην έρημο

ολόκληρες πόλεις, νεκροπόλεις, εκκλησίες, μονές και κάστρα, που κυριαρχούσαν

στον δρόμο των καραβανιών και σήμερα έχουν αφανισθεί.

INFO

«Πρόσωπα της Αιγύπτου. Από την Γκίζα στο Φαγιούμ» και «H Νέα Κοιλάδα του

Νείλου». Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (B. Σοφίας και Κόκκαλη, 210-7282.000) έως 15

Ιουλίου. Είσοδος: 6 ευρώ.