Θαύμα στο Μιλάνο

Είναι αλήθεια πως όλοι όταν μιλάμε για την Ιταλία ή ξεφυλλίζουμε ταξιδιωτικά

έντυπα για τη γειτονική αυτή χώρα, σπάνια έχουμε στο μυαλό μας θεόρατους

ουρανοξύστες και υπερμοντέρνα κτίρια. Συνήθως υπερέχει το ιστορικό περιβάλλον

και ένα πλούσιο τοπίο που τόσο αγάπησαν συγγραφείς όπως ο Γκαίτε ή ο Σταντάλ

και σκηνοθέτες όπως ο Ντε Σίκα ή ο Βισκόντι. Γι’ αυτό οι εικόνες της πτώσης

του μικρού αεροπλάνου στον ουρανοξύστη Πιρέλι του Μιλάνου μοιάζουν σχεδόν

άτοπες. Βέβαια η πρωτεύουσα της Λομβαρδίας είναι πράγματι μια μοντέρνα

μεγαλούπολη, με ασυνήθιστα σύγχρονα κτίρια που δεν εντάσσονται εύκολα στα

τουριστικά στερεότυπα και στις ταξινομήσεις. Έτσι, ο πολυσυζητημένος αυτές τις

μέρες ουρανοξύστης της Πιρέλι είναι πράγματι ένα εκλεπτυσμένο πολυώροφο κτίριο

που έμελλε να επηρεάσει πολλούς άλλους στην άλλη όχθη του Ατλαντικού.

Κοιτώντας τον σήμερα μοιάζει να πέρασε σχεδόν ένας αιώνας – στην

πραγματικότητα πρόκειται για λιγότερα από πενήντα χρόνια – από τότε που ο

Αλμπέρτο Πιρέλι ανέθεσε στον Τζίο Πόντι και στον Πιερ Λουίτζι Νέρβι τον

σχεδιασμό των γραφείων της εταιρείας του. Σε πολλούς τα ονόματα αυτά μπορεί να

μη λένε κάτι ιδιαίτερο, πρόκειται όμως για δύο από τις μεγαλύτερες

φυσιογνωμίες του ιταλικού μεταπολεμικού πολιτισμού: ένας φινετσάτος

αρχιτέκτονας, designer και για χρόνια διευθυντής του περιοδικού «Domus» ο

πρώτος, και ένας από τους πιο ευφάνταστους πολιτικούς μηχανικούς ο δεύτερος. Ο

ουρανοξύστης Πιρέλι γρήγορα έγινε σύμβολο του νέου μιλανέζικου «θαύματος»· η

απόδειξη του δραστήριου, σχεδόν ιλιγγιώδους, ρόλου που ανέλαβε να

διαδραματίσει η βιομηχανία της Λομβαρδίας στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της

πόλης.

Δεν θα αναγνωρίσετε τίποτα αρχαιόθεμο ή νοσταλγικό σ’ αυτή τη φυσιογνωμία, που

στον ουρανοξύστη Πιρέλι θα βρει τον ιδεώδη εκφραστή της. Η συνάντηση της

βιομηχανίας με σχεδιαστές και αρχιτέκτονες δημιούργησε το περιβόητο «θαύμα»

του ιταλικού design και ανέδειξε το Μιλάνο σε πρωτεύουσα της ευρωπαϊκής μόδας.

Το σκεπτικό πάνω στο οποίο βασίστηκε αυτή η επωφελής για όλους συνάντηση

υπήρξε απλό και διδακτικό: Από τη στιγμή που το Μιλάνο δεν διαθέτει φυσικά

τοπία εξαιρετικού κάλλους ούτε την υποστήριξη μιας αναγνωρισμένης μνημειακής

παράδοσης, χρειάζεται να στρέψει τη δυναμική του στην «παράδοση του

καινούργιου», την οποία εκθειάζουν σήμερα οι πάντες.

Θαρρείς ωστόσο από ένα παράξενο παιχνίδι της τύχης, λίγες μέρες πριν από την

πτώση του αεροπλάνου και εντός του μπερλουσκονικού ασφυκτικού κλίματος, ο

νομάρχης της Λομβαρδίας χαρακτήρισε αυτήν την αρχιτεκτονική «μέτρια». Μια

τέτοια ατυχής και ανόητη διαπίστωση έγινε αντιληπτή εκ των υστέρων με τον

χειρότερο τρόπο.

Ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης είναι αρχιτέκτονας