«Είναι δυνατόν; Βιομηχανικό κτίσμα δίπλα σε ρέμα;»

Η εγκληματική αμέλεια προκάλεσε την κατάρρευση τουλάχιστον δύο κτιρίων από

αυτά που καταστράφηκαν από τον σεισμό της Δευτέρας. «ΤΑ ΝΕΑ» έκαναν ανεπίσημη

αυτοψία στα ερείπια της πολυκατοικίας της Μεταμόρφωσης και του εργοστασίου

«Ρικομέξ» μαζί με τον αντιπρόεδρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, πολιτικό

μηχανικό Κώστα Σαββίδη.

Μικρές διατομές στον οπλισμό του σκυροδέματος, κολόνες αναντίστοιχες με το

μέγεθος των κτιρίων, αυθαίρετες προσθήκες, ανύπαρκτα τοιχία, χτίσιμο δίπλα σε

ρέματα και παράλειψη των ιδιαίτερων προβλέψεων για κτίρια που στεγάζουν βαριά

μηχανήματα είναι ορισμένες από τις διαπιστώσεις. Διαπιστώσεις για αμέλειες και

κακοτεχνίες, διαπιστώσεις τραγικές. Παρ’ ότι ακόμα δεν έχουν ξεκινήσει οι

επίσημες έρευνες για τα αίτια των καταρρεύσεων, δύσκολα μπορεί να κρύψει

κανείς την έκπληξή του για τα μοιραία λάθη, ορατά διά γυμνού οφθαλμού ακόμα

και στους μη ειδικούς.

Η πολυκατοικία

Η τριώροφη πολυκατοικία στη διασταύρωση των οδών Τατοΐου και Κω στην

Μεταμόρφωση απέχει λίγα εκατοστά από το έδαφος. Οι προσπάθειες για τον

απεγκλωβισμό ενός άνδρα συνεχίζονται. «Κατ’ αρχήν πρέπει να προσέξουμε ότι οι

γύρω πολυκατοικίες δεν κατέρρευσαν», είναι η πρώτη παρατήρηση του κ. Σαββίδη.

Και αφού το συγκεκριμένο κτίριο δεν ακουμπούσε σε κάποιο άλλο, σημαίνει ότι

κάτι δεν πήγε καλά. Εκ πρώτης όψεως, πρέπει να μας προβληματίσει πολύ η

ποιότητα της κατασκευής».

Εξετάζει, χωρίς να ενοχλεί το έργο του σωστικού συνεργείου, τις κολόνες, τον

οπλισμό του σκυροδέματος, ψάχνει για τους τοίχους από μπετόν. «Οι διατομές του

σιδηρού οπλισμού είναι μικρές. Βλέπω μικρές διατομές και στο μπετόν, για το

οποίο αποκομίζω την εντύπωση ότι δεν είναι αρίστης ποιότητας. Αυτό το κτίριο

μου δίνει την αίσθηση ότι δεν είχε σχεδόν καμία αντισεισμική πρόβλεψη.

Δεύτερον, οι κολόνες είναι δυσδιάκριτες. Δεν άντεξαν καθόλου, έσπασαν,

κόπηκαν. Μα πείτε μου, είναι κολόνα αυτή τώρα;», μονολογεί σχεδόν καθώς κάνει

τον γύρο του κτιρίου. «Και το δοκάρι εκείνο, κοιτάξτε πως έγινε σμπαράλια…»

Οι ιδιοκτήτες έμεναν μέσα στο σπίτι αυτό. Ένα σπίτι, που σύμφωνα με τους

γείτονες, κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Οι γείτονες όμως

μάς ενημερώνουν και για κάτι άλλο. Ότι το κτίσμα αρχικά ήταν διώροφο και

αργότερα έγινε προσθήκη ενός τρίτου ορόφου χωρίς μελέτη. «Δυστυχώς, αν

αληθεύει αυτό, είναι τυπικό της αντιμετώπισης των νεοελλήνων προς τα σπίτια

τους. Αυτό βάρυνε επικίνδυνα το σπίτι. Διότι η προσθήκη ­ οποιαδήποτε προσθήκη

και πόσο μάλλον ενός ολόκληρου ορόφου ­ απαιτεί ειδική μελέτη. Πρέπει να

ελεγχθεί εάν χρειάζεται ενίσχυση του κτιρίου, να γίνει η ενίσχυση τού από κάτω

φέροντος σκελετού, ώστε να μπορέσει να σηκώσει το κτίσμα τους καινούργιους

ορόφους. Η κατασκευή αυτή μου δίνει την εντύπωση αλλεπάλληλων κακοτεχνιών».

Όμως οι δυσάρεστες διαπιστώσεις δεν σταματούν εκεί. «Υπήρχε υπόγειο;», ρωτά ο

κ. Σαββίδης τους περιοίκους. Η απάντηση είναι θετική με την συμπλήρωση ότι στο

ισόγειο λειτουργούσε κατάστημα με τζαμαρία μπρος και πίσω. «Είναι επικίνδυνο

μια πολυκατοικία να έχει μόνο πιλοτή ή μόνο κολόνες και τζαμαρία, χωρίς να

έχει τοιχία. Η αντισεισμική θωράκιση είναι συνυφασμένη με το τοιχίο. Και

βέβαια, όχι τοιχίο από τούβλα αλλά από μπετόν. Και μάλιστα και προς τις δύο κατευθύνσεις».

Στη «Ρικομέξ»

Η βροχή αρχίζει να πέφτει καθώς διασχίζουμε την Εθνική Οδό. Περνάμε από το

ξενοδοχείο «Ιβίσκος» που έχει υποστεί μεγάλες ζημιές. «Το ξενοδοχείο είναι μια

κλασική περίπτωση κτιρίου που κατασκευάζεται από ιδιώτη αλλά δεν στεγάζει μόνο

τον ίδιο αλλά και πολλούς άλλους, είναι δηλαδή με μια ευρεία έννοια του όρου

κτίριο δημοσίου συμφέροντος. Το ίδιο βέβαιο ισχύει και για τις βιομηχανίες,

όπως η Ρικομέξ που βρίσκεται εδώ δίπλα…»

Η πρόταση κόβεται στη μέση. Περνάμε πάνω από ένα ρέμα, το οποίο βρίσκεται

ακριβώς δίπλα από το γκρεμισμένο κτίριο. «Μα καλά, πλάκα κάνουμε τώρα; Είναι

δυνατόν να κατασκευάζεται βιομηχανικό κτίσμα δίπλα σε ρέμα; Το υπέδαφος πρέπει

να έχει προσχώσεις, μπαζώματα, πρέπει να είναι χαλαρό. Χρειάζεται ιδιαίτερη

μέριμνα για να χτίσει κανείς σε τέτοιο μέρος».

Οι αστυνόμοι έχουν κλείσει τον δρόμο. Καθώς περνάμε, ένας νεαρός με κόκκινη

φόρμα και έναν τεράστιο σάκο στην πλάτη μάς ζητεί να τον πάρουμε μέχρι την

κορυφή του δρόμου. Είναι ο Απόστολος Δέδες, μέλος της Ελληνικής Ομάδας

Διάσωσης από τη Θεσσαλονίκη, που προσπαθεί μαζί με τους συντρόφους του εδώ και

21 ώρες να απεγκλωβίσει κόσμο. Μιλά για τα τρία άτομα που έχουν βρει ζωντανά,

τον Ανδρέα, την Αννα και τη Σάντρα και εξηγεί τις δυσκολίες που συναντούν για

να τους βγάλουν.

Πλησιάζουμε στο κτίριο, όπου βρίσκονται εγκλωβισμένα ακόμα πολλά άτομα. Μόνο

μια γωνία του οικοδομήματος μένει όρθια. «Η ιστορία εδώ είναι πιο

συγκλονιστική και πιο τραγική από το σπίτι που είδαμε πριν. Είναι ένα

εργοστάσιο όπου εργαζόταν πολύς κόσμος. Δύο πράγματα μπορεί να συμβαίνουν. Το

ένα είναι το έδαφος, μια και η κατασκευή βρίσκεται δίπλα στο ρέμα. Ήταν

μπαζωμένο το έδαφος; Εάν όχι, τι έδαφος ήταν; Ελήφθησαν τα μέτρα θεμελίωσης

που έπρεπε;».

Κανόνες

«Δεύτερον και πιο σημαντικό είναι ότι οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις έχουν

κάποιους κανόνες, διαφορετικούς από τις κατοικίες. Και έχουν και άλλες

παραδοχές που πρέπει να τηρηθούν». Τι είναι οι παραδοχές; «Τα φορτία με τα

οποία φορτίζουμε το μοντέλο για να υπολογίσουμε τις διαστάσεις που πρέπει να

έχει το μπετόν και το σίδερο. Σκεφτείτε. Το κτίριο ήταν πενταώροφο.

Φανταστείτε τα μηχανήματα που υπήρχαν σ’ έναν από τους ορόφους αυτούς. Όταν

λειτουργούσαν δημιουργούσαν κραδασμούς και ταλαντώσεις στην πλάκα του μπετόν.

Για τέτοια μηχανήματα, ο κανονισμός προβλέπει να πολλαπλασιάζεται το βάρος

τους με τον συντελεστή ασφαλείας, για να υπολογιστεί το τελικό βάρος που θα

δεχθεί η πλάκα του μπετόν. Αν δηλαδή ένα μηχάνημα ζυγίζει 2 τόνους, όταν

λειτουργεί, με τις ταλαντώσεις που προκαλούνται ασκεί πολύ μεγαλύτερη πίεση

στο κτίσμα. Αρα, αντί για 500 κιλά ανά τετραγωνικό, το κτίριο θα πρέπει να

σηκώνει 2.000 κιλά. Αρα η πλάκα δεν πρέπει να έχει 15 αλλά 25 εκατοστά πάχος

και τα σίδερα να τοποθετηθούν ανά 10 και όχι ανά 15 εκατοστά το καθένα. Σ’ ένα

βιομηχανικό κτίριο, ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να ελεγχθούν είναι οι

παραδοχές. Η ίδια η κατασκευή μου μακροσκοπικά και μέσα από την εμπειρία μου,

ασθενής. Δεν μπορείς να βγάλεις εύκολα συμπεράσματα μπροστά σ’ αυτό τον όγκο

ερειπίων, αλλά αυτή είναι η εντύπωση που μου δημιουργείται παρατηρώντας τις

κολόνες και τον οπλισμό. Αλλά πρώτα απ’ όλα σ’αυτή την περίπτωση, θα ήλεγχα

την κατάσταση του υπεδάφους».

Ο έλεγχος του σπιτιού

Έπειτα από έναν σεισμό όπως αυτόν της Δευτέρας, πρέπει οπωσδήποτε να ελέγξουμε

το σπίτι μας για ζημιές. Πώς μπορούμε όμως να ελέγξουμε εάν το σπίτι μας είναι

καλά χτισμένο;

Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει πολύ εύκολα στη διάρκεια της κατασκευής.

Υπάρχει μια μελέτη και ένας μηχανικός που πρέπει να έχει σύμβαση με τον

ιδιοκτήτη. Μπορούμε λοιπόν να ελέγξουμε εάν η κατασκευή γίνεται σύμφωνα με την μελέτη.

Τι συμβαίνει όμως όταν το κτίριο έχει ήδη κατασκευαστεί; Μπορούμε να ελέγξουμε

μόνο το αν η μελέτη εφαρμόστηκε. Εάν οι διαστάσεις του μπετόν είναι εκείνες

που προβλέπει η μελέτη, εάν π.χ. ενώ έχει σχεδιαστεί κολόνα 40Χ40, έγινε

μικρότερη. Υπάρχει επίσης δυνατότητα ελέγχου της ποιότητας των υλικών.

Γίνονται ακτινογραφίες, ώστε να διαπιστωθεί την ποσότητα του σιδήρου που

υπάρχει μέσα στις κολόνες. Υπάρχουν επίσης τρόποι τρυπήματος του μπετόν, τα

λεγόμενα «καρότα», που διαπιστώνουν την ποιότητα του σκυροδέματος.

­ Από το υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων γνωστοποιήθηκε

ότι οι ενδιαφερόμενοι για την πραγματοποίηση αυτοψιών στα ακίνητά τους,

μπορούν να απευθυνθούν εκτός από τους Δήμους και στον τετραψήφιο αριθμό 1303

του ΟΤΕ.

Διχάζει η αντοχή των κτιρίων της Αθήνας

«Η Αθήνα συμπεριφέρθηκε πολύ καλά, εάν λάβει κανείς υπόψη ότι ο σεισμός αυτή

τη φορά έγινε κάτω από τα πόδια της», παρατηρεί ο αντιπρόεδρος του ΤΕΕ Κώστας

Σαββίδης. «Αυτή τη στιγμή έχουμε 37 καταρρεύσεις. Πόσες χιλιάδες κατοικίες

έχει το Λεκανοπέδιο και πόσες χιλιάδες κατασκευές οι περιοχές που υπέστησαν το

πλήγμα; Σε σχέση με την ένταση του σεισμού, ο αριθμός αυτός είναι μικρός. Το

Λεκανοπέδιο στο σύνολό του άντεξε και οι κατασκευές ανταποκρίθηκαν σωστά στην

ενέργεια που έχει εκλυθεί από τον σεισμό. Υπάρχουν βέβαια και οι μεγάλες

καταστροφές που υπέστησαν, όμως, κτίρια λίγα συγκριτικά. Ακόμη και το γεγονός

ότι το 1/3 των σπιτιών στα Λιόσια κρίθηκαν ακατάλληλα, δεν σημαίνει ότι σε

αυτά σε λίγες ημέρες δεν θα μπορούν να μπουν άνθρωποι. Η προειδοποίηση

σημαίνει ότι τώρα που συνεχίζεται η σεισμική δραστηριότητα, είναι καλύτερο να

μην τα κατοικήσετε. Πολλά από αυτά που σήμερα χαρακτηρίστηκαν “κόκκινα” μπορεί

να μη χρειαστούν καμιά άλλη επισκευή».

Αντίθετη άποψη φαίνεται να έχει ο τέως πρόεδρος του ΟΑΣΠ Δημήτρης

Παπανικολάου, καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Τα κτίρια που

επλήγησαν δεν έπρεπε να καταρρεύσουν», υποστηρίζει. «Δεν ήταν σεισμός που

επιτρέπει να πούμε ότι οι κατασκευές αυτές έφτασαν στα όρια αντοχής τους. Κάθε

άλλο μάλιστα. Με όποιον αντισεισμικό κανονικό και αν το εξετάσουμε, δεν έπρεπε

να έχουμε αυτές τις αδικαιολόγητες καταρρεύσεις. Δεν μπορώ να φανταστώ τι θα

συνέβαινε εάν είχαμε μεγαλύτερο σεισμό».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Άκης Τσελέντης, καθηγητής Σεισμολογίας

στο Γεωδυναμικό Εργαστήριο Πατρών. «Σάπια κτίρια σκοτώνουν τον κόσμο», δήλωσε.

«Δεν περίμενα ποτέ ένας σεισμός 5,9 Ρίχτερ να σωριάζει τα κτίρια σαν χάρτινα.

Ο προχθεσινός σεισμός ήταν 270 φορές μικρότερος από αυτόν της Τουρκίας…».