Η επιστημονική τους αριστεία τούς έκανε διάσημους στο εξωτερικό. Από τη συνεργασία και τις ιδέες τους προέκυψε η πρώτη έγκυρη μέτρηση που ξεχωρίζει το απλώς καλό από το ελαιόλαδο που είναι αποδεδειγμένα ευεργετικό για την υγεία. Η μέθοδος που ανακάλυψαν και ανέπτυξαν αναμένεται να αποτελέσει σύντομα την πρώτη παγκόσμια, με την οποία θα πιστοποιείται το ελαιόλαδο ως φαρμακευτικό προϊόν με ένδειξη «ωφέλιμο για την υγεία». Και αυτό το απέδειξαν ότι ισχύει με έρευνα σε ανθρώπους που έγινε πρόσφατα σε πανεπιστήμιο των ΗΠΑ. Πριν από όλη αυτή την επιτυχία όμως ο Προκόπης Μαγιάτης, αναπληρωτής καθηγητής Φαρμακογνωσίας στο Φαρμακευτικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, και η Ελένη Μέλλιου, εργαστηριακό και διδακτικό προσωπικό, ήταν ζευγάρι στη ζωή.

Γνωρίστηκαν και ερωτεύτηκαν στο Λύκειο πριν από 26 χρόνια. Επειτα από έξι χρόνια σχέσης παντρεύτηκαν και έχουν αποκτήσει τέσσερα παιδιά. Ο μεγάλος τους γιος είναι 18 χρονών, φοιτητής της Φιλοσοφικής, η μία κόρη 13 και τα δίδυμα 6 ετών.

Ο Προκόπης Μαγιάτης πέρασε απευθείας στη Φαρμακευτική Σχολή. Η Ελένη Μέλλιου πήρε πρώτα πτυχίο τεχνολόγου τροφίμων, μετά έδωσε κατατακτήριες εξετάσεις στο Χημικό Αθηνών, από όπου και έλαβε το δεύτερο πτυχίο της. Συνέχισε με μάστερ στη Φαρμακογνωσία και Χημεία Φυσικών Προϊόντων, με αντικείμενο μελέτης το σταμναγκάθι. Ακολούθησε διδακτορικό στη Φαρμακογνωσία και Χημεία Φυσικών Προϊόντων, και συγκεκριμένα στον βασιλικό πολτό και στο μέλι, στη Φαρμακευτική της Αθήνας. Επέλεξαν να είναι ζευγάρι στη ζωή και επιδίωξαν να είναι ζευγάρι στη δουλειά. Είναι όλη την ημέρα μαζί και αυτό δεν τους κουράζει καθόλου. «Ισα ίσα, είναι ιδιαίτερα ευχάριστο και δημιουργικό» μου εξηγούν. Αυτό άλλωστε προκύπτει και από το αποτέλεσμα της συνεργασίας τους.

Πώς βρήκαν την ελαιοκανθάλη

«Ηταν στόχος μας να δουλέψουμε μαζί. Η Ελένη με τα τρόφιμα, εγώ με το φάρμακο. Θα έπρεπε όμως να έχουμε αντικείμενα που συγκλίνουν. Ετσι, καταλήξαμε στο ελαιόλαδο» μου εξηγεί ο Προκόπης Μαγιάτης. Την Ελένη Μέλλιου την ενδιαφέρουν «οι ουσίες των τροφίμων και πώς αυτές ωφελούν ή βλάπτουν την υγεία». Δεν είναι άλλωστε τυχαία η σειρά των πτυχίων που ολοκλήρωσε. «Στόχος μας είναι να αναλύουμε ένα τρόφιμο και να μαθαίνουμε τι μπορούν δυνητικά να προκαλέσουν τα συστατικά του στον ανθρώπινο οργανισμό. Ετσι προέκυψε και η ελαιοκανθάλη. Η ουσία δηλαδή που εμπεριέχεται στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και προκαλεί το χαρακτηριστικό κάψιμο στον λαιμό. Μια χημική δομή που καταναλώνουμε αιώνες και κανείς μέχρι σήμερα δεν γνωρίζει τη δράση της» εξηγεί. Ετσι, από το 2000 κάνουν την έρευνά τους στο ίδιο τμήμα. Καταλύτης της ιδέας τους ήταν μια δημοσίευση στην επιστημονική επιθεώρηση «Nature» το 2005. «Είδαμε ότι υπάρχει μια ουσία στο λάδι που μειώνει τη φλεγμονή και τον πόνο, όπως αυτή της ιβουπροφαίνης, η οποία είναι αντιφλεγμονώδες και αναλγητικό φάρμακο. Το ελαιόλαδο είναι το εθνικό προϊόν της χώρας μας».

Η Ελένη Μέλλιου έκανε αμέσως αίτηση στο Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών για να πάρει επιχορήγηση ώστε να μελετήσει εάν όλα τα έξτρα παρθένα ελαιόλαδα περιέχουν αυτή την ουσία και σε ποια ποσότητα. Η αίτησή της απορρίφθηκε.

Δύο χρόνια αργότερα και μετά την εκδήλωση ενδιαφέροντος μιας φοιτήτριας να κάνει έρευνα για το θέμα, ξαναμπήκαν στη διαδικασία της μελέτης. Επειδή υπήρχε θετική εξέλιξη, εντάχθηκε και δεύτερη φοιτήτρια στη μελέτη. Λίγο αργότερα, κατάφεραν να ανακαλύψουν μια αξιόπιστη μέθοδο μέτρησης της ελαιοκανθάλης στο ελαιόλαδο. Αυτό έγινε με τη βοήθεια ενός μηχανήματος που υπάρχει στο τμήμα. «Είναι κάτι σαν μαγνητικός τομογράφος και μπορεί να μετρήσει με φάσμα τα διάφορα μόρια. Κανείς όμως δεν το είχε χρησιμοποιήσει για το λάδι. Ηρθαμε λοιπόν εμείς και με αυτό που ανακαλύψαμε αναθεωρήσαμε όλη τη διεθνή βιβλιογραφία» εξηγεί ο Προκόπης Μαγιάτης.

Με τις μετρήσεις που πραγματοποίησαν, βρήκαν ότι πολλές ποικιλίες έχουν διαφορετική ποσότητα της χρυσής ουσίας, ασχέτως της οξύτητας. «Και τελικά, όπως ανακαλύψαμε, όλα είχαν άμεση σύνδεση με την εποχή συγκομιδής της ελιάς. Οταν ήταν άγουρη, υπήρχε τεράστια ποσότητα ελαιοκανθάλης. Δύο μήνες μετά έκανες λήψη από το ίδιο χωράφι και δεν υπήρχε καθόλου». Το τεστ που κατάφεραν να αναπτύξουν από το 2012 έχει διεθνή πιστοποίηση. Μάλιστα, αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό αξιολόγηση από το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου για να γίνει η επίσημη μέθοδος σε όλο τον κόσμο.

Ερευνα υπό αντίξοες συνθήκες

Για τον λόγο αυτόν έπρεπε να παρευρεθούν στη Μαδρίτη την ημέρα που ξεκίνησαν οι κεφαλικοί έλεγχοι (capital controls). «Επρεπε να φύγουμε δίχως ρευστό, χωρίς πιστωτικές κάρτες, δεν ξέραμε τι να κάνουμε. Ευτυχώς βρέθηκε κάποιος φίλος που είχε ρευστό και μας δάνεισε».

Από το 2012 μέχρι και σήμερα έχουν ελέγξει περισσότερα από 2.000 δείγματα ελαιολάδου από όλο τον κόσμο και χορηγούν ειδικό πιστοποιητικό με τα συστατικά στους παραγωγούς. Επιπλέον, έχουν αναπτύξει ειδικό τεστ, το Aristoleo, μια μέθοδο που μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα και στο σπίτι. «Το τελευταίο έτος κοστολογούμε 100 ευρώ το δείγμα και όλα τα χρήματα έρχονται στο Πανεπιστήμιο. Ετσι, χρηματοδοτούμε το εργαστήριο για να κάνουμε την έρευνα. Το κακό είναι ότι τα μηχανήματα που έχουμε εδώ δεν επαρκούν και πρέπει να πληρώνουμε στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών για να προλαβαίνουμε». Κι αυτό διότι η σχολή τούς απαγόρευσε τη χρήση του ενός από τα δύο μηχανήματα που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν. Επίσης, όπως μου εξηγούν, μείωσαν τον χώρο για έρευνα και η χρηματοδότηση είναι πλέον τρομακτικά περιορισμένη. Γενικά υπάρχει ζήτηση, αλλά πολλά εμπόδια για να υπάρξει συνοχή στην ανάπτυξη.

Το όνειρο που κράτησε χρόνια

Oταν είχαν πρωτοδεί τη δημοσίευση το 2005, τους παρέπεμψε σε ένα κείμενο του Διοσκουρίδη που έλεγε ότι «από όλα τα ελαιόλαδα το καλύτερο είναι αυτό που είναι άγουρο, διότι κάνει καλό στον πονόδοντο και τον πονοκέφαλο». «Ηταν ένα όνειρο που κράτησε πολλά χρόνια. Ηθελα να ανακαλύψω με την έρευνά μας εάν κάτι που είχε ειπωθεί πριν από περίπου 2.000 χρόνια ισχύει. Και ανακαλύψαμε ότι αυτό το χαρακτηριστικό είναι η ουσία ελαιοκανθάλη. Υπάρχει μόνο στα αγουρέλαια και είναι παυσίπονο και αντιφλεγμονώδες» λέει η Ελένη Μέλλιου. Εκείνη την περίοδο, μετακόμισαν με τα τέσσερα παιδιά τους στο Πανεπιστήμιο Ντέιβις της Καλιφόρνιας. Σε έρευνα στην τοξικολογία ο Προκόπης Μαγιάτης, στο μεγαλύτερο στον κόσμο Τμήμα Γεωπονικής και Τροφίμων η Ελένη Μέλλιου. Μάλιστα, έτυχε την ίδια περίοδο μια καθηγήτρια από το Ντέιβις να επιθυμεί να κάνει έρευνα στην ελιά. Η Ελένη Μέλλιου ανακάλυψε μια μέθοδο που αναλύει τα συστατικά της ελιάς σε εννιά λεπτά. Επίσης μια νέα μέθοδο εκπίκρανσης της ελιάς χωρίς αλάτι, για την οποία κατοχυρώθηκε πατέντα από το αμερικανικό πανεπιστήμιο. Η ιστορία με τη μελέτη της ουσίας του ελαιολάδου στους ανθρώπους ξεκίνησε από εκεί, και μάλιστα όταν γνώρισε τον διευθυντή του Κέντρου Λαδιού Dan Flynn. «Του έστειλα e-mail και σε δύο λεπτά μού είχε απαντήσει. Μου έδωσε άμεσα δείγματα για ανάλυση. Δεν γνώριζαν καν στην Αμερική ότι μπορούσε να γίνει αυτή η μέτρηση. Βέβαια, σε καμία έρευνα δεν είχαν συμπεριλάβει τα ελληνικά ελαιόλαδα. Η απάντησή του ήταν «βρείτε χρήματα, εμείς ως πανεπιστήμιο μπορούμε να στηρίξουμε τη μελέτη». Η πρώτη χορηγία ήρθε με χαρά από τον Ξενοφώντα Κάππα, από το Ιδρυμα Καπετάν Βασίλη. Η δεύτερη από την εταιρεία ελαιολάδου Γαία και τον Αρη Κεφαλογιάννη. Εμείς δεν πήραμε καθόλου χρήματα. Ετσι, ξεκινήσαμε και αναλύσαμε 500 δείγματα για να βρούμε τα κατάλληλα τρία δείγματα λαδιού».

Η μελέτη του ελαιολάδου σε ανθρώπους

Τα τρία τελικά δείγματα ήταν ένα από την Ελλάδα, ένα από την Καλιφόρνια, που είχαν αποδειχθεί στα τεστ ότι είχαν υψηλή περιεκτικότητα σε ελαιοκανθάλη, και ένα τυχαίο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο από το σουπερμάρκετ. Ολα αυτά συγκρίθηκαν με την ιβουπροφαίνη. Εννέα εθελοντές λάμβαναν μία εβδομάδα λάδι ελληνικό, μία εβδομάδα λάδι Καλιφόρνιας, την επόμενη λάδι από το σουπερμάρκετ και την τελευταία εβδομάδα έπαιρναν ιβουπροφαίνη. Κάθε φορά γινόταν εξέταση αίματος και μέτρηση δύο ώρες μετά την κατάποση. Η μελέτη διήρκεσε έναν μήνα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι όταν έπαιρναν λάδι δίχως ελαιοκανθάλη δεν υπήρχε καμία επίδραση. Οταν έπαιρναν το φάρμακο, η επίδραση ήταν η αναμενόμενη, δηλαδή μειωνόταν η συσσώρευση των αιμοπεταλίων που διευκολύνει τον σχηματισμό θρόμβων. Οταν όμως έπιναν το ελληνικό λάδι με την ελαιοκανθάλη, ξαφνικά οι μισοί ήταν σαν να είχαν πάρει το φάρμακο ενώ στους υπολοίπους δεν υπήρχε σχεδόν καμία αντίδραση. Κάτι που χρήζει επίσης διερεύνησης. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Επιστημονικής Εταιρείας της Ελαιοκανθάλης και αναμένεται να δημοσιευτούν σε δύο μήνες στην επιστημονική επιθεώρηση «American Journal of Clinical Nutrition».

Η πρόταση από τις ΗΠΑ και η εκτόξευση

Μία ημέρα επισκέφθηκε το εργαστήριό τους ένας κύριος από τη Ζάκυνθο και τους παρακάλεσε να κάνουν ανάλυση στο λάδι του. Εμεινε πολύ ευχαριστημένος και ζήτησε από μόνος του να τους φέρει σε επαφή με έναν εξάδελφό του που είναι καθηγητής σε πανεπιστήμιο των ΗΠΑ. «Ηρθε ο ίδιος στην Ελλάδα, μας συνάντησε και μας είπε ότι αυτό που έχουμε κάνει θα εκτοξεύσει τη χώρα». Τους έκανε πρόταση αμέσως να πάνε στο εργαστήριό του με θέση επισκέπτη καθηγητή. Μάλιστα, το απαραίτητο μηχάνημα υπήρχε στο πανεπιστήμιό του και δεν γνώριζαν πώς να το εκμεταλλευτούν. Ο καθηγητής αυτός σήμερα αναλαμβάνει πρόεδρος σε εργαστήριο σε νέο πανεπιστήμιο των ΗΠΑ και τους έκανε πρόταση να είναι στη βασική του ομάδα. Πρόταση την οποία αποδέχθηκαν.

Τελευταία Νέα