Βενετία 1574. Η Γαληνοτάτη βουλιάζει στην υπερβολή και στις ανικανοποίητες φιλοδοξίες. Ματαιόδοξοι νεόπλουτοι προσπαθούν να αναρριχηθούν στα αξιώματα της Δημοκρατίας και της Παπικής Εκκλησίας με όπλο τους τη φιλανθρωπία και την προώθηση των τεχνών, φθάνοντας μέχρι και στον φόνο προκειμένου να κερδίσουν την εύνοια των ισχυρών και τη λατρεία του λαού. Ο Δάσκαλος Τιτσιάνο, ο Βερονέζε, οι αδελφοί Μπελίνι κι άλλοι καλλιτέχνες πιέζονται να κάνουν συμβιβασμούς και να ζωγραφίζουν τα θρησκευτικά θέματα με τρόπο που να προκαλεί την ικανοποίηση των αισθήσεων. Ορισμένοι υποκύπτουν. Αλλά ένας κωνσταντινουπολίτης μάστορας, ο πιο παραγωγικός απ’ όλους, που έχει κερδίσει την εκτίμηση του Τιτσιάνο, καταφέρνει κάτω από την καθησυχαστική ζωγραφική να περάσει πνευματικά μηνύματα. Τον αποκαλούν «Τουρκέτο» και θα μπλεχτεί σε μια φοβερή ίντριγκα που θα περιβάλει με μυστικότητα έναν περίφημο πίνακα. Αυτό το «Τουρκάκι» πρωταγωνιστεί στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Μετίν Αρντιτί (εκδ. Καλέντης, σε ατμοσφαιρική μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη). Είναι ένας φανταστικός ζωγράφος – ήρωας στο βιβλίο ενός πραγματικού μαικήνα, ο οποίος βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη για την Διεθνή Εκθεση Βιβλίου και μου σχολίασε τα παιχνίδια ανάμεσα στην Τέχνη, το Κεφάλαιο και την Εξουσία.

«Οι πράξεις του μαικήνα κρίνονται από τα κίνητρα που τις καθορίζουν. Στην αναγεννησιακή Βενετία οι μαικήνες ζητούσαν την πολιτική δύναμη, γι’ αυτό επικρίνω στο βιβλίο μου τις δωρεές τους. Τη διαφορά την κάνει εν τέλει η ηθική διάσταση».

Ο ίδιος ο Αρντιτί, πυρηνικός φυσικός που πλούτισε ως επικεφαλής μιας εταιρείας επενδύσεων σε ακίνητα, είναι πρόεδρος της Ορχήστρας της γαλλόφωνης Ελβετίας και ψυχή ενός ιδρύματος που προωθεί τη μουσική εκπαίδευση παιδιών του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. «Δεν επιδιώκουμε» διευκρινίζει, «να υποδυθούμε τους αρχιτέκτονες της ειρήνης, αλλά να προετοιμάσουμε διακριτικά κάποιους ανθρώπους για την ειρήνη. Γι’ αυτό και το ίδρυμά μας ονομάζεται «Τα όργανα της ειρήνης». Ετσι εξηγείται γιατί ο Αρντιτί ενοχλήθηκε όταν τον ρώτησα αν η επένδυση στην τέχνη είναι προσοδοφόρα στις μέρες μας; «Ως πρώην επιχειρηματίας υποστηρίζω τις τέχνες – δεν επενδύω σ’ αυτές. Κάτι τέτοιο δεν θα είχε νόημα για μένα. Οσον αφορά τη μουσική λοιπόν και τη μουσική εκπαίδευση, λειτουργώ ως μαικήνας. Αντίθετα, οι μεγάλες εταιρείες που λειτουργούν ως χορηγοί διάφορων γεγονότων, αυτές μάλιστα – αυτές «επενδύουν» •και στη συνέχεια κάνουν τους λογαριασμούς τους… Οσον αφορά τη γραφή όμως, δεν λειτουργώ παρά ως συγγραφέας, χωρίς να υποστηρίζω τίποτα και κανέναν».

Εβραίος γεννημένος στη μουσουλμανική Ανατολή (Αγκυρα), μεγαλωμένος και σπουδαγμένος στη Δύση (Λωζάννη, ΗΠΑ), ο 67χρονος σήμερα Μετίν Αρντιτί είναι ένας πολυβραβευμένος ελβετός συγγραφέας ο οποίος έδωσε στον πρωταγωνιστή του μια πορεία που ώς ένα σημείο θυμίζει τη δική του. Ο «Τουρκέτο» θα ζήσει ως φτωχό Εβραιόπουλο στην οθωμανική Κωνσταντινούπολη, έπειτα στην αναγεννησιακή Βενετία ως καταξιωμένος ζωγράφος με ρωμαίικη καταγωγή προσηλυτισμένος στον καθολικισμό και ξανά στον Βόσπορο ως μουσουλμάνος χαμάλης, κρυφός δραπέτης από την Ιερά Εξέταση. Και θα προδώσει κάθε καρδιά που τον αγάπησε και κάθε εξουσία, αλλά όχι την τέχνη του. Μ’ αυτόν τον τρόπο, μέσα από ένα πολυπολιτισμικό μυθιστόρημα με γερές δόσεις σασπένς και ηθογραφίας, ο Αρντιτί εκλαϊκεύει για το ευρύτερο κοινό ζητήματα όπως οι αρχές του καλλιτέχνη και οι θυσίες που απαιτεί η τέχνη, οι αξίες της και οι παγίδες της εμπορευματοποίησής της, η δύναμή της να παρηγορεί ή να αφυπνίζει συνειδήσεις, να ενώνει ή να διχάζει.