«Θέλω κάθε χνάρι που αφήνει η ύπαρξή μου στη γη να φωτίζει ό,τι αξίζει στη ζωή. Να έχει η ζωή πάντα την τελευταία λέξη». Αυτό γράφει, κλείνοντας το σύντομο βιογραφικό του βιβλίου του με τίτλο «Τι πραγματικά αξίζει – 24 γράμματα στον γιο μου», ο Γιάννης Μπρούζος, εκπαιδευτικός στο 17ο ΓΕΛ Αθήνας, απόφοιτος του ΕΚΠΑ με πτυχίο χημείας, αλλά και μουσικός, με πτυχίο στο πιάνο και ενασχόληση με πολλά ακόμη όργανα.
Ο Γιάννης από το 2022 μέχρι και σήμερα δίνει τη δική του μάχη με δύο μορφές καρκίνου τελικού σταδίου. Οπως γράφει και ο ίδιος στο βιβλίο του, «ως μαρτυρία της αντίστασής μου στον θάνατο, κλήθηκα να κουβαλήσω καρκινικά κύτταρα και να τα αντιμετωπίσω με κάθε τρόπο. Το αποδέχομαι και δεν σκοπεύω να παρατήσω τον αγώνα μέχρι να εξαντλήσω και την τελευταία ικμάδα αντίστασης της ζωής». Ετσι την πρώτη μέρα του Δεκέμβρη συναντηθήκαμε στο κέντρο της Αθήνας να μιλήσουμε για τον αγώνα του, τους στόχους του, τα εμπόδια που συνάντησε και, πάνω από όλα, να μου (μας) πει «τι πραγματικά αξίζει».
«Γεννήθηκα στον Πειραιά, σε μια οικογένεια κομμουνιστών. Από το γυμνάσιο μέχρι και σήμερα έχω κινηματική δράση. Είμαι και στη γενιά που ως φοιτητής έζησα τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου και το κίνημα που ακολούθησε. Παράλληλα με τις σπουδές μου στο ΕΚΠΑ, έκανα πιάνο και μπουζούκι, μια και ενώ από μικρός ήθελα πιάνο, ο πατέρας μου – σαν γνήσιος Πειραιώτης – ήθελε περισσότερο το μπουζούκι. Μετά έφυγα στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη Χαϊδελβέργη και στο Αμβούργο για τη διδακτορική μου διατριβή. Πλέον παίζω μπουζούκι στην ανοιχτή ορχήστρα, αλλά εμπλέκομαι και στα μουσικά δρώμενα του σχολείου που είμαι διορισμένος, μια και για λόγους υγείας από τον Σεπτέμβρη δεν κάνω πλέον μάθημα».
Το βιβλίο του Γιάννη γεννήθηκε για πολλούς λόγους, ο καθένας με τη δική του σημασιολογία. «Δεν έγραφα παρά μόνο κάποια επιστημονικά άρθρα. Οταν ήρθε ο δεύτερος καρκίνος, είχα περάσει μια περίοδο που δεν μπορούσα να μιλήσω καθόλου και νοσηλεύτηκα. Μετά το χειρουργείο βρέθηκα στο δωμάτιο του νοσοκομείου να επικοινωνώ με τους ανθρώπους που ήταν κοντά μου, είτε οικογένειά μου είτε με φίλους, με χαρτάκια. Είχα πάρει και ένα τετραδιάκι, όπου έγραφα και αφότου βγήκα από το νοσοκομείο. Ετσι, κάποια στιγμή είπα από μέσα μου: ρε παιδί μου, δεν μπορώ να μιλήσω ούτε στο παιδί μου. Και σκέφτηκα: εντάξει, δεν μπορώ να μιλήσω, δεν μπορώ να τραγουδήσω, δεν μπορώ να εκφραστώ με άλλο τρόπο, μπορώ όμως να γράψω. Στο νοσοκομείο θα γράψω λοιπόν στον γιο μου ένα βιβλίο. Η γραφή ήταν ο μόνος τρόπος να ζω πραγματικά».
Τρεις ενότητες
Το βιβλίο του Γιάννη περιλαμβάνει 24 γράμματα προς τον γιο του, όσα δηλαδή και τα γράμματα της αλφαβήτου που διδαχθήκαμε και χρησιμοποιούμε καθημερινά, ενώ χωρίζεται σε τρεις ενότητες. Η πρώτη καταπιάνεται με το νόημα του να συνδέεσαι και να μοιράζεσαι, η δεύτερη με το να μαθαίνεις και να δημιουργείς και η τρίτη με το να ανακατεύεσαι, να απολαμβάνεις και να αποδέχεσαι.
Το βιβλίο δεν πραγματεύεται τον θάνατο ή τον καρκίνο, αλλά τη ζωή και μάλιστα αυτή που πραγματικά αξίζει. «Οσο δεν έχουμε πραγματική επίγνωση της θνητότητας, δεν μπορούμε να δούμε και εύκολα τη σημασία που έχει το φως κάθε μέρα. Δηλαδή, ότι ξυπνήσαμε σήμερα, είμαστε ζωντανοί και μπορούμε να κάνουμε κάποια πράγματα, ο καθένας με τους περιορισμούς του, τα όριά του, τις δυσκολίες του. Το ότι μπορούμε να κάνουμε κάποια πράγματα κάνει τη μέρα μας να αξίζει. Αμα έχεις επίγνωση ότι πράγματι μπορεί να μην υπάρξει η επόμενη, εκτιμάς τη ζωή. Καμιά φορά λέμε “εντάξει, ρε παιδί μου, έλα θα το αφήσω σήμερα αυτό”. Το αποτέλεσμα είναι ότι ενώ μπορείς, δεν το κάνεις γιατί πιστεύεις ότι ο χρόνος είναι ατελείωτος. Αυτό το βιβλίο, παρότι έκανα χειρουργεία, χημειοθεραπείες και είχα φτάσει σε δύσκολο σημείο, το τελείωσα σε δύο μήνες. Η πλήρης επίγνωση της θνητότητάς μου με έφερε σε αυτό το σημείο».
Δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι ο τίτλος του βιβλίου του Γιάννη ήρθε και έγινε η «ερώτηση του ενός εκατομμυρίου»: Τι αξίζει πραγματικά; Ο ίδιος απαντά ξεκάθαρα. «Η ζωή αξίζει γιατί έχει πολλές πλευρές, πολύ φως μέσα της και πολλά διαφορετικά χρώματα. Η ζωή έχει πάρα πολλές συχνότητες, πολλές διαδρομές. Γι’ αυτό τελειώνω και αρχίζω έτσι το βιβλίο. Αυτό το παρατήρησα μετά, δεν το έκανα επίτηδες, αλλά βγήκε φυσικά να πω στον γιο μου ότι η ζωή του αξίζει και θα μπορούσα να έχω γράψει το βιβλίο και να πω μόνο αυτό».
Με τη συγκίνηση να ξεχειλίζει, κυρίως από την πλευρά μου, ο Γιάννης συνεχίζει: «Υπάρχουν κάποια πράγματα στη ζωή μου που ανακάλυψα ότι αξίζουν πάρα πολύ. Το ένα είναι η σύνδεση με τους ανθρώπους, με οποιονδήποτε τρόπο. Κατ’ αρχάς με τους πολύ οικείους, την οικογένεια. Αλλά και η σύνδεση με τους φίλους, μέσα σε κοινότητες με ανθρώπους που δίνετε μάχες στον ίδιο χώρο – που τελικά γίνονται μάχες για πραγματική ζωή. Αρα η σύνδεση με τους ανθρώπους είναι πάρα πολύ σημαντική».
Ο έρωτας δεν θα μπορούσε να λείπει από την αφήγησή του: «Οι έρωτες, για παράδειγμα, έχουν μέσα τους προδοσίες, πολλές απογοητεύσεις, πολλά πισωγυρίσματα, χωρισμούς και πόνο. Ο πόνος είναι κομμάτι της ζωής και μέσα από αυτόν καταλαβαίνεις ότι είσαι ακόμα ζωντανός και πως ακόμα νοιάζεσαι και πιστεύεις σε πράγματα. Αξίζει επίσης να εμπλεκόμαστε με αυτό που λέμε ανθρώπινη δημιουργικότητα. Από τα πολύ απλά πράγματα που μπορούμε να δημιουργήσουμε ως παιδιά ως τα πιο σύνθετα που δημιουργούμε ως μεγαλύτεροι, Μέχρι τη δημιουργία του ίδιου μας του εαυτού, δηλαδή το πώς τον πλάθουμε και τον αλλάζουμε».
Ο γιος του Γιάννη είναι ακόμα στο δημοτικό. Ωστόσο, μέσα από τα δικά του μάτια και την παιδική του αθωότητα καταλαβαίνει τον αγώνα που δίνει ο πατέρας του. Πώς, όμως, μπορεί να επικοινωνηθεί σε ένα παιδί η εμφάνιση ενός καρκίνου; Ο Γιάννης δεν απαντά μόνο ως πατέρας αλλά και ως επιστήμονας, με τη χρήση του νόμου της τριβής.
«Οταν μίλησα στον γιο μου για τον πρώτο καρκίνο, το 2022, χρησιμοποίησα μεταφορικά τον ορισμό της τριβής. Η τριβή είναι μια δύναμη που συχνά την αναφέρουμε οι φυσικοί ως την πρώτη δύναμη αντίστασης, γιατί πάει αντίθετα στην κίνηση. Του είπα ότι ο μπαμπάς έχει μια κακή ελιά στην πλάτη του και ότι θα κάνει κάποιες εξετάσεις. Του εξήγησα πως θα παλέψουμε αυτή την ελιά, γιατί έτσι πρέπει να κάνουμε. Τότε ο καρκίνος ήταν σε αρχικά στάδια και δεν είχε εξαπλωθεί. Σήμερα, που ο γιος μου είναι 7 χρονών, γνωρίζει την αλήθεια για τον καρκίνο, ξέρει ότι τον παλεύουμε. Πάνω από όλα έμαθε ότι δεν πεθαίνουν όλοι οι άνθρωποι που έχουν καρκίνο, καθώς πολλοί τον ξεπερνούν».
Τα μικρά πράγματα
Τι έχει αλλάξει μετά την αρρώστια στον τρόπο που σκέφτεται και ζει, τι έχει αναθεωρήσει; «Εχω καταλάβει πολύ καλά ότι αξίζει να κάνεις κάτι κάθε μέρα, δηλαδή από το να φροντίσεις τον εαυτό σου, να ακούσεις ένα τραγούδι, να παίξεις με το παιδί σου, να μιλάς για τα πιο απλά πράγματα έτσι για να ηρεμήσεις, για να χαλαρώσεις, για να ακούσεις κάτι όμορφο ή να μάθεις κάτι καινούργιο. Αρα, να μην υποτιμάμε τη ρουτίνα και την καθημερινότητα. Δεν χρειάζεται να κάνουμε κάτι μεγάλο. Ανακαλύπτεις την αξία και των μικρών πραγμάτων».
Η συζήτηση γύρω από το βιβλίο πήρε κοινωνική προέκταση όταν στο «τραπέζι» έπεσε η ερώτηση για το αν θα μπορούσε να υπάρχει και ένα 25ο γράμμα. Η απάντησή του σε αυτή συνοψίζεται στην λέξη «αλληλεγγύη». «Θα εμπλούτιζα το βιβλίο με ένα γράμμα για την λέξη “αλληλεγγύη«, την οποία την έζησα για ακόμη μια φορά στο πετσί μου όταν το είχα ήδη τελειώσει. Το εισέπραξα όταν πήγα να δώσω ένα από τα πρώτα αντίτυπα που κυκλοφόρησαν στον Πάνο Ρούτσι, στο Σύνταγμα. Οταν ξεκίνησε την απεργία πείνας, εγώ βρισκόμουν μέσα στο νοσοκομείο και πήρα εξιτήριο κάπου στα μέσα της. Αποφάσισα να πάω να δώσω ένα αντίτυπο στον Πάνο και πήρα μαζί και το παιδί μου. Του είπα ότι θα πάμε να δούμε έναν άνθρωπο ο οποίος δίνει αγώνα για το παιδί του, αλλά και για όλα τα παιδιά.
Ο Πάνος με συγκίνησε με τον τρόπο που μίλησε σε εμένα και στον γιο μου, όταν του έλεγε ότι του δίνουμε δύναμη. “Τι λες Πάνο, εσύ μας δίνεις δύναμη” διαμαρτυρήθηκα – και συνέχισε η ίδια ιστορία, ποιος δίνει δύναμη σε ποιον. Εκεί συνειδητοποίησα ότι η αλληλεγγύη είναι ένα αμφίδρομο πράγμα».
Ο ρόλος της μουσικής
Στην μάχη με τον καρκίνο, καταλύτης της επόμενης μέρας και της συνέχειας του αγώνα είναι και η μουσική, η οποία, όπως θεωρεί ο Γιάννης, έχει πολλά κοινά με τη χημεία. «Η μουσική με τη χημεία και εν γένει με τις επιστήμες έχουν κοινά πατήματα, αλλά μας ξεκλειδώνουν και διαφορετικές οπτικές της ζωής. Η μουσική στη διαχείριση της ασθένειας παίζει τεράστιο ρόλο, με βοηθάει να αντιστέκομαι. Η μουσική είναι ένας χώρος που μέσα της υπάρχει και φως και σκοτάδι, όπως και σε όλα τα πράγματα στη ζωή.
Ο Μότσαρτ, για παράδειγμα, που φαίνεται ένας συνθέτης πολύ “χαρούμενος”, έχει πολλά σημεία μέσα στις συνθέσεις του τα οποία αντικατοπτρίζουν το απόλυτο σκοτάδι.
Ο άνθρωπος, δηλαδή, εκπέμπει και χαρά και λύπη. Τον Μότσαρτ λοιπόν δεν τον είχα σε πολύ εκτίμηση πριν από την ασθένειά μου, αλλά από τη στιγμή που μπήκε στη ζωή μου ανακάλυψα ότι εξέπεμπε μια ισορροπία και μια φωτεινότητα την οποία τη χρειαζόμουν και τη χρειάζομαι στη μάχη που δίνω. Το μάθημα που μου έδωσε η μουσική του ήταν συνολικό και μου έμαθε πως κάθε συναίσθημα και κάθε ερέθισμα που βιώνουμε καθημερινά είναι κομμάτι της ζωής. Δεν μπορούμε να υπάρχουμε χωρίς αυτό».
Ηρθε ώρα να μπει μια τελεία. Γιατί η ιστορία του Γιάννη δεν έχει τέλος.
