Σε τι φάση βρίσκονται τα ελληνοτουρκικά; Ακόμη κι αν ένα σκηνικό έντασης παραπέμπει σε εικόνες του παρελθόντος, καθώς την τελευταία τριετία οι προσπάθειες για ήρεμα νερά στο Αιγαίο έχουν αποτέλεσμα, είναι ξεκάθαρο ότι τους τελευταίους μήνες στον άξονα Αθήνας – Αγκυρας επικρατεί ομίχλη. Τα διαδοχικά ραντεβού διαρκείας Μητσοτάκη – Ερντογάν και Γεραπετρίτη – Φιντάν που καταγράφονταν την προηγούμενη διετία αποτελούν πλέον ζητούμενο, ενώ οι ανοικτοί δίαυλοι δεν παραπέμπουν πια σε μια κατάσταση ρουτίνας.
Το ραντεβού κορυφής τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη ματαιώθηκε, ενώ οι δύο ΥΠΕΞ έπειτα από ένα τριήμερο που πέρασαν στους ίδιους χώρους δεν βρήκαν χρόνο για μια διεξοδική συζήτηση για τα διμερή. Γεραπετρίτης και Φιντάν συναντήθηκαν εν τάχει στο περιθώριο της συνόδου του ΟΑΣΕ στη Βιέννη, χωρίς ουσιαστική συζήτηση για τα επόμενα βήματα. Η βεβαιότητα του Μητσοτάκη για το ταξίδι στην Αγκυρα μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2026 είναι αυτή τη στιγμή το μοναδικό σήμα ότι η κατάσταση των πραγμάτων δεν έχει αλλάξει ουσιωδώς.
Στην πραγματικότητα, ο ελληνοτουρκικός διάλογος έχει αλλάξει ταχύτητα – με τα ενεργειακά να αποτελούν τη νέα παράμετρο που έχει μπει δυναμικά στο τραπέζι. Οπως έχουν παίξει τον ρόλο τους και δύο πόλεμοι που ξέσπασαν ή εξελίσσονται βορειότερα και νοτιότερα των δύο χωρών, μεταβάλλοντας τις προτεραιότητες. Οι εξελίξεις δεν είναι γραμμικές και συντηρούν το εξοπλιστικό ράλι στη γειτονιά.
Από το μπλόκο της συμμετοχής της στο αμυντικό πρόγραμμα SAFE, η Αγκυρα είναι χολωμένη – και το τουρκικό ανάχωμα σε μια κυπριακή προεδρία στον ΟΑΣΕ αποτελεί ουσιαστικά μια κίνηση αντιποίνων. Οπως με ιδιαίτερο προβληματισμό παρακολουθούν στο Ακ Σαράι και την επέκταση της ελληνοϊσραηλινής συνεργασίας στον αμυντικό τομέα. Ενας μελλοντικός συγχρονισμός των «σιδερένιων θόλων» στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως αντιλαμβάνονται στην Τουρκία, μπορεί να δημιουργήσει δισεπίλυτα προβλήματα.
Παρά την καχυποψία, ωστόσο, σε Αθήνα και Αγκυρα εξίσου αντιλαμβάνονται ότι το σκηνικό στην ευρύτερη περιοχή είναι τόσο ρευστό, ώστε να μη συμφέρει καμία πλευρά μια επιστροφή σε τρικυμιώδεις καταστάσεις. Το νέο παιχνίδι αναγκαστικά θα συνδυαστεί και με διπλωματικές πρωτοβουλίες – είτε για να αφοπλίσει η μία πλευρά την άλλη είτε για να δημιουργήσει ένα σκηνικό απομόνωσης και περιορισμού της. Με δύο ευρωπαϊκές προεδρίες στον επόμενο ενάμιση χρόνο να περνούν από Λευκωσία και Αθήνα, είναι πρόδηλο ότι στο παιχνίδι θα επιδιωχθεί να μπει ενεργότερα και η ΕΕ.
Η ελληνική πρωτοβουλία «5×5» για τις θαλάσσιες ζώνες θα μπορούσε να βγάλει την Αγκυρα στο ξέφωτο με τους αντιρρησίες, όπως και μια πρόσκληση του Νίκου Χριστοδουλίδη στον Ερντογάν για μια ευρωσύνοδο που, θεωρητικώς, θα αναζητήσει διέξοδο και στο Κυπριακό. Από τις αρχές της νέας χρονιάς θα δοθεί σε πολλά επίπεδα και μια μάχη εντυπώσεων – που μπορεί να συνδεθεί και με τις κινήσεις για τη δημιουργία νέου οργανισμού για την περιφερειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο (ένας τοπικός ΟΑΣΕ) ή την απόπειρα αναθέρμανσης του East Med Gas Forum, όπου συμμετέχουν σειρά κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, με την Τουρκία εκτός πλάνου.
Ολα αυτά μπορεί να προκαλέσουν τριβές και παράσιτα στη γραμμή Αθήνας – Αγκυρας, αλλά δεν φαίνεται να ανατρέπουν την κεντρική απόφαση για έναν διάλογο μακράς διαρκείας. Στους εγχώριους διπλωματικούς διαδρόμους, άλλωστε, καταγράφεται από πολλούς μια αλλαγή σχεδιασμού που αποτελεί ένα πρόσθετο μήνυμα προς την Αγκυρα. Δεν είναι μόνον η πρόσκληση για το σχέδιο «5×5», η Αθήνα πλέον αποκρούει κάθε παρέμβαση τρίτων στα ελληνοτουρκικά – ακόμη κι αν αυτή προέρχεται από τον αμερικανό πρεσβευτή στην Αγκυρα -, διαμηνύοντας ότι τα διμερή θέματα μπορούμε να τα συζητήσουμε μόνοι μας στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Η μεταβολή είναι προφανώς απότοκος και της αλλαγής φρουράς στην Ουάσιγκτον: επί Μπάιντεν, ο Ερντογάν επέκρινε την Αθήνα ότι κρύβεται πίσω από κηδεμόνες για τα ελληνοτουρκικά. Σήμερα, έχοντας μια πρώτη γεύση από τις φόρμουλες του Λευκού Οίκου για τη Γάζα και την Ουκρανία, κανείς δεν θα ήθελε μια πρόταση από τον Τραμπ για το Αιγαίο…
