Από την εποχή, αρχές του προηγούμενου αιώνα, που η «Μεγάλη ληστεία του τρένου» (1903) του Εντουιν Σ. Πόρτερ παίχθηκε στις αίθουσες μέχρι τις μέρες μας, το κινηματογραφικό είδος γουέστερν έχει διανύσει μια εξαιρετικά μακρά πορεία επανεφευρίσκοντας συνεχώς τον εαυτό του. Μερικοί σταθμοί του, χονδρικά μιλώντας, οι ταινίες του Τζον Φορντ για την κατάκτηση των συνόρων («Ταχυδρομική άμαξα», «Αγαπημένη μου Κλημεντίνη»), η επέλαση των ιταλικών Spaghetti Western με σημαιοφόρο τον Σέρτζιο Λεόνε («Για μια χούφτα δολάρια», «Μονομαχία στο Ελ Πάσο», «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος»), το όραμα του Σαμ Πέκινπα για το λυκόφως του είδους («Η άγρια συμμορία» κ.ά.), όπως και η απομυθοποίηση του «ηρωικού» πιστολέρο από τον Κλιντ Ιστγουντ («Οι ασυγχώρητοι»).
Επίσης, το γουέστερν έχει χρησιμεύσει ως όχημα μέσω του οποίου οι κινηματογραφιστές σχολίασαν τις κοινωνικές και πολιτικές πραγματικότητες της εποχής τους. Πιο πρόσφατο παράδειγμα η ταινία «Testa o croce?» (Κορόνα ή γράμματα;) των Ματέο Ζόπις και Αλέσιο Ρίγκο ντι Ρίγκι που θα προβληθεί στο πλαίσιο του 5ου αφιερώματος Cinema made in Italy, 20 με 23 Νοεμβρίου, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζοντας μια επιλογή από πολύ πρόσφατες ταινίες, αντιπροσωπευτικές του ιταλικού σινεμά. Αποκαθωλητικό και απρόβλεπτο, το φιλμ διαδραματίζεται στην Ιταλία, όπου, ως θιασάρχης πλέον, ο πρώην θρύλος του Φαρ Ουέστ, ο Μπάφαλο Μπιλ (Τζον Σ. Ράιλι), θα λάβει μέρος σε μια πολύ παράξενη πρόκληση, στην οποία ρόλο θα παίξουν αρκετά πρόσωπα. Ανάμεσά τους η πανέμορφη Ρόζα (Νάντια Τερέζκιεβιτς), ένας πιστολάς, ο Σαντίνο (Αλεσάντρο Μπόργκι), καθώς και ένας πολύ εκκεντρικός κύριος, ο Ρουπέ (Τζιάνι Γκάρκο)…
Η ταινία σας «Testa o croce?» πέρα από καθετί δείχνει να είναι ένα υπέροχο ομάζ στο γουέστερν, τόσο το ευρωπαϊκό / Spaghetti που διέπρεψε στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 όσο και το παραδοσιακό αμερικανικό. Ετσι θελήσατε να κινηθείτε;
Μαζί με τον συνεργάτη μου, τον Αλέσιο Ρίγκο ντι Ρίγκι, αναρωτιόμασταν συχνά τι σημαίνει να γυρίζεις ένα γουέστερν σήμερα. Δεν είχαμε κανένα ενδιαφέρον για ένα παραδοσιακό γουέστερν. Στόχος μας ήταν να κάνουμε ένα γουέστερν που θα διαδραματιζόταν στην Ιταλία και όχι ένα ιταλικό γουέστερν (που ναι μεν γυρίζονταν στην Ιταλία και την Ισπανία, αλλά διαδραματίζονταν στα αμερικανομεξικανικά σύνορα). Θελήσαμε να ανατρέψουμε το είδος εκ των έσω. Βρήκαμε ένα καλό σημείο εκκίνησης στην περιοδεία του Μπάφαλο Μπιλ στην Ιταλία, η οποία ήδη ενσάρκωνε αυτό το είδος αποδόμησης. Παιδιά ακόμη, ακούγαμε την ιστορία της πρόκλησης στη Ρώμη μεταξύ των καουμπόηδων του Μπάφαλο Μπιλ και των butteri («βουτυρένιων») της Cisterna Latina. Ο θρύλος λέει ότι οι Ιταλοί νίκησαν, και μάλιστα κάποιες εφημερίδες της εποχής το ανέφεραν, αν και φυσικά η ιστορία ειπώθηκε από τους Ιταλούς! Οπως και σε άλλες ταινίες μας, μας ενδιέφερε πολύ να εξερευνήσουμε τη φύση της αλήθειας. Μέχρι τότε, η Δύση είχε γίνει πια ένα θέαμα, μια περιοδεύουσα συλλογή από ιστορίες των συνόρων, πολλές από τις οποίες πιθανότατα διανθίστηκαν από τον ίδιο τον Μπάφαλο Μπιλ. Από εκεί και πέρα, η ιδέα μας ήταν να ξεκινήσουμε με το κλασικό γουέστερν (το οποίο στην αρχή της ταινίας μας είχε ήδη μετατραπεί σε θέατρο) και στη συνέχεια να προχωρήσουμε στα πολλά υποείδη του: από το αναθεωρητικό γουέστερν μέχρι τις παραλλαγές των σπαγγέτι και της παέγιας, από τις επανερμηνείες της κωμωδίας και του τρόμου μέχρι τα παραισθησιογόνα όξινα γουέστερν.
Πάντως ακόμα και ο τίτλος της ταινίας σας παραπέμπει σε ευρωπαϊκά γουέστερν όπως τα «Tre croci per non morire» και «Una lunga fila di croci» του Σέρτζιο Γκαρόνε, το «Una pistola per cento croci» του Κάρλο Κρόκολο ή το «Giu la testa» του Σέρτζιο Λεόνε. Επίτηδες επιλέξατε τις λέξεις croce και testa; Είχατε ίσως κάποιες άλλες ιδέες στο μυαλό σας;
Λατρεύουμε πολύ τα γουέστερν, έχουμε δει αμέτρητες ταινίες και έχουμε πολλά βιβλία για το είδος. Οσο για τον τίτλο – και πολύ χαιρομαι που αναφέρατε τόσο πολλές από αυτές τις ταινίες –, μας άρεσε η ιδέα των δύο όψεων του ίδιου νομίσματος: κεφάλια και ουρές, κορόνα – γράμματα, η Ρόζα και ο Σαντίνο. Θέλαμε να αποσυναρμολογήσουμε τον κλασικό ήρωα γουέστερν, τον καουμπόι, εδώ τον Σαντίνο, και κυριολεκτικά να τον διαλύσουμε, χωρίζοντας το κεφάλι του από το σώμα του και περιορίζοντάς τον σε έναν σταυρό. Και αντ’ αυτού να επιτρέψουμε να αναδυθεί η νέα ηρωίδα της ιστορίας, η Ρόζα…
Ως και ένας από τους ηθοποιούς σας στο «Testa o croce?» είναι ο Κροάτης Τζιάνι Γκάρκο, ο περίφημος πιστολέρο Sartana στο Spaghetti Western franchise Sartana. Ηταν δύσκολο να τον κλείσετε για τη δική σας ταινία;
Επιλέξαμε διαφορετικούς ηθοποιούς και τους προσεγγίσαμε με διαφορετικούς τρόπους, αλλά ο Τζιάνι Γκάρκο ήρθε σε επαφή χάρη στον διευθυντή κάστινγκ μας Φραντσέσκο Βεντοβάτι. Θέλαμε τον ρόλο του κ. Ρουπέ να τον υποδυθεί βετεράνος ηθοποιός σε γουέστερν, ο οποίος θα κουβαλούσε μαζί του την ουσία του είδους, την ιστορία, τους μύθους και ολόκληρο τον κόσμο που θυμίζει. Ενας μικρός φόρος τιμής για όσους από εμάς είμαστε παθιασμένοι με αυτές τις ταινίες. Η συνεργασία μαζί του ήταν συναρπαστική. Ο Γκάρκο είναι ένας εξαιρετικός και βαθιά ευαίσθητος ηθοποιός.
Η ταινία σας φέρει τα ονόματα δύο σκηνοθετών, το δικό σας και του εδώ και χρόνια συνεργάτη σας Αλέσιο Ρίγκο ντι Ρίγκι. Σε γενικές γραμμές πώς μοιράζετε τη δουλειά στη σκηνοθεσία;
Δεν μοιράζουμε τους ρόλους, το έχουμε δοκιμάσει και στο παρελθόν, αλλά δεν λειτούργησε ποτέ. Ξεκινήσαμε μαζί ως ντουέτο το 2012, οπότε έχουν περάσει αρκετά χρόνια. Η πρώτη μας ταινία ήταν το «Black beast». Τότε, ήμασταν μόνο οι δυο μας και ένας boom operator, που τυχαίνει να είναι ο Βιτόριο Τζιαμπέτρο, ο μουσικοσυνθέτης μας, και περιστασιακά μερικοί φίλοι που βοηθούσαν. Η δεύτερη ταινία μας, το «Il solengo», γυρίστηκε με ένα ελαφρώς μεγαλύτερο συνεργείο, περίπου δέκα με δεκαπέντε άτομα. Η ταινία «The tale of king Crab» και το «Testa o croce?» ήταν πιο δομημένες παραγωγές, αλλά πάντα προσπαθούσαμε να διατηρήσουμε τον ίδιο χειροτεχνικό τρόπο εργασίας. Δεν είναι πάντα εύκολο να δουλεύεις ως ντουέτο, δεν είσαι ποτέ μόνος.
