Ενα αριστερό κροσέ, μια κλωτσιά στο στήθος, μερικά γρήγορα χτυπήματα σταυρωτά. Το πλήθος ξεσπά σε χειροκροτήματα. Μα δεν είναι η δεξιοτεχνία ενός ανθρώπινου kickboxer που συγκινεί το κοινό, αλλά η αδέξια απόπειρα ενός ανθρωποειδούς ρομπότ για νοκντάουν, προτού εκείνο παραπατήσει και σωριαστεί στο έδαφος. Στο εσωτερικό του Εθνικού Παλέ Νέου Πατινάζ του Πεκίνου, εκεί όπου φιλοξενήθηκαν αγωνίσματα των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2022, η Κίνα εγκαινίασε τους πρώτους Παγκόσμιους Αγώνες Ανθρωποειδών Ρομπότ, ένα θέαμα που συνδυάζει την τεχνολογία με το θεατράλε της πολιτικής προβολής.
Ονομάστηκαν «οι αγώνες του μέλλοντος». Αντί για ιδρώτα, αίμα και κακώσεις, όπως συμβαίνει στα κλασικά μαχητικά αθλήματα, εδώ η πρόκληση είναι διαφορετική: ισορροπία, διάρκεια μπαταρίας και ένας ανείπωτος υπαρξιακός προσανατολισμός. Οι «αθλητές» είναι μικροσκοπικά ανθρωποειδή που κατασκευάστηκαν από κορυφαία κινεζικά πανεπιστήμια και τεχνολογικές εταιρείες. Αντίπαλοί τους δεν είναι άλλοι μαχητές, αλλά οι περιορισμοί της φυσικής, της μηχανικής και της τεχνητής νοημοσύνης.
Η τελετή έναρξης είχε όλα τα στοιχεία ενός εθνικού θεάματος: ο κόσμος σηκώθηκε όρθιος για τον εθνικό ύμνο, τα φώτα έπεσαν πάνω στις ατσάλινες φιγούρες και η κρατική τηλεόραση μετέδιδε με υπερηφάνεια. «Ηρθα από περιέργεια», είπε ο Χονγκ Γιουν, ένας 58χρονος συνταξιούχος μηχανικός που παρακολουθούσε από τις πρώτες σειρές. «Να βλέπεις ρομπότ να τρέχουν είναι πιο συναρπαστικό κι από ανθρώπους», σχολίασε, σαν να ένιωθε ότι ήταν μπροστά σε μια παράσταση επιστημονικής φαντασίας.
Από το ρινγκ μέχρι τον στίβο το θέαμα ήταν μοναδικά περίεργο. Οι αγώνες δεν περιορίστηκαν στο kickboxing. Ανθρωποειδή ρομπότ έτρεξαν στον στίβο, έπαιξαν ποδόσφαιρο, έφτασαν μέχρι και σε χορευτικές φιγούρες. Σε έναν αγώνα 1.500 μέτρων, το κεφάλι ενός ρομπότ εκτοξεύτηκε κατά τη διάρκεια της διαδρομής, υποχρεώνοντας την ομάδα του να αποσυρθεί. Ατύχημα. Ολα μέσα στο παιχνίδι. «Το πιο δύσκολο είναι να κρατήσουμε το κεφάλι ισορροπημένο στην κίνηση», εξήγησε ο 19χρονος Γουάνγκ Ζιγί, φοιτητής του Πανεπιστημίου του Πεκίνου. Η εικόνα ήταν γεμάτη αμηχανία αλλά και γοητεία: σαν ένα παραμύθι όπου οι ήρωες – μηχανές παλεύουν να μιμηθούν τους δημιουργούς τους.
Πίσω όμως από το πανηγυρικό κλίμα, διαγράφεται μια πολύ σοβαρότερη ατζέντα. Η Κίνα επενδύει τεράστια ποσά στην τεχνολογία της «ενσώματης τεχνητής νοημοσύνης» (embodied AI), δηλαδή στη σύνδεση της AI με ρομπότ που μιμούνται το ανθρώπινο σώμα. Το ζήτημα μάλιστα προβλήθηκε ως προτεραιότητα στην ετήσια κυβερνητική έκθεση. Από τότε που μια ομάδα ρομπότ – χορευτών εμφανίστηκε στο τηλεοπτικό Γκαλά της Κινεζικής Πρωτοχρονιάς, με κοινό σχεδόν 17 δισεκατομμυρίων διαδικτυακών θεάσεων, το Πεκίνο επιδιώκει να πείσει πως βρίσκεται στην αιχμή της ρομποτικής.
Η κινεζική κυβέρνηση δεν κρύβει ότι οι φιέστες αυτές αποτελούν μέρος της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ. Ενώ η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να έχει προβάδισμα στην αιχμή της έρευνας και περιορίζει τις εξαγωγές εξελιγμένων μικροτσίπ προς την Κίνα, το Πεκίνο επενδύει στην πραγματική εφαρμογή: ρομπότ που μπορούν να βγουν στην αγορά, να μπουν σε εργοστάσια, νοσοκομεία, ακόμα και στα σπίτια.
Οι επενδύσεις, τεράστιες. Πόλεις όπως το Πεκίνο και η Σαγκάη έχουν ήδη δημιουργήσει ταμεία ρομποτικής ύψους 10 δισ. γουάν (1,3 δισ. ευρώ), ενώ η Τράπεζα της Κίνας δεσμεύτηκε να στηρίξει την AI βιομηχανία με 1 τρισ. γουάν την επόμενη πενταετία. Εταιρείες όπως η UBTech και η Unitree Robotics, που παρείχαν τα ρομπότ – πυγμάχους, κινούνται με φρενήρεις ρυθμούς για να καλύψουν τη διαφορά από κολοσσούς όπως η Boston Dynamics και η Tesla.
Η ειρωνεία; Ακόμη και η Tesla, που λανσάρει το δικό της ανθρωποειδές Optimus, βασίζεται σε κινεζικές αλυσίδες εφοδιασμού για βασικά εξαρτήματα. Σύμφωνα με τη Morgan Stanley, η Κίνα μπορεί να παράγει ρομπότ στο ένα τρίτο του κόστους άλλων χωρών. Η πλήρης αποσύνδεση από την κινεζική παραγωγή φαντάζει σχεδόν αδύνατη.
Οι ανάγκες μιας κοινωνίας που γερνά είναι πολλές. Για το Πεκίνο, τα ρομπότ δεν είναι μόνο επίδειξη ισχύος, αλλά και απάντηση σε μια εσωτερική κρίση: τον γηράσκοντα πληθυσμό και το συρρικνούμενο εργατικό δυναμικό. Στην εφημερίδα «Λαϊκή Ημερησία», όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος, αναφέρθηκε πρόσφατα ότι τα ανθρωποειδή μπορούν να προσφέρουν όχι μόνο πρακτική βοήθεια στους ηλικιωμένους, αλλά και συναισθηματική υποστήριξη. Το όραμα της «ρομποτικής φροντίδας» δεν είναι μακριά, γράφτηκε ήδη. Ταυτόχρονα, τα ρομπότ θα μπορούσαν να αναλάβουν επαναλαμβανόμενες εργασίες στα εργοστάσια, επιτρέποντας στο ανθρώπινο εργατικό δυναμικό να στραφεί σε πιο σύνθετες, υψηλής τεχνολογίας απασχολήσεις.
Η απόσταση από την πραγματικότητα; Η εικόνα δεν είναι τόσο ρόδινη όσο παρουσιάζεται. Παρά τα άλματα της τεχνολογίας, οι ειδικοί εκφράζουν σκεπτικισμό. «Το σπίτι θα είναι πιθανότατα το τελευταίο μέρος όπου θα δούμε ανθρωποειδή, για λόγους ασφαλείας», λέει ο ερευνητής Κάιλ Τσαν από το Πανεπιστήμιο Πρίνστον. Οι καθημερινές εργασίες – από το να κόψεις με ασφάλεια με ένα μαχαίρι στην κουζίνα μέχρι να διπλώσεις ρούχα – απαιτούν λεπτό χειρισμό που η τεχνολογία δεν έχει ακόμη κατακτήσει. Ενα ανθρώπινο χέρι διαθέτει περίπου 27 «βαθμούς ελευθερίας», ενώ τα πιο προηγμένα ρομποτικά χέρια δεν ξεπερνούν τους 22.
Το πρόβλημα εντείνεται από το γεγονός ότι το ανθρώπινο περιβάλλον είναι απρόβλεπτο και πολύπλοκο. Σε αντίθεση με τα γιγαντιαία datasets που εκπαιδεύουν γλωσσικά μοντέλα, τα δεδομένα για την κίνηση ενός ρομπότ μέσα σε εστιατόρια ή σκάλες είναι περιορισμένα. Και η εκπαίδευση σε τέτοια σενάρια παραμένει ακριβή και χρονοβόρα.
Ανάμεσα σε όνειρα και πραγματικότητα και παρά τις δυσκολίες, η Κίνα έχει αποδείξει στο παρελθόν ότι μπορεί να ανατρέψει τις προσδοκίες. Πριν από δέκα χρόνια, εξήγε λιγότερα από 400.000 αυτοκίνητα τον χρόνο. Σήμερα είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας στον κόσμο με σχεδόν 6 εκατομμύρια οχήματα. Κάτι παρόμοιο ελπίζει να πετύχει και με τα ανθρωποειδή.
Στο μεταξύ, οι εικόνες παραμένουν εντυπωσιακές αλλά και ελαφρώς ανησυχητικές: μηχανές με ανθρώπινη μορφή που παραπατούν, πέφτουν, τις τραβούν από το ρινγκ για φόρτιση, πριν επιστρέψουν ξανά στη «μάχη». Ενα θέαμα που θυμίζει περισσότερο πρόβα παρά πραγματική καθημερινότητα.
Μια κοινωνία που γοητεύεται είναι το ιδανικό σκηνικό. Για τους πολίτες, το θέαμα είναι μια ευκαιρία να αγγίξουν το μέλλον. Η Ζαν Γκουανγκτάο, μητέρα δύο κοριτσιών, βρέθηκε στο στάδιο με τις κόρες της χάρη σε δωρεάν εισιτήρια από το σχολείο. «Είναι καλό τα παιδιά μου να έρθουν σε επαφή με την πιο προηγμένη ρομποτική», είπε. «Θα διευρύνει τους ορίζοντές τους».
Και ίσως εκεί κρύβεται η ουσία αυτών των αγώνων: όχι τόσο στο αν τα ρομπότ μπορούν σήμερα να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο, αλλά στο πώς μπορούν να γοητεύσουν τη φαντασία του. Στο Πεκίνο, ανάμεσα σε χειροκροτήματα, πτώσεις και χαμόγελα, η Κίνα επιχειρεί να παρουσιάσει το μέλλον της. Ενα μέλλον όπου τα ανθρωποειδή τρέχουν, παλεύουν, χορεύουν, κι ας σκοντάφτουν ακόμα στα ίδια τους τα βήματα. Μικρά είναι ακόμη. Θα μάθουν, και μάλιστα (για την ώρα τουλάχιστον) χωρίς πόνο…
