Εντονες αντιδράσεις προκάλεσαν οι δηλώσεις του κ. Κώστα Τσιάρα, υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και έχοντος την εποπτεία του ΟΠΕΚΕΠΕ (δηλαδή του Ελληνικού Οργανισμού Πληρωμών των κοινοτικών ενισχύσεων) ότι το πρόστιμο ύψους 415 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο επέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Ελλάδα για παρατυπίες και αδυναμίες στον μηχανισμό επιδοτήσεων, θα καλυφθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Από τεχνική άποψη, δεν υπάρχει τίποτα επιλήψιμο στις δηλώσεις του υπουργού. Σε αντίθεση με τη χρηματική ποινή που επιβάλλει το ποινικό δικαστήριο και αφορά πάντοτε πράξεις ή παραλείψεις για τις οποίες ευθύνεται ο ίδιος ο κατηγορούμενος, το διοικητικής φύσεως πρόστιμο καταλογίζεται συχνά στον κρατικό προϋπολογισμό. Π.χ. πράξεις ενός κρατικού οργάνου που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα του πολίτη, μπορούν να οδηγήσουν σε καταδίκη της χώρας (και όχι του συγκεκριμένου ατόμου που ενήργησε) από το Δικαστήριο του Στρασβούργου (ΕΔΔΑ). Το στοιχείο της ατομικής ευθύνης στο διοικητικό πρόστιμο δεν είναι τόσο έντονο όσο στο ποινικό δίκαιο. Είναι γνωστό εξάλλου ότι η συλλογική τιμωρία είναι γνώρισμα απολυταρχικών καθεστώτων (βλ. Γερμανία 1933-1945).
Παρ’ όλα αυτά οι δηλώσεις του υπουργού κρίνονται ως επιεικώς ατυχείς τόσο ως προς τη συγκυρία αλλά και ως προς τη στόχευση. Για ποιον λόγο;
Η έννοια της λογοδοσίας βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής ήδη από τον Πλάτωνα, σύμφωνα με τον οποίο «λόγον διδόναι» (Πολιτεία 534b-c) σημαίνει ότι η λήψη αποφάσεων στον δημόσιο βίο οφείλει να συνοδεύεται από μια συστηματική επεξήγηση η οποία να είναι ανοιχτή σε έλεγχο, αλλά και από απόδοση ευθυνών. Αντιθέτως, έλλειψη λογοδοσίας και μηχανισμών απόδοσης ευθυνών ενδέχεται να έχει βλαπτικές συνέπειες για τη συνοχή της κοινωνίας, καθώς ενεργεί αποτρεπτικά στη σύννομη συμπεριφορά των πολιτών. Σε μια δημοκρατική κοινωνία, λόγο δίδει αυτός που ενεργεί και είναι έτοιμος να αναλάβει προσωπικά τις ευθύνες των πράξεών του.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι οι δηλώσεις του κ. Τσιάρα αν και τεχνικά (νομικά) αυτονόητες διαρρηγνύουν αυτή τη βαθιά σχέση μεταξύ πολιτικής ηθικής, λογοδοσίας και απόδοσης ευθυνών. Η έμφαση που δόθηκε επικοινωνιακά στην απορρόφηση του υπέρογκου προστίμου από τα δημόσιο ταμεία, και μάλιστα πριν καν καταστεί σαφές τι ακριβώς συνέβη, ή πριν εξαντληθούν οι δυνατότητες εξακρίβωσης των πραγματικών περιστατικών και επιβολής (παραδειγματικών) ποινών, μπορεί μόνο να προσβάλει το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
Για πολύ καιρό στη χώρα γινόταν λόγος για την επανάσταση του αυτονόητου. Βλέπουμε στη συγκεκριμένη περίπτωση, ωστόσο, ότι οι διαχωριστικές γραμμές είναι πιο δαιδαλώδεις από ό,τι ίσως φαντάζεται κανείς. Η φυσικότητα με την οποία υπουργός της κυβέρνησης δηλώνει δημοσίως ότι ο έλληνας φορολογούμενος θα επωμιστεί το εξοντωτικό πρόστιμο της Επιτροπής, μας παραπέμπει στη δικτατορία του αυτονόητου.
Οι διωκτικές Αρχές κατέχουν τεχνογνωσία δεκαετιών σχετικά με την τέλεση απάτης κατά των ευρωπαϊκών ταμείων: διπλές και τριπλές καταμετρήσεις κοπαδιών, αβάσιμες δηλώσεις γεωργικών εκτάσεων, βρεγμένο βαμβάκι για το ζύγισμα και πλείστα άλλα τεχνάσματα δεν επιτρέπεται να εκπλήσσουν την εκτελεστική και δικαστική εξουσία. Ας ασχοληθούν άμεσα με το φαινόμενο απάτης στη μεγάλη του έκταση, χωρίς αυτονόητες αλλά αχρείαστες δηλώσεις.
