Ενα βήμα πιο κοντά στο «διάβασμα» του ανθρώπινου εγκεφάλου και των μύχιων σκέψεων του ανθρώπου έκανε μια ομάδα αμερικανών επιστημόνων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ενός πειράματος τα οποία δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Nature Neuroscience», ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Τέξας κατάφεραν, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του GPT – ενός ψηφιακού εργαλείου που βασίζεται στις ίδιες αρχές με το γνωστό ChatGPT -, να αποκωδικοποιήσουν όσα «διαδραματίζονταν» στο μυαλό τριών ανθρώπων, καθώς αυτοί άκουγαν επί 16 ώρες podcast των «New York Times» και μονολόγους από ένα δημοφιλές αγγλοσαξονικό σόου. Και μάλιστα, χωρίς να χρειαστεί να τοποθετήσουν ηλεκτρόδια εντός του εγκεφάλου, όπως γινόταν μέχρι σήμερα, αλλά μέσω μιας κυψέλης με ηλεκτρόδια στο εξωτερικό μέρος του κεφαλιού.
Εμαθε πώς σκέφτονται
Η μέθοδος αυτή δεν βασίζεται στην απευθείας καταγραφή της δραστηριότητας των νευρώνων, αλλά σε έναν «σημασιολογικό αποκωδικοποιητή» που παράγει κείμενα αναλύοντας εικόνες λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI), με βάση τις αλλαγές στο επίπεδο του οξυγόνου στο αίμα που αυτές προκαλούν. Ετσι, κατέστη δυνατή όχι μόνο η αναπαραγωγή όσων είχαν ακούσει σε πλήρεις προτάσεις, αλλά και των σκέψεων που τους προκάλεσαν ταινίες χωρίς ήχο. Πρακτικά, με τη βοήθεια του GPT, το σύστημα «έμαθε» πώς σκέφτονταν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι όταν άκουγαν το podcast και τους μονολόγους του σόου, αποκτώντας έτσι τη δυνατότητα να κάνουν «προβολή» σε περιπτώσεις ταινιών χωρίς ήχο.
Οπως είπε στην «Εl Pais» ο Αλεξάντερ Χαθ, νευρολόγος στο συγκεκριμένο πανεπιστήμιο, ο αποκωδικοποιητής «παράγει» αλληλουχίες λέξεων και «για καθεμία από αυτές τις λέξεις εκείνες που πιστεύουμε ότι θα ακολουθήσουν, έτσι ώστε να διαπιστώνουμε πόσο καλά ταιριάζει η κάθε ακολουθία, προκειμένου το τελικό αποτέλεσμα να ταιριάζει με την καταγραφόμενη δραστηριότητα του εγκεφάλου». Η διαφορά με συστήματα που προϋπήρχαν, σύμφωνα με τον ίδιο, έγκειται όχι μόνο στην εξωτερική τοποθέτηση των ηλεκτροδίων, αλλά και στο γεγονός ότι αυτά αποκωδικοποιούν όχι τη «μηχανική» του λόγου – τον τρόπο που κινείται η γλώσσα και το στόμα – αλλά το περιεχόμενο, δηλαδή τις ιδέες και τη σημασία των λέξεων.
Τα οφέλη και οι κίνδυνοι
Η παραπάνω διαδικασία, όπως σημειώνουν αρκετοί ειδικοί του κλάδου, θα έχει αναμφίβολα σημαντικές συνέπειες, τόσο σε κλινικό όσο και σε εμπορικό επίπεδο, καθώς οι «αποκωδικοποιητές» θα εξελίσσονται και θα τελειοποιούνται. Ειδικά δε για τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας νευρολογικής φύσης, τα συγκεκριμένα συστήματα μπορεί να σημαίνουν κυριολεκτικά μια «επανάσταση». Ταυτόχρονα όμως – όπως συμβαίνει με κάθε σημαντική τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη – προκύπτουν και τεράστιοι κίνδυνοι.
«Αυτές οι μέθοδοι θα έχουν τεράστιες επιστημονικές, κλινικές και εμπορικές εφαρμογές, αλλά ταυτόχρονα προαναγγέλλουν τη δυνατότητα αποκρυπτογράφησης νοητικών διεργασιών, καθώς η εσωτερική ομιλία χρησιμοποιείται συχνά ως εργαλείο για τη σκέψη. Αυτό είναι ένα ακόμη επιχείρημα υπέρ της επείγουσας προστασίας της ψυχικής και πνευματικής ιδιωτικότητας ως ενός θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος», λέει χαρακτηριστικά ο Ραφαέλ Γιούστε, ισπανός νευροβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης.
