Στάθης Βέλτσος

Επειδή σε αυτόν τον σύγχρονο πολιτισμό, ορισμένες φορές νιώθω σαν «εννοιολογικό απολίθωμα», τα «μάτια ερμητικά κλειστά» μου φέρνουν στο μυαλό μια ξεχασμένη ανθρώπινη κατάσταση, την ονειροπόληση. Στην κατάσταση αυτή, που μας επιτρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας, έχουν αναφερθεί αρκετοί φιλόσοφοι, ανάμεσά τους και μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία της γαλλικής διανόησης, ο Γκαστόν Μπασελάρ. Ο ίδιος, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, ενδιαφέρθηκε για τις δύο πλευρές της ανθρώπινης σκέψης·  την ορθολογική, που, επίσης, δεν χρειάζεται τα μάτια ανοιχτά, καθώς ο ορθός λόγος τα προβλέπει όλα· αλλά και την ενορατική, που συνδέεται με την ονειροπόληση. Σε αντίθεση λοιπόν με τον υπνοβάτη, του οποίου η μνήμη είναι σε αγρανάπαυση ή με εκείνον που κοιμάται και το ασυνείδητο παράγει όνειρα, ο ονειροπόλος είναι ένας περιπατητής της ημέρας. Κοιμάται μόνο με το ένα μάτι κλειστό, αρκετά νωθρός για να δει αυτό που πιστεύουμε πως βλέπουμε καθαρά, αλλά και αρκετά ξύπνιος, ώστε να μπορεί να ψελλίσει αυτό που μόνο εκείνος μπορεί να διακρίνει. Η ονειροπόληση συνεπώς, μας αποσπά από την παροντική μας κατάσταση, χωρίς να μας κατευθύνουν πλέον οι εικόνες και οι ετικέτες (όπως αυτές του πολιτικά ορθού) που αποδίδουμε με ευκολία  στους ανθρώπους, στα πράγματα και στον κόσμο. Αντίθετα, αποτελεί μια ενεργή και σύνθετη διαδικασία ανάκλησης μνημών και εικόνων για τη φαντασιακή δόμηση νέων συστημάτων αναπαράστασης, που κατά ένα τρόπο ξεπερνούν όσα έχουν συνηθίσει να βλέπουν παθητικά τα μάτια μας. Οπως λοιπόν στις μέρες μας δεν μπορούμε να σκεφτούμε την υγεία (αυτό που θεωρούμε ως κανονικό) δίχως να τη συνδέσουμε με την ασθένεια (αυτό που θεωρούμε ως μη-κανονικό), θα έλεγα πως αντίστοιχα δεν μπορώ να σκεφτώ αυτό που μας δίνεται ως πραγματικότητα (το κανονικό;), δίχως να το συνδέσω με την ονειροπόληση (το μη-κανονικό;).