Επειτα από οκτώ χρόνια μνημονιακών προγραμμάτων, ο οικονομολόγος Τομά Φιλιπόν επιμένει ότι η Ελλάδα είναι υπεύθυνη για τα δεινά της, αλλά πλέον θεωρεί ότι η χώρα μας έμαθε από τα λάθη της, όπως έμαθε και η Ευρώπη. Μιλώντας στα «ΝΕΑ» για την επόμενη ημέρα, ο γάλλος καθηγητής στη Σχολή Επιχειρήσεων Leonard N. Stern του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και επικεφαλής του Ινστιτούτου EuropaNova, επισημαίνει πως θα ήθελε μια γενναιότερη απόφαση για το ελληνικό χρέος, ενώ μεταφέρει ένα μήνυμα προς την ελληνική κυβέρνηση σε σχέση με τον πρώην επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ: «Το πρώτο που πρέπει να κάνει», τονίζει με έμφαση, «είναι να αποκαταστήσει τον Ανδρέα Γεωργίου. Η δίκη του είναι ντροπή για την Ελλάδα και στέλνει ένα καταστροφικό μήνυμα στους επενδυτές…».

Αναφερόμενος τo 2015 στη δημοσιονομική χαλάρωση των προηγούμενων δεκαπέντε χρόνων, είχατε δηλώσει ότι η Ελλάδα ήταν η βασική υπεύθυνη για τα δεινά της. Πιστεύετε ότι το πάθημα αυτής της κρίσης έγινε μάθημα για τη χώρα;

Θα έλεγα πως ναι, η Ελλάδα έμαθε από τα λάθη της, όπως έμαθε και η Ευρώπη. Οι έρευνές μου, κυρίως με τον Φιλίπ Μαρτέν, επιδιώκουν να ξεπεράσουν την κλασική διαμάχη «λάθος της Ελλάδας» – «λάθος της Ευρώπης». Κι άλλες χώρες χτυπήθηκαν από την κρίση, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία. Καθεμία έκανε τα δικά της, ιδιαίτερα λάθη. Η Ιρλανδία και η Ισπανία, για παράδειγμα, στο θέμα της επιτήρησης του τραπεζικού συστήματος. Η Ελλάδα ξεχώρισε για τη δημοσιονομική της χαλάρωση. Και από αυτήν την άποψη είναι υπεύθυνη για τα δεινά της.

Πιστεύετε ότι η ΕΕ και το ΔΝΤ έδωσαν το σωστό φάρμακο για την έξοδο από την κρίση;

Οχι, αλλά λάθη έκαναν όλοι. Ας το θέσουμε ως εξής: Η Ελλάδα βρέθηκε σε μια ανυπόφορη κατάσταση και η Ευρώπη επέβαλε μια κακή θεραπεία. Αυτοί που υποστηρίζουν ότι υπήρχε κάποια τέλεια λύση δεν ξέρουν τι λένε. Ακόμη και αν η τρόικα είχε επιστρατεύσει την καλύτερη λύση, ακόμη και αν υπήρχε η τραπεζική ένωση, οι δημοσιονομικές ανισορροπίες της Ελλάδας θα είχαν οδηγήσει σε σοβαρή ύφεση. Είναι κάτι που βλέπουμε ξεκάθαρα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Νεβάδα χρεοκόπησε εξαιτίας του μη βιώσιμου χρέους των νοικοκυριών. Και η χρεοκοπία αυτή οδήγησε σε βαθιά ύφεση και απώλεια θέσεων εργασίας παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι μια ολοκληρωμένη ζώνη με τραπεζική και φορολογική ένωση, ενώ δεν υπάρχει ο κίνδυνος της εξόδου από το νόμισμα κ.λπ. Είναι απλό, όταν δημιουργούμε ένα χρέος υπερβολικό, το αποτέλεσμα είναι υφεσιακό.

Και στην περίπτωση της Ελλάδας;

Στην περίπτωση της Ελλάδας το χρέος δεν ήταν υπερβολικό, ήταν αστρονομικό. Ηταν το χειρότερο ανάμεσα σε όλα τα παραδείγματα που έχουμε μελετήσει ιστορικά. Από την άλλη, είναι επίσης αλήθεια ότι τα λάθη των Ευρωπαίων επιδείνωσαν την ύφεση στην Ελλάδα. Εάν συγκρίνουμε την ελληνική κρίση, την οποία πλέον μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ελληνική Μεγάλη Υφεση, με τις υφέσεις των αναδυόμενων χωρών που υπέστησαν τα ίδια σοκ (χρεοκοπία, τραπεζική κρίση, βάναυση διακοπή των χρηματοδοτικών ροών), θα δούμε ότι η ελληνική κρίση είναι χειρότερη, ξεκάθαρα χειρότερη. Μπορούμε να αποδώσουμε αυτή τη διαφορά στα λάθη και τους περιορισμούς που επέβαλε η Ευρώπη. Εν συντομία, επιχείρησα να δω αντικειμενικά τα γεγονότα και να καταγράψω τα λάθη της κάθε πλευράς.

Η ΕΕ είναι κατά τη γνώμη σας έτοιμη σήμερα να αντιμετωπίσει μια νέα οικονομική κρίση; Είναι κατάλληλα εξοπλισμένη;

Ναι, αν μιλάμε μόνο για οικονομική κρίση. Νομίζω ότι είμαστε καλά εξοπλισμένοι τώρα και επειδή το ρυθμιστικό πλαίσιο των τραπεζών είναι ασύγκριτα καλύτερο σε σχέση με πριν. Η τραπεζική ένωση πέτυχε, το κοινό ρυθμιστικό πλαίσιο πέτυχε, υπάρχουν άνθρωποι όπως ο Ντανιέλ Νουί (επιτήρηση) και ο Ελκε Κένιγκ (αποφάσεις) που κάνουν εξαιρετική δουλειά. Δεν φοβάμαι τραπεζικό κίνδυνο στην Ευρώπη. Φοβάμαι όμως τον πολιτικό κίνδυνο. Είναι ένας κίνδυνος που είδαμε να έρχεται αλλά δεν μπορέσαμε να εμποδίσουμε. Το 2015 έγραψα πως «οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης του χρέους θα έχουν κατά το μάλλον εξαλειφθεί έως το 2018, αλλά η πολιτική κρίση θα συνεχιστεί». Ελεγα ακόμη ότι «η μεγαλύτερη δυσπιστία απέναντι στην ΕΕ είναι πιθανόν να εκδηλωθεί εν μέσω της οικονομικής ανάκαμψης. Δεν είναι στη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης που εκδηλώνεται στην πιο οξεία μορφή της η πολιτική κρίση, αλλά μετά» (VoX EU, The state of the monetary union, aout 2015). Ανακαλώ αυτές τις φράσεις για να σας δείξω πως δεν ισχύει το «στερνή μου γνώση». Ο πολιτικός κίνδυνος είναι υπαρκτός και απειλεί τα θεμέλια της δημοκρατίας στην Ευρώπη.

Η συμφωνία του Eurogroup της 21ης Ιουλίου προβλέπει μια διόρθωση των κερδών από το ελληνικό χρέος. Θεωρείτε ότι αυτή η λύση συνιστά λύση μακροπρόθεσμα;

Για μένα, είναι πολύ λίγο και πολύ αργά. Θα έπρεπε να μειώσουμε το ελληνικό χρέος νωρίτερα. Το 2015 είχα υποστηρίξει ότι τουλάχιστον το 30% του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ οφειλόταν σε λάθη της Ευρώπης και όχι της Ελλάδας.

Η Ελλάδα βγαίνει πλέον από το πρόγραμμα. Πιστεύετε ότι η χώρα μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των αγορών για να αυτοχρηματοδοτηθεί; Τι πρέπει να κάνει;

Το πρώτο που πρέπει να κάνει είναι να αποκαταστήσει τον Ανδρέα Γεωργίου. Η δίκη του είναι ντροπή για την Ελλάδα και στέλνει ένα καταστροφικό μήνυμα στους επενδυτές. Κατά τ’ άλλα, είμαι αρκετά αισιόδοξος. Η Ευρώπη λειτουργεί, το κοινό νόμισμα λειτουργεί, η ΕΚΤ λειτουργεί και η Ελλάδα θα επωφεληθεί. Ως προς τις μεταρρυθμίσεις, πιστεύω πως η προτεραιότητα για την Ελλάδα είναι να συνεχίσει την προσπάθεια για τη μείωση της ανεργίας και την απελευθέρωση των αγορών, των αγαθών και των υπηρεσιών. Δεν λέω κάτι καινούργιο. Πρόκειται για μεταρρυθμίσεις που αποδίδουν καρπούς μακροπρόθεσμα.