Αν ανήκετε σε εκείνους που το «θα είμαι εκεί σε πέντε λεπτά» καταλήγει σταθερά να σημαίνει δεκαπέντε, δεν είστε μόνοι — και δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είστε απρόσεκτοι ή ασυνεπείς. Οι περισσότεροι έχουμε αργήσει κάποια στιγμή, όμως για ορισμένους η καθυστέρηση είναι σχεδόν μόνιμη κατάσταση. Το ερώτημα γιατί κάποιοι άνθρωποι φαίνεται να είναι προγραμματισμένοι να αργούν, ενώ άλλοι τηρούν την ακρίβεια σαν προσωπικό κανόνα, απασχολεί τους ερευνητές δεκαετίες τώρα. Τα αποτελέσματα συχνά φαίνονται αντιφατικά. Μια μελέτη του 2003 στο περιοδικό Human Performance δεν βρήκε στατιστικά σημαντική σύνδεση ανάμεσα στη χρόνια καθυστέρηση και σε κάποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό προσωπικότητας. Αυτό δείχνει ότι η συνέπεια δεν εξαρτάται απαραίτητα από ένα μεμονωμένο γνώρισμα χαρακτήρα.
Ωστόσο, νεότερες έρευνες σκιαγραφούν μια πιο σύνθετη εικόνα, που περιλαμβάνει ψυχολογικές τάσεις, εσωτερικά «ρολόγια» και ακόμη και βιολογικές διαφορές. Αυτοί οι παράγοντες φαίνεται να ωθούν κάποιους προς την ακρίβεια και άλλους προς την καθυστέρηση — συχνά χωρίς οι ίδιοι να το αντιλαμβάνονται. Ο Τζεφ Κόντε, αναπληρωτής πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο San Diego State και ένας από τους κορυφαίους ερευνητές στο θέμα της συνέπειας, έχει αφιερώσει χρόνια στη μελέτη αυτών των προτύπων. Όπως σημειώνει, παρότι η καθυστέρηση δεν συνδέεται πάντα με ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, «υπάρχουν ατομικές διαφορές στην προσωπικότητα που σχετίζονται με τη χρόνια καθυστέρηση» — θέση που συμμερίζονται και άλλοι ειδικοί. Η κατανόηση αυτών των προτύπων έχει σημασία, καθώς η ακρίβεια λειτουργεί σαν κοινωνική «κόλλα»: δείχνει σεβασμό στον χρόνο των άλλων, επηρεάζει τις σχέσεις και υποστηρίζει τη λειτουργία συστημάτων όπως οι εργασιακοί χώροι, οι μεταφορές και η υγεία.
«Όταν συμφωνείς να είσαι κάπου σε συγκεκριμένη ώρα, ουσιαστικά συνάπτεις ένα συμβόλαιο», εξηγεί η ψυχολόγος Πολίν Γουόλιν, που διδάσκει σεμινάρια για την αναβλητικότητα και τη χρόνια καθυστέρηση. «Αν κάποιος είναι συνεχώς αργοπορημένος, αυτό διαβρώνει την εμπιστοσύνη όχι μόνο εκείνη τη στιγμή, αλλά σε ολόκληρη τη σχέση».
Οι αισιόδοξοι: Το σφάλμα του προγραμματισμού
Οι ψυχολόγοι Ντάνιελ Κάνεμαν και Άμος Τβέρσκι εισήγαγαν τον όρο «σφάλμα του προγραμματισμού» τη δεκαετία του 1970, περιγράφοντας την τάση μας να υποτιμούμε τον χρόνο που απαιτείται για μια εργασία, ακόμη κι αν την έχουμε κάνει πολλές φορές. «Ουσιαστικά, το σφάλμα του προγραμματισμού είναι η πεποίθηση ότι το σχέδιό σου θα εξελιχθεί τέλεια», εξηγεί ο Άλεν Μπλούεντορν, ομότιμος καθηγητής Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι. Οι περισσότεροι το παρουσιάζουν, αλλά είναι εντονότερο όταν εκτιμούν τον δικό τους χρόνο παρά των άλλων.
Όταν υποτιμάμε τη διάρκεια μιας εργασίας, ξεκινάμε και φτάνουμε αργότερα απ’ ό,τι υπολογίζαμε. Όπως λέει ο Μπλούεντορν, «όσο περισσότερο εκδηλώνει κανείς το σφάλμα του προγραμματισμού, τόσο πιθανότερο είναι να καθυστερεί». Για να το αντιμετωπίσουμε, η σύμβουλος παραγωγικότητας Ρασέλ Ίσιπ προτείνει να διπλασιάζουμε τον αρχικό μας εκτιμώμενο χρόνο. «Αν νομίζετε ότι κάτι θα πάρει δέκα λεπτά», λέει, «υπολογίστε είκοσι για να έχετε περιθώριο».
Τα «ελεύθερα πνεύματα»: Χαμηλή ευσυνειδησία
Από τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας — δεκτικότητα, ευσυνειδησία, εξωστρέφεια, συμφωνία και νευρωτισμός — η ευσυνειδησία συνδέεται πιο σταθερά με την ακρίβεια. Όσοι έχουν υψηλή ευσυνειδησία είναι συνήθως υπεύθυνοι, οργανωμένοι και προσανατολισμένοι στους στόχους. Η Ντόουνα Μπάλαρντ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, εξηγεί ότι οι ευσυνείδητοι άνθρωποι αναπτύσσουν φυσικά συνήθειες προετοιμασίας και προγραμματισμού που οδηγούν σε έγκαιρη άφιξη. Αντίθετα, όσοι έχουν χαμηλότερη ευσυνειδησία δυσκολεύονται στη διαχείριση χρόνου και εργασιών. Για να ενισχύσει κανείς αυτή την ικανότητα, η Ίσιπ προτείνει ορατά υπενθυμιστικά, όπως ρολόγια ή χρονόμετρα στον χώρο. Η ψυχοθεραπεύτρια Τζεραλντίν Χοακίμ προσθέτει ότι η επίγνωση του πώς η καθυστέρηση επηρεάζει τους άλλους μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για αλλαγή.
Οι «ζογκλέρ»: Πολυχρονικότητα και πολυδιεργασία
Αν απολαμβάνετε να κάνετε πολλά πράγματα ταυτόχρονα — να απαντάτε σε email, να μαγειρεύετε και να στέλνετε μηνύματα — ίσως έχετε πολυχρονικότητα, δηλαδή προτίμηση στη διαχείριση πολλών εργασιών ταυτόχρονα αντί για μία κάθε φορά. Αν και αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο σε δημιουργικά περιβάλλοντα, έχει αποδειχθεί ότι υπονομεύει την ακρίβεια. Έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα με υψηλή πολυχρονικότητα φτάνουν κατά μέσο όρο έως και 15 λεπτά αργότερα από εκείνα που ακολουθούν μονοχρονικό, δηλαδή πιο γραμμικό, τρόπο εργασίας.
