Το Χονγκ Κονγκ, με τους ουρανοξύστες των 70 ορόφων, τους γεμάτους πολυτελή καταστήματα δρόμους και τις επιγραφές των μεγαλύτερων τραπεζών του κόσμου, παρουσιάζει μια εικόνα αμιγώς καπιταλιστική. Κι όμως, αυτή η πόλη, που βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας με έναν ιδιαίτερο βαθμό αυτονομίας, ετοιμάζεται να αναλάβει έναν νέο ρόλο: να εξελιχθεί σε επιστημονική πρωτεύουσα της Κίνας και σε διεθνή κόμβο έρευνας και καινοτομίας.
Το Χονγκ Κονγκ, που στο παρελθόν κυριάρχησε στο εμπόριο και τις χρημαγορές, επιχειρεί σήμερα να επαναλάβει την επιτυχία του στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ο 73χρονος μηχανικός και Πρόεδρος του Hong Kong Laureate Forum, Τίμοθι Τονγκ, συνοψίζει το όραμα ως εξής: «Ζητάμε τη στήριξη της διεθνούς κοινότητας». Το φόρουμ, όπου απονέμεται το περίφημο Shaw Prize – γνωστό και ως «Νόμπελ της Ασίας» – συγκεντρώνει κορυφαίους επιστήμονες και εκατοντάδες νέους ερευνητές απ’ όλο τον κόσμο, προβάλλοντας τον επιστημονικό δυναμισμό του Χονγκ Κονγκ και της ίδιας της Κίνας.
Από τις διαδηλώσεις στην επιστημονική αναγέννηση
Πίσω από τη λαμπερή βιτρίνα, ωστόσο, παραμένουν σκιές από το πρόσφατο παρελθόν: οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2019, η καταστολή τους και οι αυστηροί νόμοι ασφαλείας. Παρ’ όλα αυτά, η πόλη στέλνει προς τη Δύση ένα μήνυμα: ότι μπορεί κανείς να ασχοληθεί εκεί με τις επιστήμες με ασφάλεια, ελευθερία και παροχές που σπανίζουν πια στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Με μισθούς, που φτάνουν τα 14.000 δολάρια τον μήνα για πανεπιστημιακούς, ελάχιστη γραφειοκρατία και εύκολη είσοδο χωρίς βίζα, το Χονγκ Κονγκ επιδιώκει να αποτελέσει την επιστημονική πύλη της Δύσης προς την Κίνα.
Η διεθνής διάσταση και οι προκλήσεις
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Γερμανός βιολόγος Βόλφγκανγκ Μπάουμαϊστερ, βραβευμένος με το Shaw Prize για την τεχνική της κρυο-ηλεκτρονικής τομογραφίας. Αν και καθηγητής στο Max Planck, εργάζεται τα τελευταία χρόνια και στη Σαγκάη. «Μέσα σε δέκα λεπτά συζήτησης μπορείς να εξασφαλίσεις μικροσκόπιο αξίας άνω των 10 εκατομμυρίων ευρώ», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η Κίνα διαθέτει πλέον τα μισά από τα μικροσκόπια ηλεκτρονικής τομογραφίας του πλανήτη, ένα εντυπωσιακό επίτευγμα για μια χώρα, που πριν τρεις δεκαετίες θεωρούνταν επιστημονικά περιφερειακή. Ωστόσο, η συνεργασία με Αμερικανούς επιστήμονες δυσκολεύει ολοένα και περισσότερο λόγω κυβερνητικών περιορισμών. «Η επιστήμη πλέον δεν είναι χωρίς σύνορα», σημειώνει ο Μπάουμαϊστερ, ενώ η Ισπανοαμερικανίδα βιοφυσικός Εύα Νογκάλες αντιμετώπισε αντίστοιχες δυσκολίες, καθώς δεν της επιτράπηκε να μεταφέρει τον υπολογιστή της στο Χονγκ Κονγκ για λόγους κυβερνοασφάλειας.
Επενδύσεις και τεχνολογικά άλματα
Από το 2020, η πόλη έχει ιδρύσει 30 νέα ερευνητικά κέντρα με συνολικές επενδύσεις άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων. Ορισμένα εξ αυτών αναπτύσσουν έργα στα όρια της φαντασίας:
– Δημιουργία μιας από τις μεγαλύτερες βιοτράπεζες για τη μελέτη νευροεκφυλιστικών νοσημάτων.
– Ανάπτυξη μορίων, που επιβραδύνουν την εξέλιξη του Αλτσχάιμερ μέσω ρύθμισης του ανοσοποιητικού.
– Ρομποτικά χειρουργικά συστήματα με «τρίτο χέρι» για αφαίρεση γαστρικών όγκων.
– Κάψουλες με νανορομπότ, που διαλύουν θρόμβους και επιστρέφουν αυτόνομα για ανάκτηση.
Στο πλευρό των τοπικών ερευνητών βρίσκονται προσωπικότητες, όπως ο Σερ Άρα Ντάρζι από το Imperial College και ο Τόνι Βις-Κορέι από το Stanford, αποδεικνύοντας ότι η σύνδεση Δύσης και Κίνας, παρά τη γεωπολιτική ένταση, εξακολουθεί να παράγει επιστημονικό κεφάλαιο.
Η αστρονομική κυριαρχία των Κινέζων και οι πολιτισμικές διαφορές
Σε άλλους τομείς, η κινεζική υπεροχή είναι ήδη εμφανής. Το τηλεσκόπιο FAST, το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο στον κόσμο, καθιστά την Κίνα ηγέτιδα δύναμη στην αστρονομία. Ο βραβευμένος Μαθιού Μπέιλς τονίζει πως η ποιότητα των κινεζικών και δυτικών ερευνών είναι πλέον «απόλυτα συγκρίσιμη». Η διαφορά, όπως λέει, είναι πολιτισμική: στη Δύση η πρόοδος βασίζεται στην αμφισβήτηση, ενώ στην Κίνα αυτό δεν είναι πάντα εύκολο – αν και οι νεότερες γενιές δείχνουν να αλλάζουν αυτή τη νοοτροπία.
Το σταυροδρόμι δύο κόσμων
Το Χονγκ Κονγκ φιλοδοξεί να αποτελέσει το σημείο συνάντησης του κινεζικού τεχνολογικού γίγαντα και της δυτικής επιστημονικής παράδοσης. Όπως σημειώνει η καθηγήτρια Τσενγκ Σουκ Χαν, διευθύντρια ενός από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της πόλης: «Πέρα από τα οικονομικά και τα ντιμ σάμ, κάνουμε εξαιρετική επισττημονική δουλειά. Το μήνυμα είναι απλό: Αν είστε καλοί, ελάτε».
