Ο ρόλος της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έχει συχνά χαρακτηριστεί δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με το μέγεθός της. Αυτή η πεποίθηση βασίζεται τόσο στις στρατιωτικές επιτυχίες των Ελλήνων κατά τις αρχικές φάσεις του πολέμου, όσο και στη σημαντική καθυστέρηση που προκάλεσαν στις επιχειρήσεις του Άξονα, καθώς και στην αντίσταση του ελληνικού λαού στη διάρκεια της Κατοχής. Για να αξιολογήσουμε σωστά τον ρόλο της Ελλάδας, πρέπει να εξετάσουμε τη συμβολή της σε διάφορα επίπεδα.
1. Στρατιωτική νίκη κατά της Ιταλίας
Η πρώτη μεγάλη συμβολή ήταν η επιτυχής απόκρουση της ιταλικής εισβολής τον Οκτώβριο του 1940. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα ήταν μια μικρή, περιορισμένων δυνατοτήτων αλλά εμπειροπόλεμη στρατιωτικά χώρα, κατάφερε να αντιμετωπίσει την επίθεση του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι και να προχωρήσει σε αντεπίθεση στα αλβανικά βουνά, απωθώντας τις ιταλικές δυνάμεις και πετυχαίνοντας εντυπωσιακές νίκες εις βάρος της ισχυρότερης Ιταλίας, οδηγώντας τη σε ταπεινωτική ήττα. Αυτή η νίκη υπήρξε η πρώτη μεγάλη επιτυχία των Συμμάχων στην Ευρώπη και απέδειξε ότι οι δυνάμεις του Άξονα δεν ήταν ανίκητες, ενθαρρύνοντας τους Συμμάχους και ενισχύοντας το ηθικό τους.
2. Καθυστέρηση της γερμανικής επίθεσης
Η επιτυχία της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας ανάγκασε τη ναζιστική Γερμανία να παρέμβει στρατιωτικά για να βοηθήσει τον σύμμαχό της. Η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, γνωστή ως Επιχείρηση «Μαρίτα», κατέληξε με την κατάληψη της χώρας, αλλά όχι χωρίς κόστος για τα ναζιστικά στρατεύματα. Η γερμανική επίθεση στην Ελλάδα καθυστέρησε σημαντικά την έναρξη της Επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα», δηλαδή της εισβολής στη Σοβιετική Ένωση. Αυτή η καθυστέρηση είχε σοβαρές επιπτώσεις στη ναζιστική στρατηγική, καθώς οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να πολεμήσουν στη Ρωσία μέσα στον βαρύ χειμώνα του 1941-1942 — γεγονός που οδήγησε σε μεγάλες απώλειες και συνέβαλε στην τελική τους ήττα στο Ανατολικό Μέτωπο.
3. Η Αντίσταση και ο ρόλος της στην Κατοχή
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής, ιταλικής και βουλγαρικής κατοχής, η Ελλάδα υπέστη τεράστιες απώλειες και καταστροφές, αλλά ανέπτυξε μια από τις πιο ισχυρές αντιστασιακές κινήσεις στην κατεχόμενη Ευρώπη. Η Αντίσταση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καθυστέρηση και αποδυνάμωση των δυνάμεων του Άξονα μέσω σαμποτάζ, συλλογής πληροφοριών και δολιοφθορών σε ζωτικής σημασίας υποδομές. Ένα από τα πιο γνωστά περιστατικά ήταν η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου το 1942, που προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στις γερμανικές μεταφορές και επικοινωνίες στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
4. Στρατηγική σημασία της Ελλάδας
Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια είχε τεράστια στρατηγική σημασία για τις επιχειρήσεις των Συμμάχων. Η κατοχή από τους Γερμανούς προσέφερε στον Άξονα ένα προκεχωρημένο στρατιωτικό σημείο για τις επιχειρήσεις του στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, η Μάχη της Κρήτης το 1941, αν και κατέληξε σε γερμανική νίκη, προκάλεσε τόσο βαριές απώλειες στις δυνάμεις των αλεξιπτωτιστών ώστε δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ ξανά σε μεγάλη κλίμακα κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Η συμβολή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν πράγματι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το μέγεθος και τους πόρους της χώρας. Η ηρωική αντίσταση κατά των Ιταλών και η καθυστέρηση των γερμανικών σχεδίων συνέβαλαν καθοριστικά στην πορεία του πολέμου. Επιπλέον, η ισχυρή αντιστασιακή δράση κατά την Κατοχή προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στους Γερμανούς. Ο ελληνικός λαός υπέστη τεράστιες θυσίες σε ανθρώπινους πόρους και ασύλληπτες καταστροφές σε υποδομές. Αξίζει να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με την έκθεση Δοξιάδη, οι Δυνάμεις Κατοχής κατέστρεψαν όλα τα λιμάνια της χώρας, όλα τα μεγάλα αρδευτικά έργα στους μεγάλους κάμπους, ενώ από τα 583 εμπορικά πλοία που διέθετε η Ελλάδα, χάθηκαν τα 434.
