Η ένταση στον εμπορικό πόλεμο μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας ανέβηκε σε νέο επίπεδο καθώς η Κίνα ανακοίνωσε την Πέμπτη αυστηρότερους περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, έναν κρίσιμο τομέα για την παγκόσμια τεχνολογία και στρατιωτική βιομηχανία. Η κίνηση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Ουάσιγκτον, με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να απειλεί με οικονομικά αντίποινα και να αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ακύρωσης της πολυαναμενόμενης συνάντησής του με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, η οποία είχε προγραμματιστεί να λάβει χώρα στη σύνοδο κορυφής της APEC στη Νότια Κορέα αργότερα μέσα στον μήνα.
Τι είναι οι σπάνιες γαίες και γιατί έχουν τόσο μεγάλη σημασία;
Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 μεταλλικών στοιχείων που περιλαμβάνουν το σκάνδιο, το ύττριο και τις λανθανίδες. Παρά την ονομασία τους, αυτές οι γαίες δεν είναι απαραίτητα «σπάνιες» σε όρους αφθονίας υπάρχουν σε μεγάλες ποσότητες στον φλοιό της Γης, περισσότερο από όσο ο χρυσός. Ωστόσο, το πρόβλημα έγκειται στην εξόρυξη και την επεξεργασία τους, που είναι τεχνικά δύσκολη, δαπανηρή και περιβαλλοντικά επιβλαβής.
Οι σπάνιες γαίες είναι εξαιρετικά κρίσιμες για τη σύγχρονη τεχνολογία και την αμυντική βιομηχανία. Χρησιμοποιούνται σε smartphones, υπολογιστές, τηλεοράσεις, φωτιστικά LED και ανεμογεννήτριες. Αποτελούν επίσης αναπόσπαστο κομμάτι των μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων, αλλά και εξειδικευμένων ιατρικών μηχανημάτων, όπως οι σαρωτές μαγνητικής τομογραφίας και οι θεραπείες κατά του καρκίνου.
Στρατιωτικά, οι σπάνιες γαίες είναι απαραίτητες για την κατασκευή προηγμένων όπλων και εξοπλισμού. Χρησιμοποιούνται σε μαχητικά αεροσκάφη F-35, υποβρύχια, λέιζερ, πυραύλους Tomahawk και δορυφόρους, στοιχεία που καθιστούν τον έλεγχό τους κρίσιμο παράγοντα εθνικής ασφάλειας.
Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, η Κίνα παράγει το 61% της παγκόσμιας εξορυκτικής παραγωγής σπάνιων γαιών, ενώ ελέγχει το 92% της παγκόσμιας παραγωγής στο στάδιο της επεξεργασίας. Αυτό της δίνει σχεδόν μονοπωλιακή θέση σε μια κρίσιμη αλυσίδα εφοδιασμού, ειδικά σε ό,τι αφορά τις βαριές σπάνιες γαίες, οι οποίες είναι πιο πολύτιμες και σπανιότερες.
Η Αμερική διαθέτει μόνο ένα λειτουργικό ορυχείο σπάνιων γαιών, στην Καλιφόρνια, ωστόσο, μέχρι πρόσφατα, το μεγαλύτερο μέρος του διαχωρισμού και της επεξεργασίας γινόταν στην Κίνα. «Μέχρι την αρχή του έτους, όποιες βαριές σπάνιες γαίες εξορύσσαμε στην Καλιφόρνια, τις στέλναμε στην Κίνα για διαχωρισμό», εξηγεί η Gracelin Baskaran, διευθύντρια του Προγράμματος Ασφάλειας Κρίσιμων Ορυκτών στο CSIS. Η επιβολή υψηλών δασμών από την κυβέρνηση Τραμπ τον Απρίλιο, όμως, διέκοψε αυτή τη διαδικασία, αναδεικνύοντας την εξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα.
Εμπορικός πόλεμος και σπάνιες γαίες
Η πρόσφατη απόφαση του Πεκίνου να προσθέσει πέντε ακόμα στοιχεία σπάνιων γαιών (όλμιο, έρβιο, θούλιο, ευρώπιο, υττέρβιο) στον κατάλογο με τα προϊόντα που υπόκεινται σε περιορισμούς εξαγωγής και να απαιτεί ειδικές άδειες για την εξαγωγή τεχνολογιών που σχετίζονται με τις σπάνιες γαίες, θεωρείται ως σημαντική κλιμάκωση στον εμπορικό πόλεμο. Μέχρι στιγμής, 12 στοιχεία σπάνιων γαιών υπόκεινται σε τέτοιους ελέγχους.
Αυτή η κίνηση έρχεται μετά από τους αμοιβαίους δασμούς που επέβαλε η κυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ σε κινεζικά προϊόντα από τον Απρίλιο, και αντιτίθεται στις προσδοκίες των Αμερικανών αξιωματούχων ότι η Κίνα θα χαλαρώσει τους περιορισμούς μετά την εμπορική εκεχειρία που είχε επιτευχθεί στη Γενεύη.
Σε δήλωσή του στην πλατφόρμα Truth Social, ο πρόεδρος Τραμπ σχολίασε:«Ανάλογα με το τι λέει η Κίνα για την εχθρική ‘διαταγή’ που μόλις εξέδωσαν, θα αναγκαστώ, ως Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, να αντιταχθώ οικονομικά στην κίνησή τους».
Πρόσθεσε με αυτοπεποίθηση: «Για κάθε Element που έχουν καταφέρει να μονοπωλήσουν, έχουμε δύο».
Οι ΗΠΑ σε αναζήτηση εναλλακτικών
Η εξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα στο κρίσιμο αυτό μέταλλο είναι μεγάλη: μεταξύ 2020 και 2023, το 70% των εισαγωγών σπάνιων γαιών και μετάλλων στις ΗΠΑ προήλθε από την Κίνα, σύμφωνα με έκθεση της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ. Η πρόσφατη κλιμάκωση αναδεικνύει την ανάγκη για διαφοροποίηση των πηγών και ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής και επεξεργασίας, ώστε να μειωθεί η ευπάθεια των ΗΠΑ σε γεωπολιτικές διαμάχες.
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει προαναγγείλει επενδύσεις και μέτρα για την ενίσχυση της αλυσίδας εφοδιασμού των σπάνιων γαιών καθώς το θέμα έχει πλέον περάσει σε πρώτο πλάνο για την εθνική ασφάλεια και την οικονομική σταθερότητα της χώρας.
Με πληροφοίες από CNN
