Μια επικίνδυνη νέα κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών φαίνεται να είναι σε εξέλιξη μεταξύ των χωρών την ίδια στιγμή που η δυνατότητα ελέγχου των εξοπλισμών φαίνεται να έχει αποδυναμωθεί σοβαρά. Οι τεχνολογίες μάλιστα τεχνητής νοημοσύνης και διαστήματος επαναπροσδιορίζουν τις πυρηνικές δυνατότητες με τρόπο που τα ερωτήματα επικινδυνότητας μιας πυρηνικής σύρραξης γίνονται ακόμα πιο μεγάλα και ένα ενδεχόμενο «ναι» στο ερώτημα «αν είμαστε κοντά σε μια πυρηνική σύρραξη;» μοιάζει με τρομακτικό σενάριο.
Υπάρχουν 9 πυρηνικά οπλισμένα κράτη στον κόσμο και σχεδόν όλα συνέχισαν με εντατικά προγράμματα πυρηνικού εκσυγχρονισμού το 2024, αναβαθμίζοντας τον εξοπλισμό τους. Αυτό είναι ένα από τα βασικά ευρήματα του Ετήσιου Βιβλίου 2025 του Διεθνούς Ινστιτούτου Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), μιας ετήσιας αξιολόγησης της κατάστασης των εξοπλισμών, του αφοπλισμού και της διεθνούς ασφάλειας που δημοσιεύθηκε πρόσφατα και από την DW.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, οι πυρηνικές κεφαλές, οι βόμβες και τα βλήματα παγκοσμίως αριθμούσαν περίπου τις 64.000. Σήμερα, ο αριθμός ανέρχεται σε περίπου 12.241. Αυτή η τάση όμως φαίνεται να αντιστρέφεται. Η αλλαγή στάσης μάλιστα σύμφωνα με την έρευνα ξεκίνησε ήδη από τα τέλη της δεύτερης θητείας του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, με περισσότερες επενδύσεις σε νέες γενιές πυραύλων και αεροπλανοφόρων.
Οι ερευνητές του SIPRI καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι από τις εκτιμώμενες 12.241 πυρηνικές κεφαλές στον κόσμο τον Ιανουάριο του 2025, περίπου 9.614 βρίσκονταν σε στρατιωτικά αποθέματα:
- τοποθετημένες σε πυραύλους
- σε βάσεις με επιχειρησιακές δυνάμεις
- σε κεντρικές αποθήκες που θα μπορούσαν ενδεχομένως να αναπτυχθούν.
Εκτιμάται ότι 3.912 από αυτές τις κεφαλές αναπτύχθηκαν σε πυραύλους και αεροσκάφη, με περίπου 2.100 από αυτές να διατηρούνται σε κατάσταση υψηλής επιχειρησιακής επιφυλακής για βαλλιστικούς πυραύλους. Σχεδόν όλες αυτές ανήκαν στη Ρωσία ή τις ΗΠΑ, αλλά η Κίνα μπορεί επίσης να διατηρεί τώρα ορισμένες κεφαλές σε πυραύλους, σύμφωνα με την αξιολόγηση.
Μεταξύ των πυρηνικά οπλισμένων κρατών του κόσμου – οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Κίνα, η Ινδία, το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα και το Ισραήλ – η Ρωσία και οι ΗΠΑ κατέχουν το 90% όλων των πυρηνικών όπλων.
Το SIPRI επίσης εκτιμά ότι η Κίνα διαθέτει πλέον τουλάχιστον 600 πυρηνικές κεφαλές και ότι το πυρηνικό της οπλοστάσιο αναπτύσσεται ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Πιστεύεται ακόμη ότι η Ινδία έχει επεκτείνει ελαφρώς το πυρηνικό της οπλοστάσιο το 2024, ενώ το Πακιστάν συνέχισε να αναπτύσσει νέα συστήματα εκτόξευσης και να συσσωρεύει σχάσιμο υλικό – ένα βασικό συστατικό των πυρηνικών όπλων.
Οι αναλυτές του SIPRI προειδοποιούν όμως ότι τώρα όλο και περισσότερα κράτη εξετάζουν το ενδεχόμενο ανάπτυξης ή φιλοξενίας πυρηνικών όπλων, με «αναζωογονημένες εθνικές συζητήσεις σχετικά με την πυρηνική κατάσταση και στρατηγική».
Αυτό περιλαμβάνει νέες ρυθμίσεις κοινής χρήσης πυρηνικών όπλων: Η Ρωσία ισχυρίζεται ότι έχει αναπτύξει πυρηνικά όπλα σε έδαφος της Λευκορωσίας, ενώ πολλά ευρωπαϊκά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ έχουν δηλώσει πρόθυμα να φιλοξενήσουν αμερικανικά πυρηνικά όπλα.
Η διεθνής ασφάλεια επιδεινώνεται για πάνω από μια δεκαετία
Το 2007, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν εκφώνησε ομιλία στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, στην οποία κατήγγειλε την κυριαρχούμενη από τις ΗΠΑ παγκόσμια τάξη, την επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς και τον αφοπλισμό.
Παρά την προειδοποίηση, το 2009 ο Ομπάμα ανακοίνωσε τον στόχο του πλήρους πυρηνικού αφοπλισμού. «Η ύπαρξη χιλιάδων πυρηνικών όπλων είναι η πιο επικίνδυνη κληρονομιά του Ψυχρού Πολέμου», είπε σε ομιλία του στην Πράγα, η οποία του χάρισε το Νόμπελ Ειρήνης.
Συνέχισε λέγοντας ότι οι ΗΠΑ θα «λάβουν συγκεκριμένα βήματα προς έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά όπλα» και θα διαπραγματευτούν μια νέα Συνθήκη για τη Μείωση των Στρατηγικών Όπλων (New START) με τη Ρωσία. Η συνθήκη αυτή υπογράφηκε και τέθηκε σε ισχύ το 2011.
Μετά την ολοκληρωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η κυβέρνηση Μπάιντεν δημοσίευσε την Αναθεώρηση Πυρηνικής Στάσης του 2022, η οποία προσδιόρισε τον εκσυγχρονισμό του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ ως κορυφαία προτεραιότητα.
Στη συνέχεια, τον Φεβρουάριο του 2023, ο Πούτιν υπέγραψε ένα νομοσχέδιο που σταματούσε τη συμμετοχή της Ρωσίας στη συνθήκη New START.
Έκτοτε φαίνεται πως έχει ξεκινήσει ένας αγώνας πυρηνικού εξοπλισμού από πολλές χώρες.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη και οι διαστημικές τεχνολογίες αυξάνουν την απειλή του πυρηνικού πολέμου
Στην εισαγωγή του στο SIPRI Yearbook 2025, ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Νταν Σμιθ προειδοποιεί για την προοπτική μιας νέας κούρσας πυρηνικών εξοπλισμών που συνεπάγεται «πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο και αβεβαιότητα». Ο λόγος για την τεχνητή νοημοσύνη, τις νέες τεχνολογίες, και τις διαστημικές γνώσεις.
«Η επερχόμενη κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών θα αφορά τόσο την Τεχνητή Νοημοσύνη, τον κυβερνοχώρο και το διάστημα όσο και τους πυραύλους σε καταφύγια ή σε υποβρύχια ή τις βόμβες σε αεροσκάφη. Θα αφορά τόσο το λογισμικό όσο και το υλικό», αναφέρει ο Σμιθ.
Αυτό περιπλέκει το ζήτημα του ελέγχου των πυρηνικών όπλων και των αποθεμάτων τους. Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει την εξαιρετικά γρήγορη επεξεργασία μεγάλου όγκου πληροφοριών και θεωρητικά αυτό θα πρέπει να βοηθά τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να αντιδρούν πιο γρήγορα. Ωστόσο, εάν κάτι πάει στραβά στο λογισμικό ή σε ένα σύστημα που βασίζεται πλήρως σε μηχανική μάθηση και τεχνητή νοημοσύνη, ένα μικρό τεχνικό σφάλμα θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει σε πυρηνικό χτύπημα.
Ο διευθυντής του ινστιτούτου χρησιμοποιεί μάλιστα ένα ιστορικό παράδειγμα για να δείξει την επικινδυνότητα: «Νομίζω ότι πρέπει να υπάρχει μια κόκκινη γραμμή με την οποία πιθανώς θα συμφωνήσουν όλοι οι πολιτικοί ηγέτες και οι στρατιωτικοί ηγέτες, ότι η απόφαση για την εκτόξευση πυρηνικών δεν μπορεί να ληφθεί από την τεχνητή νοημοσύνη» αναφέρει, δείχνοντας το παράδειγμα του Σοβιετικού Αντισυνταγματάρχη Stanislav Petrov.
Το 1983, ο Petrov βρισκόταν σε υπηρεσία στο κέντρο διοίκησης του σοβιετικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης πυρηνικών πυραύλων 62 μίλια νότια της Μόσχας, όταν το σύστημα ανέφερε την εκτόξευση ενός διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου από τις ΗΠΑ, με τέσσερις ακόμη να βρίσκονται πίσω του.
Ευτυχώς, ο Petrov υποψιάστηκε ότι η προειδοποίηση ήταν ψευδής συναγερμός και περίμενε αντί να μεταδώσει αμέσως τις πληροφορίες στην ιεραρχία – μια απόφαση που πιθανότατα απέτρεψε ένα αντίποινο πυρηνικό χτύπημα και, στη χειρότερη περίπτωση, έναν πυρηνικό πόλεμο πλήρους κλίμακας.
«Υποθέτω ότι το μεγάλο ερώτημα είναι ότι σε έναν κόσμο τεχνητής νοημοσύνης, ποιος παίζει τον ρόλο του Αντισυνταγματάρχη Petrov;» ρώτησε ο Σμιθ.
