Μπορεί να ξυπνήσατε κάποια φορά με κάποιον να σας λέει γελώντας «Ξέρεις τι έλεγες στον ύπνο σου χθες;». Ή ίσως να έχετε ακούσει έναν σύντροφο, έναν συγγενή ή ένα παιδί να μουρμουρίζει λέξεις, να φωνάζει, ακόμη και να βρίζει μέσα στη νύχτα.
Υπνολαλιά
Το φαινόμενο είναι τόσο κοινό όσο και μυστηριώδες: το λεγόμενο υπνολαλιά — ή αλλιώς ομιλία κατά τον ύπνο — αφορά εκατομμύρια ανθρώπους, και συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος… «μπερδεύει» τα σήματα της συνείδησης και της ανάπαυσης.
Μπορεί να ξεκινήσει από ένα αθώο μουρμουρητό και να εξελιχθεί σε πλήρη μονόλογο – όπως στην περίπτωση του Ντιόν ΜακΓκρέγκορ, του Αμερικανού τραγουδοποιού που έγινε διάσημος επειδή οι συγκατοίκοι του ηχογραφούσαν τα παράλογα νυχτερινά του λογύδρια και τα κυκλοφόρησαν σε δίσκο το 1964.
Ο ΜακΓκρέγκορ, που συνήθιζε να μιλάει στον ύπνο του με ακραίο θεατρικό τρόπο για φαγητό, παράλογες ιστορίες και φανταστικά πρόσωπα, αποτέλεσε αργότερα αντικείμενο επιστημονικής μελέτης από ψυχολόγους.
Παράδοξο
Η ύπνια ομιλία, όπως λένε οι ειδικοί, είναι ένα παράδοξο της φυσιολογικής λειτουργίας του ύπνου.
Ο εγκέφαλος, κατά τη διάρκεια της νύχτας, περνά από διαφορετικά στάδια ύπνου, με πιο γνωστά το REM (ύπνος με γρήγορες κινήσεις των ματιών) και τα στάδια του μη-REM. Το REM συνδέεται με έντονα όνειρα και πιο “συνεκτική” ομιλία — δηλαδή, αν πεις κάτι εκείνη τη στιγμή, μπορεί να βγάζει νόημα. Αντίθετα, στο μη-REM στάδιο, η ομιλία είναι πιο ακαθόριστη, σύντομη, μουρμουρητή.
Η Δρ. Ντιρντρ Μπάρετ από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ειδικός σε θέματα ονείρων και ύπνου, έχει αναλύσει χιλιάδες δείγματα ύπνιας ομιλίας.
Όπως λέει, αυτά περιλαμβάνουν πολύ περισσότερες βρισιές, αναφορές σε φαγητό, σεξ, λειτουργίες του σώματος και επιθετική γλώσσα απ’ ό,τι τα όνειρα ή η ομιλία κατά την εγρήγορση.
Βίαιες
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι φράσεις που καταγράφηκαν ήταν σοκαριστικά βίαιες ή ανησυχητικές, αλλά δεν σημαίνει ότι αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές σκέψεις ή επιθυμίες του ατόμου.
Η ύπνια ομιλία δεν είναι παράθυρο στην ψυχή – είναι περισσότερο παράγωγο της αποσυντονισμένης λειτουργίας ενός εγκεφάλου που πηγαινοέρχεται ανάμεσα στον ύπνο και την αφύπνιση.
Σε κάποιες μελέτες, όπως εκείνη του 2017 στο περιοδικό Sleep, καταγράφηκαν 883 φράσεις από 232 άτομα.
Η πιο συχνή λέξη;
Ένα απλό “όχι”. Περισσότερο από το 21% των προτάσεων περιείχαν άρνηση, ενώ το 10% περιλάμβανε βωμολοχίες. Σημαντικό είναι επίσης ότι πολλοί υπνολαλούντες ρωτούσαν πράγματα στον ύπνο τους — σαν να έπαιρναν μέρος σε κάποιο φαντασιακό σενάριο ή διάλογο.
Αυτό μας φέρνει σε μια άλλη εντυπωσιακή παρατήρηση: η ύπνια ομιλία μοιάζει ενίοτε με την απόδοση ρόλου, κάτι ανάμεσα σε όνειρο και θεατρική πράξη.
Σε μια άλλη μελέτη του 2021, άτομα σε REM ύπνο όχι μόνο μίλησαν, αλλά απάντησαν με νόημα σε ερωτήσεις που τους έκαναν επιστήμονες μέσα στο εργαστήριο — επιβεβαιώνοντας πως σε πολύ συγκεκριμένες φάσεις, ο εγκέφαλος μπορεί να “αφυπνιστεί” μερικώς και να λειτουργήσει παράλληλα σε δύο επίπεδα: του ονείρου και της απάντησης στην πραγματικότητα.
Όπως εξηγεί η νευροεπιστήμονας Τζινγκ Ζανγκ από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, η ύπνια ομιλία εμφανίζεται συχνότερα στα όρια μεταξύ διαφορετικών σταδίων ύπνου — ιδιαίτερα σε περιόδους διαταραγμένου ύπνου, άγχους, στέρησης ύπνου ή κατανάλωσης αλκοόλ.
Είναι μια μορφή παροδικής “δυσλειτουργίας”, που ορισμένοι αποκαλούν απλώς «ένα σφάλμα του συστήματος». Και όπως όλες οι παραϋπνίες – π.χ. η υπνοβασία ή οι τρομακτικές αφυπνίσεις – τείνει να εμφανίζεται σε ανθρώπους που έχουν γενετική προδιάθεση ή ιστορικό αντίστοιχων συμπεριφορών.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η ύπνια ομιλία δεν είναι κάτι επικίνδυνο ή παθολογικό. Είναι μια ακίνδυνη – αν και κάποιες φορές ενοχλητική – έκφραση του εγκεφάλου μας την ώρα που ταξιδεύει στα άδυτα του ύπνου.
Σπάνια απαιτεί ιατρική παρακολούθηση, εκτός κι αν συνοδεύεται από άλλα προβλήματα ύπνου ή διαταράσσει σοβαρά τον ύπνο του ατόμου ή του/της συντρόφου του/της.
Και όσο για εμάς τους υπόλοιπους;
Αν τυχαίνει να μιλάμε στον ύπνο μας, να μουρμουρίζουμε, να απευθυνόμαστε στο κενό ή να… τσακωνόμαστε με ένα κρουασάν που μας πρόδωσε στο όνειρο, μπορούμε να χαμογελάσουμε. Είναι απλώς ο εγκέφαλός μας, που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον ύπνο και την εγρήγορση.
Είναι το glitch που μας θυμίζει ότι ακόμη και όταν κοιμόμαστε, το μυαλό δεν σιωπά – απλώς αλλάζει γλώσσα!
