Γιατί το διαδίκτυο δεν είναι πια και τόσο… διασκεδαστικό;

Περιδιαβαίνοντας κανείς σήμερα στο διαδίκτυο και παρακολουθώντας τις αναρίθμητες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντιλαμβάνεται το δίχως άλλο τον εντυπωσιακό όγκο δεδομένων, πληροφοριακού υλικού και ενημερώσεων.

Σίγουρα, το διαδίκτυο είναι πολύ πιο πλούσιο, από αυτό που ξέραμε το 2000 ή το 2015. Είναι όμως το ίδιο ωφέλιμο και διασκεδαστικό όπως τότε;

Η απάντηση του ειδικού σε ζητήματα τεχνολογίας συγγραφέα Κάιλ Τσάικα είναι ξεκάθαρα: όχι! «Το Διαδίκτυο σήμερα είναι πιο άδειο, σαν ένας διάδρομος που κάνει ηχώ, παρόλο που είναι γεμάτο με περισσότερο περιεχόμενο από ποτέ», αναφέρει σε ανάλυσή του στον New Yorker.

Όπως εξηγεί, το διαδίκτυο είναι λιγότερο και πιο περιστασιακά ενημερωτικό. Το Twitter στην ακμή του ήταν μια πηγή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο, το πρώτο μέρος που τσιμπούσε τις εξελίξεις, που μόλις αναφέρονταν στον Τύπο. Οι αναρτήσεις των ιστότοπων και τα τηλεοπτικά κανάλια συγκέντρωναν tweets για να δείξουν τις κυρίαρχες πολιτιστικές τάσεις ή συζητήσεις.

Σήμερα, όμως όπως παρατηρεί ο Τσάικα, μπορεί μεν να κάνουν το ίδιο με τις αναρτήσεις TikTok, αλλά η ροή του TikTok μειώνει ενεργά τις ειδήσεις και το πολιτικό περιεχόμενο, εν μέρει επειδή η μητρική του εταιρεία -κινεζικών συμφερόντων- υιοθετεί συγκεκριμένες πολιτικές λογοκρισίας. «Αντίθετα, η εφαρμογή μας ωθεί να περιηγηθούμε σε άλλα βίντεο με επιδείξεις μαγειρικής ή αστεία ζώα. Με το πρόσχημα της προώθησης της κοινωνικής κοινότητας και της δημιουργικότητας των χρηστών, εμποδίζει την άμεση αλληλεπίδραση και την ανακάλυψη».

Οι χρήστες που πληρώνουν για το σύστημα επαλήθευσης αναρτήσεων στο Χ του Έλον Μασκ κυριαρχούν πλέον στην πλατφόρμα, συχνά με ακροδεξιούς σχολιασμούς και ξεκάθαρη παραπληροφόρηση, υποστηρίζει ο Τσάικα. «Ο Μασκ ανταμείβει αυτούς τους χρήστες χρηματικά με βάση την αφοσίωση που επιτυγχάνουν οι αναρτήσεις τους, ανεξάρτητα από την αληθοφάνειά τους»

Σύμφωνα με τη δοκιμιογράφο Ελέανορ Στερν, με σχεδόν 100.000 ακόλουθους στο TikTok, μέρος του προβλήματος είναι ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πιο ιεραρχικά από ό,τι ήταν παλιά. «Υπάρχει αυτό το χάσμα που δεν υπήρχε πριν, μεταξύ κοινού και δημιουργών», είπε η Stern.

Οι πλατφόρμες που ελκύουν πολλούς νεαρούς χρήστες σήμερα -YouTube, TikTok και Twitch-λειτουργούν σαν ραδιοφωνικές εκπομπές, με έναν δημιουργό να δημοσιεύει ένα βίντεο για τους εκατομμύρια ακολούθους της. Το τι έχουν να πουν οι ακόλουθοι ο ένας στον άλλο δεν έχει σημασία με τον τρόπο που έκανε στο παλιό Facebook ή Twitter. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης «ήταν περισσότερο μέρος για συζήτηση και αμοιβαιότητα», είπε η Στερν. Έτσι, σήμερα, η συζήτηση δεν είναι και τόσο απαραίτητη, αλλά το μόνο που τους νοιάζει η παρακολούθηση και η ακρόαση.

Οι selfie δεν αρκούν πλέον

Επίσης, ο Τσάικα επισημαίνει ότι η ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να είναι μια λιγότερο περιστασιακή πράξη αυτές τις μέρες, καθώς έχουμε δει πόσο θολά είναι τα όρια της πραγματικής και της ψηφιακής ζωής των χρηστών.

«Το Instagram εγκαινίασε την εποχή της αυτοεμπορευματοποίησης στο διαδίκτυο -ήταν η πλατφόρμα της selfie- αλλά το TikTok και το Twitch το έχουν υπερτροφοδοτήσει. Οι selfies δεν αρκούν πλέον. Οι πλατφόρμες που βασίζονται σε βίντεο προβάλλουν το σώμα σας, την ομιλία και τους τρόπους συμπεριφοράς σας και το δωμάτιο στο οποίο βρίσκεστε, ίσως ακόμη και σε πραγματικό χρόνο. Όλοι αναγκάζονται να παίξουν τον ρόλο του influencer. Το εμπόδιο εισόδου είναι υψηλότερο και η πίεση για συμμόρφωση ισχυρότερη. Δεν αποτελεί έκπληξη, σε αυτό το περιβάλλον, ότι λιγότεροι άνθρωποι αναλαμβάνουν το ρίσκο να δημοσιεύσουν και περισσότεροι εγκατασταθούν σε ρόλους ως παθητικοί καταναλωτές».

Αυτή η προηγούμενη γενιά ιστολογίων κάποτε συγκέντρωνε ειδήσεις και ωραία άρθρα από όλο το Διαδίκτυο, κάτι το οποίο φαινόταν ότι θα έκαναν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εις μάτην!  «Είναι σαφές ότι οι εταιρείες τεχνολογίας δεν ενδιαφέρονται πολύ να κατευθύνουν τους χρήστες σε υλικό εκτός των ροών τους. Σύμφωνα με το Axios, τα κορυφαία ειδησεογραφικά ΜΜΕ βλέπουν όλο και λιγότερες «οργανικές παραπομπές» από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».

«Εδώ και λίγες μέρες, το X δεν εμφανίζει πλέον τους τίτλους των άρθρων στα οποία συνδέονται οι χρήστες» σημειώνει ο Τσάικα. «Η μείωση της επισκεψιμότητας παραπομπών διαταράσσει τα επιχειρηματικά μοντέλα πολυμέσων, υποβαθμίζοντας περαιτέρω την ποιότητα του πρωτότυπου περιεχομένου στο διαδίκτυο. Ο πολλαπλασιασμός του φθηνού, στιγμιαίου περιεχομένου που δημιουργείται από τεχνητή νοημοσύνη είναι σίγουρο ότι θα επιδεινώσει το πρόβλημα».

Η αρχή του κακού

Ο Choire Sicha, ο συνιδρυτής του Awl και τώρα συντάκτης στη Νέα Υόρκη, μου είπε ότι εντοπίζει τους σπόρους της υποβάθμισης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μια δεκαετία πίσω. «Αν είχα μια μηχανή του χρόνου, θα επέστρεφα και θα δολοφόνησα το 2014», είπε. Εκείνη ήταν η χρονιά των ιογενών φαινομένων όπως το Gamergate, όταν μια ψηφιακή όχλη απογοητευμένων οπαδών βιντεοπαιχνιδιών στόχευσε δημοσιογράφους και προγραμματιστές παιχνιδιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η selfie της Έλεν Ντε Τζένερις με ένα σωρό διασημότητες στα Όσκαρ, η οποία έγινε retweet εκατομμύρια φορές, ήταν ένα από τα περιστατικά που συμβολίζουν αυτή την κατάπτωση και  βλέπουμε πως στερεοποιήθηκαν τα επόμενα χρόνια: με την τυραννία των πιο «δυνατών» φωνών, τη περιχαράκωση της παραδοσιακής φήμης σε νέες πλατφόρμες, το διαφαινόμενο κενό του περιεχομένου που μοιράζεται και προωθείται περισσότερο. Κάποτε, αυτά ήταν εξαιρέσεις, αλλά πλέον θα είναι κανόνας, προειδοποιεί ο Τσάικα.

Έτσι ο Τσάικα, έφτασε σήμερα στο σημείο να αναπολεί τις εποχές που διασκέδαζε στο διαδίκτυο χωρίς να επιβαρύνεται με ανώνυμα τρολ, αυτοματοποιημένες προτάσεις ή επιθετικά προγράμματα δημιουργίας εσόδων. Ήταν πολύ καιρό πριν, πριν τα κοινωνικά δίκτυα γίνουν οι κυρίαρχοι αυτοκινητόδρομοι του Διαδικτύου.