Οι διαδηλώσεις σε σειρά ιρανικών πόλεων τις τελευταίες εβδομάδες εξέπληξαν την πλειονότητα των ειδικών περί το Ιράν και τη Μέση Ανατολή. Η απουσία του Ιράν τα τελευταία χρόνια από τον κατάλογο των χωρών της Μέσης Ανατολής όπου σημειώθηκαν εξεγέρσεις δεν σήμαινε βεβαίως ότι το καθεστώς της «ισλαμικής δημοκρατίας» απελάμβανε απολύτου λαϊκής υποστηρίξεως. Ας μην ξεχνούμε ότι μείζονες και αιματηρές διαδηλώσεις είχαν λάβει χώρα το 2009, όταν αμφισβητήθηκε το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών και η νίκη του συντηρητικού Αχμαντινετζάντ επί του μετριοπαθούς Μουσαβί. Η εκλογή του μετριοπαθούς Ρουχανί το 2013 και η επανεκλογή του το 2017 λειτούργησε κατευναστικώς για τις αντικαθεστωτικές ομάδες εντός της ιρανικής κοινωνίας. Από την άλλη η κυβέρνηση Ρουχανί απέτυχε να ενισχύσει τη νομιμοποίηση της ισλαμικής δημοκρατίας και να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της κρατικής μηχανής.

Οι συνθήκες οι οποίες συνέβαλαν στην αποδυνάμωση των αυταρχικών καθεστώτων στη Συρία, τη Λιβύη, την Τυνησία και την Υεμένη ισχύουν και στο Ιράν. Η αύξηση του πληθυσμού και ιδίως του αριθμού των νέων σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό, η πρόσβαση στο Διαδίκτυο και σε διεθνή μέσα ενημερώσεως εξασθένησαν τον έλεγχο του καθεστώτος επί της ιρανικής κοινωνίας. Παράλληλα η αδυναμία του καθεστώτος να συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομίας είναι πλέον κραυγαλέα. Τούτο μετατρέπει την οικονομική κατάσταση αλλά και την κοινωνική ειρήνη της χώρας σε έρμαιο των διεθνών τιμών ενεργείας. Το φαινόμενο του «κράτους εισοδηματία» (rentier state) με τις κοινωνικοοικονομικές του προεκτάσεις έχει μελετηθεί σε όλες τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες του Κόλπου. Σε αυτές το «κοινωνικό συμβόλαιο» προϋπέθετε γενναιόδωρες κρατικές παροχές προς τους πολίτες σε αντάλλαγμα για την κοινωνική ειρήνη παρά την απουσία δημοκρατικών δικαιωμάτων. Τούτο όμως προϋπέθετε υψηλές τιμές αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η μείωση των διεθνών τιμών της ενεργείας τα τελευταία χρόνια σημαίνει ότι η δυνατότης των κυβερνήσεων να εξευμενίσουν με παροχές τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα έχει περιορισθεί δραστικώς. Είναι χαρακτηριστική στις πρόσφατες διαδηλώσεις η αυξημένη συμμετοχή όχι της μεσαίας αλλά των φτωχοτέρων πολιτών οι οποίοι καταβάλλουν και δυσανάλογο τίμημα της κρατικής αβελτηρίας στον τομέα της οικονομίας.

Η δυσαρέσκεια στο εσωτερικό δεν μετριάζεται από την κατά γενική ομολογία επιτυχή ιρανική εξωτερική πολιτική. Οι διαδοχικές διπλωματικές και στρατιωτικές επιτυχίες και η ενίσχυση της ιρανικής επιρροής παρά την αμερικανική και ισραηλινή αντίδραση σε Ιράκ, Λίβανο, Παλαιστίνη, Συρία και Υεμένη δεν φαίνεται να απασχολούν ιδιαιτέρως τους ιρανούς διαδηλωτές. Η διάθεση σημαντικών οικονομικών πόρων για την προώθηση της ιρανικής επιρροής στην αραβική Μέση Ανατολή βρίσκει αντίθετα μεγάλα τμήματα της ιρανικής κοινής γνώμης που διαπιστώνουν την αδυναμία του καθεστώτος να ανταποκριθεί στις στοιχειώδεις προσδοκίες τους και διαφωνούν με αυτήν την ιεράρχηση προτεραιοτήτων.

Οι Αρχές στην Τεχεράνη βεβαίως έχουν έναν ανέλπιστο σύμμαχο πέραν του Ατλαντικού. Η εξωτερική πολιτική του προέδρου Τραμπ στη Μέση Ανατολή επιβεβαίωσε τις πλέον απαισιόδοξες των εκτιμήσεων και ενισχύει τον αντιαμερικανισμό σε όλη τη Μέση Ανατολή. Οπως η πρόσφατη απόφαση μεταφοράς της πρεσβείας των Ηνωμένων Πολιτειών από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ συσπείρωσε το σύνολο της ιρανικής κοινωνίας, έτσι και οι δηλώσεις υποστηρίξεως των διαδηλώσεων και η υπόσχεση αμερικανικής βοηθείας εκθέτουν τους υποστηρικτές των οικονομικών και δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων ενώπιον της ιρανικής κοινής γνώμης.

Τελευταία Νέα