Μεγάλωσα στη διάρκεια της δικτατορίας. Ακούσματα για τον Ανδρέα Παπανδρέου δεν είχα. Τα πολιτικά μου ακούσματα περιστρέφονταν γύρω από την επιστροφή του Μεγάλου Εξόριστου. Το 1974 πανηγυρίζαμε για την επιστροφή της δημοκρατίας, την ιστορική νίκη του Καραμανλή αλλά και για τα χαμηλά ποσοστά του Ανδρέα. Νομίζαμε ότι είχαμε «ξεμπερδέψει από εκείνον». Τον γνώρισα καλύτερα την πρώτη δεκαετία της μεταπολίτευσης. Μέσα από τις ιστορικές κοινοβουλευτικές του μονομαχίες με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ο πάντοτε διορατικός Καραμανλής βλέποντας το άστρο του Ανδρέα να ανατέλλει, και το επερχόμενο τέλος της Ενωσης Κέντρου, είχε εστιάσει τα πυρά του σε αυτόν. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να ανακόψει τη πορεία του προς το περίφημο «ραντεβού με την Ιστορία».

Οι αντιπαραθέσεις τους ήταν μνημειώδεις. Δύο ηγέτες διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης, με διαφορετικές ιδεολογικές αναφορές, διαφορετική ιδιοσυγκρασία και διαφορετικό όραμα.

Ο Καραμανλής έθεσε το πλαίσιο. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας και το Σύνταγμα του 1975 στο εσωτερικό. Και στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας με το «ανήκομεν εις την Δύσιν». Που ολοκληρώθηκε με την ένταξη στην ενωμένη Ευρώπη.

Η ανατρεπτική ρητορική του Ανδρέα προσαρμόστηκε στο πλαίσιο που είχε θέσει ο Καραμανλής. Τουλάχιστον στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας. Η απόπειρα εξόδου από ΕΟΚ και ΝΑΤΟ εγκαταλείφθηκε εγκαίρως. Στα εσωτερικά τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Ο Ανδρέας ήθελε να απαλλαγεί από τη βαριά πατερναλιστική σκιά του Καραμανλή. Κι έτσι το 1985 διέκοψε βίαια μια επωφελή για τον τόπο συγκατοίκηση των δύο ηγετών. Και με την αναθεώρηση του 1986 συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες μετατρέποντας το πολιτικό σύστημα σε πρωθυπουργοκεντρικό.

Τη δεκαετία του 1990 ήμουν καθηγητής στην Αμερική όταν μου ζήτησε η Encyclopedia of World Leaders να γράψω το λήμμα για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Τον μελέτησα σε βάθος. Την πολιτική του πορεία, τη σπουδαία ακαδημαϊκή διαδρομή του και το σημαντικό ακαδημαϊκό έργο του. Διαπιστώνοντας παράλληλα την εκτίμηση και τον σεβασμό της αμερικανικής διανόησης στο πρόσωπό του. Δεν χωράει αμφιβολία ότι ήταν χαρισματική προσωπικότητα.

Το 1981 έλαβε ισχυρή λαϊκή εντολή. Είχε τη δύναμη και τις γνώσεις να τα αλλάξει όλα. Συνέβαλε τελικά στην εθνική συμφιλίωση, στην εδραίωση της δημοκρατίας, στην εμβάθυνση του κοινωνικού κράτους και της κοινωνικής συνοχής. Απέτυχε όμως στον εκσυγχρονισμό του πελατειακού κράτους και στην ανασυγκρότηση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Στην ύστερη πρωθυπουργική του θητεία πήρε σοβαρά μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής. Αναγνωρίζοντας, πλέον, ότι αν δεν αφανίσουμε το χρέος θα μας αφανίσει.

Είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του δεν αμφισβητείται ούτε η ιστορική του συμβολή ούτε οι ηγετικές του ικανότητες. Είναι ίσως το μέγεθος αυτών των ικανοτήτων που κάνουν το έργο του να φαίνεται ελλειμματικό.

Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου και πρώην υπουργός

Τελευταία Νέα