Στην Αυστρία, ενόψει του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών, δοκιμάστηκε ένα ενδιαφέρον πείραμα: η μία και μοναδική τηλεμαχία μεταξύ των δύο υποψηφίων για το προεδρικό αξίωμα –ενός ακροδεξιού και ενός οικολόγου –αποφασίστηκε να γίνει χωρίς συντονιστή και χωρίς εκ των προτέρων συμφωνημένους κανόνες. Οι δύο αντίπαλοι κάθησαν σε ένα τραπέζι και προσπάθησαν να κάνουν διάλογο. Το αποτέλεσμα ήταν ένα λεκτικό κατς, με χτυπήματα κάτω από τη μέση, ανταλλαγές προσβλητικών χαρακτηρισμών και εξευτελισμό της πολιτικής στα μάτια των πολιτών. Θρίαμβος της τηλεοπτικής δημοκρατίας που ήταν παράλληλα μια πανωλεθρία της δημοκρατίας.

Η δημοκρατία έχει κανόνες όχι γιατί φοβάται την ελευθερία, αλλά για να τη δομήσει. Οπως στην ατομική συμπεριφορά και έκφραση, ελευθερία δεν μπορεί να σημαίνει ασυδοσία και χυδαιότητα, έτσι και για την ελεύθερη δραστηριοποίηση εντός του πλαισίου της δημοκρατίας είναι απαραίτητο να έχουν τεθεί εκ των προτέρων και να γίνονται σεβαστά από όλους όρια, που διευκολύνουν την αντιπαράθεση χωρίς να της επιτρέπουν να μετατραπεί σε σκυλοκαβγά. Ορια διαδικαστικά: για τις σχέσεις πλειοψηφίας – μειοψηφίας, για τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις των αιρετών εκπροσώπων, για τις προνομίες αλλά και τους περιορισμούς της εξουσίας. Ορια αισθητικά και, ναι, ηθικά επίσης: τα επιχειρήματα και ο τρόπος εκφοράς τους δεν επιτρέπεται ποτέ να αναδεικνύουν ή να οδηγούν σε μίσος, να χτυπούν ή να διαστρεβλώνουν τον πυρήνα της ιδιωτικότητας, να εξάπτουν τα χαμηλά ένστικτα –τον εθνικισμό, τη μισαλλοδοξία, το θάψιμο της δημοκρατίας κάτω από έναν σωρό σκουπιδιών.

Η ύπαρξη κανόνων στη δημοκρατία δεν είναι συντηρητικό ή «καθεστωτικό» κατάλοιπο. Είναι ό,τι πιο απαραίτητο, κοντύτερο στην ίδια την ουσία αυτού του πολιτεύματος. Και είναι προοδευτικό: μόνο αν κάνει κάποιος πράξη τον σεβασμό του άλλου, την αυτοσυγκράτηση και τη συλλογική εξύψωση, μπορεί να λέγεται δημοκράτης. Κι επειδή αυτόν τον δρόμο είναι δύσκολο να τον βρουν όλα τα δημόσια πρόσωπα μόνα τους, έρχεται η δημοκρατία και βάζει τους κανόνες μήπως και το πετύχουν.

Οταν κάποια στιγμή κοπάσει η λαίλαπα και γίνει ο απολογισμός των πεπραγμένων της σημερινής ελληνικής κυβέρνησης, τότε μόνο θα γίνει κατανοητό ότι το μεγαλύτερο ίσως κακό που έκανε δεν ήταν ούτε η απογοήτευση των ονείρων τόσων ανθρώπων ούτε η προχειρότητα και αναποτελεσματικότητά της, ούτε καν η καταβαράθρωση του κράτους δικαίου. Το μέγιστο κακό ήταν το ξεθεμελίωμα των κανόνων της δημοκρατίας. Δεν χρειάζονται παραδείγματα, αρκούν και μόνο τα νέα μιας τυχαίας ημέρας. Με τη χρήση και θεσμοποίηση του ψέματος, της προπαγάνδας, της διαστροφής της πραγματικότητας, της απαξίωσης και της χυδαιολογίας, μια κυβέρνηση που ήρθε, κατά δήλωσή της, να δώσει πνοή στη δημοκρατία και την «Αριστερά», μας έμαθε απλώς, αλλά με βαρύτατο τίμημα, ότι αυτού του είδους η Αριστερά έχει φυσική αποστροφή προς τη δημοκρατία.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος

Τελευταία Νέα