Μια ευκαιρία και ένας κίνδυνος συνυπάρχουν, όταν περιφέρεται δημοσίως κάποιο ιερό κειμήλιο (Τιμία Ζώνη, Αγιο Φως, ιερά λείψανα). Εκκλησιαστικοί και κρατικοί ιθύνοντες οφείλουν να είναι προσεκτικοί αποφεύγοντας τον κίνδυνο και αξιοποιώντας την ευκαιρία.

Με την απόδοση δημοσίων τιμών σε ιερό κειμήλιο δίνεται η ευκαιρία από το κράτος να εκφρασθεί το θρησκευτικό συναίσθημα του λαού μας, να καταπραϋνθεί κοινωνικά ο πόνος των συνανθρώπων μας, να παρηγορηθούμε συλλογικά και να παρασχεθεί παραμυθία διαχρονικά. Πρόκειται για ισχυρό αναλγητικό του ανθρώπινου ψυχισμού που ανακουφίζει από τον πόνο συμβολικά και πραγματικά.

Η δημοσιότητα της τελετουργίας είναι αναπόφευκτη, επειδή ο πόνος είναι πανανθρώπινος, έστω κι αν εξατομικεύεται. Η καθολικότητα του ανθρώπινου πόνου ευνοεί την κοινωνική δημοσιότητα και επιτρέπει την κρατική επισημότητα. Ανάλογα φαινόμενα έχουμε στην μαζική άθληση, στην λαϊκή τέχνη ή στην στρατευμένη πολιτική.

Οπως εκεί έτσι και στην θρησκεία δεν μπορεί να συμβεί η «ιδιώτευση» της λατρείας, επειδή από την φύση της κάθε «λατρεία» είναι πάνδημο συμβάν. Το τίμημα της λατρείας είναι η δημοσιότητα!

Παρενέργειες αυτού του φαινομένου είναι η ειδωλοποίηση και η εμπορευματοποίηση. Η τιμητική λατρεία κινδυνεύει να εκφυλισθεί σε προσωπολατρία και απειλείται να μετεξελιχθεί σε τυπολατρία. Αντί να τιμάται το πρόσωπο μπορεί να λατρεύεται το πράγμα. Το αντικείμενο υποκαθιστά το υποκείμενο και το υλικό στοιχείο επισκιάζει το έμψυχο γεγονός. Ετσι όμως το εκκλησιαστικό συμβάν μπορεί να μοιάζει με παγανιστικό δρώμενο που ίσως διαστρέφεται σε μαγική θρησκευτικότητα με ειδωλολατρική συμπαραδήλωση.

Η εμπορευματοποίηση του λατρευτικού αντικειμένου σε θρησκεία, τέχνη, άθληση ή πολιτική αποβαίνει αναπόφευκτα. Το φαντασιακό του λαού οργιάζει εύκολα και παρεκκλίνει σε ακραίες εκδηλώσεις. Η δύναμη του πόνου και η απόγνωση του ανίατου νοσήματος είναι τόσο ισχυρά, ώστε το ανορθολογικό στοιχείο εκτοπίζει κάθε απόθεμα ορθολογισμού ανεξάρτητα από μόρφωση, περιουσία, ηλικία, φύλο ή πίστη.

Εκκλησία, κοινωνία και κράτος αδυνατούν να αποτρέψουν τέτοια φαινόμενα, επειδή αγκυροβολούν στο ανθρώπινο ασυνείδητο. Οι ιθύνοντες πρέπει να φροντίζουν, ώστε η δημόσια λατρεία ιερών

κειμηλίων να μην υπερβαίνει το μέτρο της ευπρέπειας και της σεμνότητας προλαμβάνοντας έτσι τις όποιες εύλογες αντιδράσεις.

* Ο Μάριος Π. Μπέγζος είναι κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητής Συγκριτικής Φιλοσοφίας της Θρησκείας

Τελευταία Νέα